Bændablaðið - 04.04.2023, Blaðsíða 64

64 Bændablaðið | Þriðjudagur 4. apríl 2023
Hið árlega og einkar áhugaverða
danska fagþing nautgripa-
ræktarinnar, Kvægkongres, var
haldið í lok febrúar sl. og líkt og
undanfarinn áratug voru þar flutt
ótal erindi sem eiga mörg hvert
erindi við íslenska bændur.
Fagþingið, sem er í senn bæði
ársfundur félagasamtaka danskra
nautgripabænda og fagfundur helsta
vísindafólks í greininni, stóð í tvo daga
og var skipt upp í 12 málstofur með 67
erindum. Í þessari grein verður gripið
niður í nokkur erindi sem voru flutt
í málstofunum um umhverfismál, líf
kálfa og kúa og holdakúabúskap.
4. Umhverfismál
Málstofan um umhverfismál var sú
næststærsta á fagþinginu en alls voru
flutt 8 erindi tengd þessu efni og raunar
fleiri þar sem mörg önnur erindi á
fagþinginu tengdust umhverfismálum
með einum eða öðrum hætti, enda
málefni sem er mikið í umræðunni nú
um stundir. Verður hér vikið að tveimur
erindanna í þessari málstofu.
Leiðir til að draga úr sótspori
Fyrra erindið sneri meðal annars
að því hvernig Arla Foods, sem
er stærsta afurðafélagið í danska
mjólkuriðnaðinum, vinnur að því að
draga úr sótspori sínu. Félagið hefur
ákveðið að verða kolefnishlutlaust
á komandi áratugum og var það
fyrst alþjóðlegra afurðafélaga í
mjólkuriðnaði í heiminum til að marka
þá stefnu.
Síðan hafa mörg fylgt í kjölfarið.
Í erindinu kom fram að neytendur
horfa einmitt til afurðafélaganna þegar
kemur að sótsporinu og nýleg könnun í
Danmörku sýnir m.a. að 80% neytenda
gera ráð fyrir því að landbúnaðarafurðir
séu framleiddar í sátt við umhverfið
og með lágt sótspor. Einnig kom
fram að neytendurnir treysta einmitt
afurðafélögum betur til þess að ná
tökum á þessu en hinu opinbera, þ.e.
trúa því að markaðurinn sé betur til
þess fallinn að koma með þær lausnir
sem neytendur kalli eftir.
Í dag eru danskir kúabændur í
mjólkurframleiðslu með eitt lægsta
sótspor heims á hvert framleitt kíló
mjólkur en þrátt fyrir það hefur Arla sett
fram markmið um að lækka það enn
frekar. Í dag er reiknað meðalsótspor
danskrar mjólkur um 1,1 CO2/kg en
árið 2030 á það að vera komið niður
fyrir 0,88 CO2/kg, sem er lækkun um
30% miðað við árið 2015. Til að ná
þessu markmiði fá innleggjendur hjá
Arla sérstakt álag á mjólkina í takti
við mat á umhverfisálagi viðkomandi
bús. Sérstakt skráningarkerfi vegur og
metur stöðu hvers bús og því betur
sem búin standa, því meira fá þau fyrir
mjólkina. Bændunum stendur svo til
boða að fá sérstaka ráðgjöf svo þeir
geti náð bættum árangri. Ráðgjafarnir,
í samstarfi við færasta vísindafólk
Danmerkur, hafa sett fram raunhæfa
áætlun um hvernig megi ná þessum
árangri en þar vega þyngst atriði sem
kallast „5 stærstu“ en þar á meðal er
fóður- og áburðarnýting og ending kúa.
Annað stórt atriði er sótspor
aðkeypts fóðurs en eins og sjá má á
meðfylgjandi mynd eru fleiri atriði sem
er horft til, en öll til samans skipta máli
svo hægt sé að ná tilsettu markmiði
árið 2030. Þá gera ráðgjafarnir ráð
fyrir því að ef komi fram raunverulegar
aðferðir til þess að draga úr metanlosun
nautgripa, þá verði hægt að ná enn
hraðari árangri en nú er stefnt að.
Fæðubótarefni fyrir kýr?
Hitt erindið sem hér verður fjallað
um sneri að rannsókn á fæðubótarefni
fyrir kýr en undanfarin ár hefur miklu
púðri verið varið í rannsóknir á efnum
sem mögulega draga úr metanlosun
nautgripa við jórtrun.
Svo virðist sem eitt efni standi
mögulega öðrum framar, en það
er efni sem kallast BOVAER® og
inniheldur 3NOP (3 nítróoxyprópanól)
en það er efni sem hindrar lokastig
metanmyndunar í jórturdýrum. Þetta
kom fram í erindi sem greindi frá
tilraunaniðurstöðum með þetta efni
en gerð hefur verið ítarleg rannsókn á
þessu, á alls um 20 þúsund mjólkurkúm.
Niðurstöðurnar sýna að þegar
kúnum er gefin sérstök blanda af
þessum efnum og fleirum þá minnkar
metanlosun kúnna um 30-44%!
Einungis þarf um 60 mg af þessu
efni í hvert þurrefniskíló svo magnið
er óverulegt og hefur fæðubótarefnið
hvorki áhrif á nyt né mjólkurgæði. Enn
er þó verið að rannsaka langtímaáhrif
fóðrunar með efninu en ef að líkum
lætur verður það markaðssett síðar á
þessu ári eða í byrjun þess næsta.
