Heimili og skóli - 01.03.1975, Blaðsíða 17

fræðslukerfið er því meiri er hlutur full-
orðinsfræðslunnar og öfugt. Þar sem þessi
þróun er lengst á veg komin er talið að vart
megi á milli sjá, hvort þátturinn sé orðinn
fyrirferðarmeiri, hin hefðbundna kennsla
eða fullorðinsfræðslan, og fjárframlag til
hvors þáttarins um sig næsta áþekkt. Þannig
á þessu nú þegar að vera farið í Ráðstjórn-
arríkjunum og Bandaríkjunum, risaveldun-
um tveimur, sem keppa um yfirburði á sviði
hinna margvíslegu fræða, tækni og fjöl-
breytni atvinnuháttanna. I vanþróuðum
löndum aftur á móti er hugmynd fullorð-
insfræðslunnar enn sem komið er næsta
þokukennd, ef menn á annað borð hafa
heyrt hugtaksins getið.
2. RÁÐSTEFNA í HELSING0R 1949
Það var árið 1949 að Unesco boðaði til
hinnar fyrstu ráðstefnu um fullorðins-
fræðslu og þá í Helsingpr í Danmörku. Það
var engin tilviljun að Danmörk var valin
sem fyrsti mótsstaður ráðstefnu af þessu
tagi. Það var gert í fullri vitund þess að lýð-
háskólahugmyndir Grundtvigs voru í raun
og veru þessa eðlis, en lýðháskólar til þess
stofnaðir að veita fullorðnu fólki tækifæri
að öðlast fræðslu, meira vekja það til vit-
undar um hæfileika sína og skapa því trú á
sjálft sig og möguleika sína að vera virkir
aðilar í samfélaginu, brennandi af áhuga
að vinna Drottins veröld til þarfa. — Lýð-
háskólahreyfingin danska eða norræna sem
Hklega væri réttara að kalla hana hratt af
stað mikilli vakningu og alþýðuhreyfingar
á Norðurlöndum svo og á Vesturlöndum
yfirleitt hafa á magrvíslegan hátt notið
þeirrar vakningar, enda hún senn verið
kvika og kveikja. -—- Að gera menn lifandi
og virka var meginatriði lýðháskólastefn-
unnar. — Það kom greinilega í ljós á hinni
fyrstu alþjóðaráðstefnu um fullorðins-
fræðslu í Helsingpr árið 1949, en í forsæti
var þar daninn Johannes Novrup, að stefnt
skyldi að slíku marki. Það var einkenni
þessarar ráðstefnu sem haldin var aðeins
fjórum árum eftir iok síðari heimsstyrjald-
ar að horft var aftur til liðins tíma, horft
var aftur til hildarleiksins og harmleiksins
á styrjaldarárunum, þegar tugþúsundir
manna og kvenna urðu að hverfa frá námi
og starfsgreinum að sinna kalli ófriðarins.
Þessu fólki varð að veita tækifæri að bæta
sér upp það tjón, sem það hafði orðið fyrir
menningarlega og félagslega. — En þetta
var aðeins einn þátturinn. Annar þáttur og
engu ómerkari var sá að skapa þyrfti og
þróa sameiginlega menningu að komið yrði
í veg fyrir að skil mynduðust í þjóðfélög-
unum og annars vegar væri fámennur hóp-
ur, úrval, elite, eins og þetta var kallað, sem
notið gæti menningarverðmætanna og ráðið
stefnu samfélagsins, hins vegar fjölmennur
hópur, múgur, sem þyrfti að sætta sig við
annan og minni hlut, hljóta stimpil fákunn-
áttu og getuleysis og fara á mis við það sem
ágætast var og raunverulega eftirsóknar-
verðast. — Þriðja verkefnið sem við blasti
á hinni fyrstu ráðstefnu í Helsingpr var svo
það að komið yrði á í öllum löndum fræðslu
er hefði það að markmiði öðru fremur að
vekja athygli á merkingu og innihaldi, þeg-
ar hugað var að lífinu og tilverunni, en sú
hætta vofði ekki síst yfir hinum ungu að
þeim fyndist allt án tilgangs og takmarks.
Hinir ungu uxu úr grasi á tímaskeiði, þegar
hin fyrri verðmæti, andleg og menningar-
leg voru að heita mátti úr sögunni og við
blasti tóm og tilgangsleysi að því er harla
mörgum fannst. Menn höfðu á nokkrum ár-
HEIMILI OG SKÓLI - 11