Úrval - 01.10.1954, Side 88

86
ÍTRVAL
Enda fór nú svo, að Máfinum
var tekið með eindæmum vel. En
áhorfendur voru ekki einungis
að fagna ágætu leikriti eftir
Tjekov, heldur einnig nýrri
stefnu í leiklist. Frá þessari
stundu og um langt árabil var
,,Listleikhúsið“ í Moskvu ,,leik-
hús geðbrigðanna“ og „undir-
strauma tilfinninganna“, sem
leikrit Tjekovs eru svo auðug af.
Náin samvinna hélzt eftir þetta
milli ,,Listleikhússins“ og
Tjekovs meðan hann lifði.
Frá árinu 1898 hafði Tjekov
búið í borginni Yalta á Krím-
skaga, og var ekki leyft að ferð-
ast til Moskvu vegna heilsufars
síns. Fyrr á því ári hafði hann
kynnzt leikkonunni Olgu Knipp-
er, sem síðar varð kona hans.
Vorið 1900, þegar hann var í
útlegð í þessari „heitu Síberíu"
eins og hann kallaði Krímskag-
ann, kom leikarahópur frá einu
Moskvuleikhúsinu til þess að
leika fyrir hann. Hann tók aftur
gleði sína og varð jafnframt
vonbetri um bata. Hann bað
Olgu Knipper og fékk jáyrði.
Þau giftust í maí árið 1901.
Þrátt fyrir hið milda loftslag
og ágæta meðferð, þyngdi Tje-
kov stöðugt, og árið 1903, þegar
hann var að skrifa Kirsuberja-
garðinn, var hann orðinn hel-
sjúkur. Um þær mundir skrifaði
hann: „Ég skrifa fjórar línur á
dag, og jafnvel það er mér nærri
óbærilegt erfiði.“
Það var ákveðið að frumsýna
leikritið 17. janúar 1904, á af-
mælisdegi skáldsins. Sérstök há-
tíðahöld voru fyrirhuguð í sam-
bandi við frumsýninguna, en öll-
um til mikilla vonbrigða lét
Tjekov ekki sjá sig í leikhús-
inu. Það var sent eftir honum,
og hann kom loks þegar sýning-
in var um það bil hálfnuð. Hon-
um bárust ógrynni blómvanda,
en hann riðaði og gat varla stað-
ið á fótunum. Áhorfendurnir
hrópuðu: „Setztu! Látið hann
setjast!“ En Tjekov beit á
jaxlinn og harkaði af sér.
Um vorið fluttist hann norð-
ur á bóginn og settist að
skammt frá Moskvu, en í júní-
mánuði sama ár fór kona hans
með hann til Badenweiler í
Þýzkalandi. Þar lifði hann að-
eins í þrjár vikur. Það lýsir
Tjekov vel, að nokkrum
klukkustundum áður en hann
dó, sat hann uppi í rúminu og
var að semja gamansögu, sem
bæði hann og kona hans hlógu
dátt að. Hvorugt þeirra gerði
sér ljóst, hve langt hann var
leiddur, fyrr en hann vaknaöi
um nóttina fárveikur og bað
konuna að sækja lækni. Læknir-
inn lét leggja ís að hjarta hans.
„Það er óþarfi að leggja ís á
tómt hjarta,“ sagði Tjekov. Þá
gaf læknirinn honum kampavín.
Tjekov settist upp, brosti og
sagði við konu sína: „Það er
langt síðan ég hef drukkið
kampavín!" Hann renndi úr
glasinu, hallaði sér aftur og dó
— þjáningalaust að því er virt-
ist. Tjekov andaðist 1. júlí 1904.