Úrval - 01.10.1954, Side 55

HÖRMUNGARSAGA HAITI
53
ar til Englendinga um hjálp. Á
hinn bóginn létu Spánverjar
uppreisnarmönnum í té vopn.
Franska ríkisstjórnin, sem ótt-
aðist að öll nýlendan gengi sér
úr greipum, sendi erindreka til
Haiti, sem boðuðu afnám þræla-
halds árið 1793, til þess að
friða uppreisnarmenn. Aðalfor-
ingi negranna, Toussaint L’Ouv-
erture, gekk með her sinn í lið
með Frökkum og hrakti óvina-
herina úr landi. Toussaint hafði
verið þræll í nærri fjörutíu ár
og lifði aðeins ellefu ár eftir að
hann hlaut frelsi, en á þeim
stutta tíma varð hann einn af
mikilsvirtustu mönnum síns
tíma og kunnasti stjórnmála-
maður Haiti.
Árið 1797 hafði Toussaint
ekki aðeins komið á friði og
reglu á Haiti heldur einnig afl-
að henni nærri fulls sjálfstæðis.
Þá sendi Napoleon, æfur út af
dirfsku þessa „gyllta Afríkana"
eins og hann kallaði hann, mik-
inn flota, þann stærsta sem far-
ið hafði yfir Atlantshafið, til
Haiti. Stríðið, sem nú hófst að
nýju, dróst á langinn án úrslita.
Þegar þrír mánuðir voru liðnir
buðu Frakkar Toussaint til
samninga, báru hann ofurliði,
bundu hann og sendu hann í
hlekkjum til Frakklands þar
sern hann dó eftir skamma hríð.
Bardagar blossuðu upp að
nýju. Undir forustu negranna
Dessalines og Henri Christophe
háðu uppreisnarmenn örvænt-
ingarfulla baráttu með sigðir,
heykvíslar og byssur að vopni.
Gulusótt herjaði í liði Frakka
og lamaði baráttuþrek þess og
að lokum urðu þeir að hætta
bardögum. Hinn 1. janúar 1804
lýsti Dessalines hátíðlega yfir
sjálfstæði nýlendunnar, sem
hann gaf hið forna indíánska
nafn Haiti.
Af nærri 45.000 íbúum nýlend-
unnar voru nú aðeins 350.000 á
lífi, borgir og plantekrur voru
í rústum og næstu áratugi lifði
þjóðin í sífelldum ótta við að
Frakkar kæmu aftur, í algerri
einangrun og stöðugt undir
vopnum. Negrarnir, sem ekkert
höfðu lært og farið hafði verið
með eins og vinnudýr, voru auk
þess lítt til þess fallnir að
mynda einhuga þjóð — þeir
höfðu verið teknir úr hundruð-
um mismunandi ættflokka í
Afríku, sem töluðu jafnmargar
mállýzkur. Hið sameiginlega
mál íbúanna, sem nú var tekið
upp í hinu nýja ríki, kreóliskan,
var afbökun á frönsku, blönduð
orðum úr afríkumáli negranna.
Brátt fór þó svo að hið nýja
ríki skiptist í tvo hluta. 1 norð-
ur hlutanum lét Henri Christ-
ophe krýna sig til keisara, kom
á fót nýrri aðalsstétt og reisti
voldugt virki á f jallstindi, mesta
byggingarmannvirki sem negr-
ar höfðu fram að þeim tíma lát-
ið gera. Christophe lét hina
svörtu bræður sína þræla
myrkranna á milli til að fylla
fjárhirzlur sínar. Að lokum
gerðu þeir uppreisn árið 1820,