Þess má geta að ýmis önnur
efni eru í prófun nú í Danmörku og
líklega það áhugaverðasta er duft
sem unnið er úr rauðu þangi sem
heitir Asparagopsis taxiformis. Fyrstu
tilraunir Dana, sem gerðar hafa verið
á kjötframleiðslugripum, lofa hreint
ótrúlega góðu og nú er því beðið með
eftirvæntingu tilraunar með mjólkurkýr
en hún hefst í þessum mánuði. Þetta
efni hefur verið prófað víða um heim
með góðum árangri en langtímaáhrifin
liggja ekki fyrir, s.s. hvort þangið hafi
áhrif á bragðgæði mjólkurvara.
Tilraunir sýna að fæðubótarefni fyrir
kýr, sem unnið er úr þangtegund sem
heitir Asparagopsis taxiformis, getur
snardregið úr metanlosun nautgripa í
framtíðinni en tilraunir með efnið fara
nú fram í Danmörku.
Óhætt er að mæla með því fyrir
áhugasama að kynna sér önnur erindi
þessarar málstofu.
5. Líf kálfa og kúa
Þessi málstofa, sem er með nokkuð
óvenjulegu nafni, var sú stærsta á
fagþinginu en um eins konar safnkistu
erinda var að ræða. Þau voru því
mjög ólík en nokkur þeirra sneru að
aðbúnaðarmálum, eitt að kynbótum,
annað að frjósemi o.s.frv. Verður hér
gripið niður í tvö þeirra.
Lengra bil á milli burða
Nánast um allan heim er bil milli burða
hjá kúm í kringum 1 ár en það þekkist
þó vel að hafa lengra bil á milli burða
og sneri einmitt eitt erindið að rannsókn
á því sem vísindafólk á vegum
háskólans í Aarhus framkvæmdu á
48 kúabúum þar sem kýr voru ekki
sæddar fyrr en að lágmarki 100 dögum
frá burði. Kostir þess að hafa lengra á
milli burða eru að þá eru hlutfallslega
færri geldstöðudagar miðað við
framleiðsludaga og færri burðir sem
margir leggja að jöfnu við aukna
endingu kúa. Þá þýðir það um leið að
þörfin fyrir kvígur minnkar vegna lægri
endurnýjunarþarfar. Gallinn er aftur á
móti að það dregur nokkuð úr nytinni
þegar líður á mjaltaskeiðið, það verður
meiri truflun í hjörðinni vegna yxnis og
þá er kúnum hætt við að fitna.
Niðurstöður rannsóknarinnar, þar
sem bornar voru saman upplýsingar
frá búum með langt bil á milli burða
og öðrum með styttra bil, sýndu að kýr
sem eru sæddar lengra frá burði halda
betur, sem kemur væntanlega ekki
mörgum kúabændum á óvart. Þá var
ekki munur á frumutölu eða 305 daga
nyt kúa svo ljóst er að júgurvefurinn
jafnar sig jafn vel í kúm sem eru með
langt mjaltaskeið og hjá þeim sem eru
með styttra mjaltaskeið.
En það sem kom á óvart var að
endurnýjunarhlutfall þessara kúa var
ekki lægra en samanburðarkúa. Þ.e.
bændurnir á búum með lengra bil á
milli burða sendu álíka margar kýr í
slátrun og hinir sem ekki voru með
þessa framleiðsluaðferð. Skýringin var
sú að heilsufar sumra kúa var ekki nógu
gott og var á það bent í niðurstöðum
rannsóknarinnar að munur innan hjarðar
skipti í raun meira máli en milli hjarða.
Með öðrum orðum þá þyrfti að finna
leið til þess að geta fundið heppilegar
kýr fyrir langt mjaltaskeið og sæða
þær þá síðar en aðrar sem síður eru
til þess fallnar.
Munur á broddi á milli búa
Síðara erindið sem hér verður fjallað um
sneri að einkar áhugaverðri rannsókn á
broddmjólkurgæðum í dönskum fjósum.
Gæði brodd- mjólkur, mæld sem magn
mótefna með svokölluðum Brix mæli,
skipta verulegu máli fyrir kálfinn, þrif
hans og vöxt og því betri sem gæðin
eru því betur þrífst kálfurinn. Þar að
auki er mikill munur á því hve mikið
þarf að gefa kálfum af broddmjólk,
Snorri Sigurðsson
snorri.sigurdsson@outlook.com
Á FAGLEGUM NÓTUM
Fagþing dönsku nautgriparæktarinnar 2023
– Annar hluti
Samkvæmt ráðgjöfum Arla þarf að taka á mörgum þáttum til þess að ná árangri í baráttunni við sótspor mjólkurframleiðslunnar og hefur verið sett upp
raunhæf áætlun þar sem hver þáttur hefur fengið vægi fram til ársins 2030.
Mæld meðal broddmjólkurgæði í 37 dönskum fjósum.
Mynd. Meyer og Kristiansen
Með rétt stýrðri beit getur fengist einstakur líffræðilegur fjölbreytileiki sem hvorki kemur án beitar né við mikla beit.
Tilraunir sýna að fæðubótarefni fyrir kýr, sem unnið er úr þangtegund sem
heitir Asparagopsis taxiformis, getur snardregið úr metanlosun nautgripa
í framtíðinni en tilraunir með efnið fara nú fram í Danmörku.