AVS. Arkitektúr verktækni skipulag - 01.06.1994, Síða 84

i HLUTVERK BYGGINGARNEFNDA:
I Islensk fyndni í byggingarlist
" II hluti
Svo er gerð bygginga verst, að hvorki sé
ráðandi ein né nein tegund stílmenningar,
heldur handahófseftiröpun, flumbrulegar
stælingar, skynlausar afbakanir;um bygg-
ingar, sem eru seldar undir þessa sök má segja, að
þær vitni fyrst og fremst um fjarvistir alls, sem menn-
ing getur heitið, að maður nú ekki tali um
Menn greinir á um útlit einstakra húsa en „samhljómur" er lítill í
„kakófóníu" íslenskrar byggingarlistar.

Endurtekning er ekki þaö sama og eining.
smekk.“(Halldór Laxness Húsakostur og híbýlaprýði
1939).
í fyrri grein minni reyndi ég að skilgreina að einhverju
leyti hvernig núverandi ástand byggingarlistar í landi
okkar er til komið. í henni reyndi ég að útskýra
íslenskar byggingar -„kakófóníu" út frá eðlislægum
einkennum íslendinga. En sú útskýring er ekki
hugsuð sem afsökun eða réttlæting fyrir óbreyttu
ástandi, fremur en sú litla tilraun sem hér verður gerð
til að skilgreina hinar „ytri“ ástæður, það er að segja
„Kerfið", sem birtist í holdtekningu byggingarnefnda.
Byggingarnefndir um land allt eru nefnilega sjaldn-
ast þannig samansettar að þær hafi nokkurn bak-
grunn eða metnað til að hlutast til um útlit húsa eða
að reyna að tryggja að sem best heildarmynd náist
á einstakar götur hvað þá heilu hverfin. Þær ráðskast
I sumum tilfellum um meginform húsa, ef ákvæði
þyggingarskilmála eru nægilega ákveðin (svo sem
stærð húsa, fjölda hæða, þakhalla og mænisstefnu),
en slíkar hömlur eru gjarnan óvinsælar meðal hönn-
uða og byggjenda.
f versta falli vísa þær frá góðum arkitektúr á grund-
velli of þröngra reglna (t.d. um nýtingarhlutfall), eða
vegna nýstárlegs útlits, en hleypa á sama tíma með-
almennskunni að.
Byggingarnefndir eru samt í reynd eitt helsta stjórn-
tækið til að skapa heild í íslensku byggingarmynstri,
en það heyrir fremur til undantekningar en reglu að
arkitektar starfi í þeim. Byggingarnefndir leggja sem
sé sjaldnast mat á það hvort hús sé „of Ijótt" eða
„passi illa inn í“ ef byggingarskilmálum er fylgt.
„Hver sem haldið getur á blýanti og ekki er fáviti
teiknar hús í dag á íslandi, og það sem meira er, fær
það samþykkt," benti Hörður Ágústsson á í grein í
Birtingi fyrir 30 árum og bætti við: „ Ég tel byggingar-
nefndir héraða og bæja bera einna mesta ábyrgð á
því hörmungarástandi, sem hér ríkir í byggingar-
menningu." það munu víðast hvar vera óþreyttar
vinnuaðferðir í byggingarnefndum landsins enn í
dag.