Úrval - 01.10.1954, Side 16

14
ÚRVAL
hversu hratt sem farið var. Við
höfðum líka verið grasakonur!
Grasakonurnar horfðu lengi
á hverja manneskju, sem spurði
þær ráða, sökktu sér niður í líf
og kjör hvers og eins, söfnuðu
sér reynslu af öllum sviðum
lífsins. Það yrðu að minnsta
kosti sumir sjúklingar á sjúkra-
húsum vorum glaðir, ef þeir
vissu að það væri grasakona,
sem kæmi á stofugang í kyrtli
yfirlæknis með mætti, dýrð og
miklu fylgdarliði.
Sjálfsagt verður það lögfræð-
in, sem í vitund almennings
krefst mestrar breytingar á eðli
konunnar, — kannski væri
hugsanlegt, að hún óskaði fyrir
sitt leyti breytinga á eðli lög-
fræðinnar eins og hún hefur
verið skilin hingað til.
Til skýringar því, sem ég á
við, ætla ég að leiða fram per-
sónur, ekki úr sögunni, heldur
úr heimi skáldskapar og ímynd-
unarafls, því að stökk í hugsun
krefst í sjálfu sér hugmynda-
flugs. — Ég ætla að tala um
Portiu í „Kaupmanninum frá
Fencyjum". Og ég vil biðja yður
afsökunar á því, að ég ræði
nokkuð meira um hana, en efni
mitt gefur mér rétt til. Eins og
þér vitið er erfitt fyrir Shake-
speareunnendur að hemja sig,
þegar talið berst að honum á
annað borð.
Á þeim sýningum, sem ég
hef séð af „Kaupmanninum frá
Feneyjum" hefur Portia verið
ranglega túlkuð að minni
hyggju. I atriðinu, sem gerist í
réttarsalnum, hefur hún verið
allt of hátíðleg og bókstafsbund-
in, — það er að segja alltof lög-
fræðingsleg. I gegnum allan
þennan gamanleik ljómar hún
ljúf og hláturmild. Þannig hygg
ég hún eigi að Ijóma í þröngum,
strangkarlmannlegum réttar-
salnum. Hún hefur verið kölluð
þangað inn til að komast til
botns í óskynsamlegu og kreddu-
bundnu máli, þar sem lærðir
menn hafa lagt árar í bát og
gefizt upp. Og töfrar hennar eru
linmitt fólgnir í tvíleik henn-
ar, hinni djúpu lotningu, sem
hún þykist bera fyrir lagabók-
stafnum, og undir niðri er rödd
hjartans og trúleysi án minnsta
ótta. Strax í fyrstu setningunni,
sem hún mælir í hlutverki dóm-
arans unga, Balthazar’s, sýnir
hún hvorttveggja:
„Of a strange nature is the suit
you follow
Yet in such rule, that the Venet-
ian law
Cannot impugn you as you do
proceed.“
(Undarlegt mál hafið þér að
flytja, en að formi löglegt. Lög
Feneyja geta ekki hindrað að
mál yðar gangi fram).
Hennar eigin tillaga er, að
Gyðingurinn sýni miskunnsemi.
Shylock svarar hæðnislega:
,, Hver getur kúgað mig?“ — og
menn geta séð fyrir sér, hvernig
augu hinna bókstafsvísu manna
beinast að andliti hennar: „Nei,
hver ætti svo sem að geta kúgað