Úrval - 01.10.1954, Side 84

82
ttRVAL
vinna, dag og nótt, lesa, læra og
þjálfa viljann. Hver stund er
dýrmæt ..
Þetta var ekki aðeins ástæðu-
laus prédikun, heldur lífsskoð-
un, sem hann lifði sjálfur í fullu
samræmi við. Slíka göfgun skap-
gerðarinnar getur enginn til-
einkað sér án baráttu, en þeirri
innri baráttu kynnumst vér
aðeins óbeint í einum eða tveim
köflum úr bréfum Tjekovs. Árið
1889 skrifar hann Soovorin rit-
stjóra, sem var náinn vinur hans
um árabil:
„Skrifaðu sögu um ungan
mann, son fyrrverandi þræls og
smákaupmanns að atvinnu, sem
söng í kirkjukórnum og var sem
skóladrengur alinn upp við að
sýna embættismönnum lotningu,
kyssa á hönd prestanna, beygja
sig fyrir skoðunum annarra og
vera þakklátur fyrir hvern
brauðbita sem hann át. Skrifaðu
sögu um þennan ungling, sem
hefur verið hýddur mörgum
sinnum, sem átti enga hlífðar-
skó til að fara í á veturna þegar
hann óð snjóinn til þess að
kenna öðrum undir próf; sem
flaugst á við aðra unglinga; sem
kvaldi dýr; sem þótti mikið til
koma að borða á heimili auð-
ugra ættingja sinna; sem var
leikari frammi fyrir guði og
mönnum, án þess að hafa
nokkra ástæðu til þess, nema ef
vera skyldi vitundina um lítil-
mótleik sjálfs sín. Lýstu því
hvernig þessi ungi maður kreisti
úr sér smám saman, ögn fyrir
ögn, hið þrælslundaða sjálf, og
hvernig hann vaknaði loks á
fögrum morgni, við þá tilfinn-
ingu að óspillt mannlegt blóð
rann um æðar hans í stað þræla-
blóðs.“
Og konu sinni skrifaði hann
1903, ári áður en hann dó, sem
svar við nokkrum hrósyrðum,
er hún hafði skrifað honum
um skapgerð hans:
„Ég verð að segja þér, að ég
er að eðlisfari harðlyndur, að
ég er skapbráður o.s.frv. o.s.frv.
En ég hef vanið mig á að hafa
hemil á hneigðum mínum, því
að enginn ærlegur maður ætti
að sleppa taumhaldi á sjálfum
sér. Guð einn veit hvað ég gerði
í gamla daga!“
Á þessum sjálfsaga slakaði
hann aldrei. Hann gerðist „dýra-
temjari" sjálfs sín; og það var
einmitt þessi þörf hans á sjálfs-
aga, sem hann tilfærði sem á-
stæðu fyrir hinni skyndilegu á-
kvörðun sinni að fara frá
Pétursborg árið 1890, árið sem
hann kynntist í fyrsta sinni sæt-
leik frægðarinnar, og leggja upp
í hina erfiðu og hættulegu ferð
sína til Sjakalín. „Ég verð að
vera dýratemjari sjálfs mín,“
skrifar hann. „Þessi ferð verður
sex mánaða óslitið líkamlegt og
andlegt erfiði, en ég verð að
fara hana af því að ég er Sunn-
lendingur og er hneigður til leti,
ég verð að þjálfa mig.“ Og á
öðrum stað: „Ég fyrirlít leti á
sama hátt og ég fyrirlít veik-
lyndi og tregt tilfinningalíf."