Úrval - 01.02.1952, Blaðsíða 8

6
tJRVAL
sem næst 10 biljónir lesta, eða
álíka mikið og talið er að and-
rúmsloftinu hafi borizt af kol-
efnissamböndum á liðnum tím-
um frá gosgufum. Hvort þessi
samsvörun er tilviljun, er erfitt
að segja, en staðreynd er, að ef
vér hugsum oss, að allt það kol-
efni, sern er í lifandi og stein-
gerðum lífverum hafi í upphafi
jarðsögunnar verið sem kolsýra
í gufuhvolfinu, þá hefði kolsýru-
magn andrúmsloftsins verið
miklum mun meira en það er nú.
En eins og áður segir, telja jarð-
fræðingar, að kolsýrumagn and-
rúmsloftsins hafi ekki verið að
neinum mun meira en það er
nú, jafnvel ekki fyrir 1800 ár-
miljónum. Það verður því að
gera ráð fyrir, að andrúmsloft-
inu berist stöðugt viðbót við kol-
sýruforða sinn, þann forða sem
jurtir og þá einnig dýr nota til
að byggja upp líkama sína. Með
slíkri viðbót má reikna frá elds-
umbrotum eða leka úr iðrum
jarðar. Áætlað hefur verið, að
nú á tímum berist andrúmsloft-
inu frá eldgosum um 100 miljón-
ir lesta af kolsýru að meðaltali
á ári hverju, auk nokkurra milj-
óna iesta af brennisteini, klór-
og bórsamböndum. Ætla má, að
eldsumbrot hafi snemma á ævi
jarðarinnar verið álíka mikil og
nú — að minnsta kosti á vissum
tímabilum.
Vér skuium nú velja oss tíma
nokkur hundruð ármiljónum eft.
ir fæðingu jarðarinnar, t. d. fyrir
2500 ármiljónum. Hin tiltölulega
htlu meginlandssvæði jarðarinn-
ar eru umflotin hafi, sem kóln-
að hefur niður í 40—50° C. Auðn
og ömurleiki ríkir allstaðar, kol-
dimm ský á lofti, steypiregn með
stuttu millibili, en öðru hverju
grillir í rauðleita, móðukennda
sólma. Stöku sinnum verða eld-
gos, sem bæta við forða and-
rúmsloftsins af kolsýru, kolvetni
og brennisteinsvetni o. fl. Um
súrefnismagnið í andrúmsloftinu
um þessar mundir eru menn ekki
á einu máli. Með því að allt, eða
næstum allt núverandi súrefni
andrúmsloftsins er tilkomið fyr-
ir starfsemi jurtanna, er rökrétt
að álykta, að ekkert súrefni hafi
verið í því áður en lífið kom til
sögunnar. Ekki er þó með öllu
útilokað að eitthvað af súrefni
hafi verið í andrúmsloftinu —
um það eru jarðfræðingarnir
ekki á einu máli. En hugsast
gæti, að fyrir áhrif útfjólublárra
ljósgeisla ofarlega í gufuhvolf-
inu hafi vatn klofnað í vetni og
súrefni, eða jafnvel að sambönd
af málmum og súrefni (málm-
oxid) hafi klofnað í frumefni
sín. Að áliti norska jarðefna-
fræðingsins Goldschrnidt er alls
ekki útilokað, að súrefni hafi
verið í andrúmsloftinu frá upp-
hafi; en meginhluti súrefnisins
er tilkominn miklu síðar, eftir
að lífverur hafa myndast í sjón-
um.
I þessu umhverfi, sem veitir
margvíslegum efnabreytingum
góð skilyrði, eiga að hafa verið
miklar líkur til þess að myndast