Úrval - 01.10.1954, Side 90

88
ÚRVAL
inn — tókuð þér eftir? — sem
á að fræða lýðinn: Það er alls-
endis óviðunandi að svoleiðis
maður gangi í tötrum, að hann
nötri af kulda í fúkkuðum skól-
um með sprungur í þakinu, að
hann standi þar á öndinni vegna
stybbu, að hann forkælist og
gangi með, upp úr þrítugsaldri,
hálsbólgu eða lungnakvef eða
tæringu. Þetta er okkur til
skammar: Átta eða níu mánuði
ársins lifir kennarinn okkar eins
og einsetumaður, sér engan sem
hann getur talað við, og hann
dregst upp í dul. Og ef hann
býður til sín kollegum sínum,
er hann sakaður um samsæri —
heimskulegt orð sem fólarnir
nota til að skelfa fíflin. Allt
þetta er viðurstyggð . . . Að of-
sækja þann mann sem innir af
höndum svo veigamikið starf,
svo óviðjafnanlegt að mikil-
vægi! Á ég að segja yður nokk-
uð: Þegar ég sé kennara, verð
ég miður mín. Að sjá hann
svona feiminn, svona illa til
fara: Og mér finnst að þessi
vesöld hans sé að nokkru mér
að kenna, svo sannarlega mér
að kenna!“
Hann þagnaði, hugsaði sig um
litla stund, baðaði svo hendinni
og sagði lágt:
,,Mikið er landið okkar illt og
vitlaust!"
Það sló myrkum skugga á
augun hans góðlegu, og út frá
þeim geisluðu fíngerar hrukkur
sem dýpkuðu tillitið. Hann svip-
aðist um og sagði glettnislega:
,,Og nú er ég búinn að punda
á yður prýðilegum leiðara fyrir
eitthvert frjálslyndu blaðanna.
Bezt ég bjóði yður upp á te fyrir
alla þolinmæðina!“
Þetta henti hann oft: hann
talaði af öllu hjarta, alvarlega,
einlæglega, og skyndilega sá
maður hann brosa að sjálfum
sér og að orðum sínum. Maður
skynjaði í þessu blíða og þung-
lynda brosi efasemdir mannsins
sem þekkir gildi orðanna, gildi
draumanna. Og í þessu brosi
duldist líka indæl hógværð,
hrífandi viðkvæmni.
Við gengum í hægðum okkar
heim að húsinu, og þögðum.
Veðrið var bjart og hlýtt;
gjálfrandi öldurnar brugðu á
leik við geisla sólarinnar; við
hlíðarræturnar rak sjálfsglaður
héppi um þróttmikið gelt.
Tjekov greip um handlegg-
inn á mér, hóstaði og sagði lágt:
„Skömm er að því, en satt
engu síður: það er til fjöldi
fólks sem öfundar hunda.“
Og undireins bætti hann við
brosandi:
„Ég segi ekkert af viti í dag
. . . það sýnir að mér förlar.“
Iðulega heyrði ég hann segja:
„Eg skal segja yður, það er
kominn hingað kennari . . .
kvæntur, sjúkur. Þér gætuð víst
ekki rétt honum hjálparhönd?
Ég hef komið honum fyrir, til
bráðabirgða . .
Eða kannski:
„Gorki: Það er kennari hérna
sem langar að kynnast yður.