Læknaneminn - 01.02.1955, Blaðsíða 12

12
LÆKNANEMINN
flestar aðrar þjóðir, af hvaða fólki
við erum komnir, um hugsanlega
blóðblöndun, um lifnaðarháttu og
yfirleitt, hvernig okkur hefur vegn-
að í landinu gegnum aldirnar. Að-
alannmarkinn á efniviðnum er, hve
skammt er síðan við urðum þjóð
eða tímalengd, sem, reiknuð í kyn-
slóðum, vart samsvarar fleirum en
rúmlega 30. Hann er því ekki lík-
legur til að gefa neinar beinar
upplýsingar um uppruna manns-
ins, en aftur á móti getur efnivið-
urinn veitt mikilvæga vitneskju um
áhrif ytri aðstæðna á manninn.
„Hafa margir beinafundir verið
gerðir?"
„íslenzku beinafundirnir eru nú
orðnir æði margir, þó enn sé
fleiri þörf til þess að tryggja ör-
yggi niðurstaðanna. Þá helztu
þeirra má flokka í fjóra vel tíma-
færða hópa, þ. e. bein úr heiðni
(874—1000), bein Þjórsdæla (1000
—1100), bein úr Haff jarðarey
(—1562), og svo nú beinafundinn
í grunni Brynjólfskirkju í Skál-
holti, sem er frá 17. til 18. öld.
Beinin í grunni miðaldakirkjunn-
ar í Skálholti voru hins vegar flest
svo illa farin, að þeirra eru lítil
not, og eru þá undanskilin bein
Páls biskups, sem ásamt beinum
annarra þekktra manna í Skál-
holti veita mikilvægan stuðning við
ákvörðun dánaraldurs þeirra ó-
þekktu."
„Hvernig fara slíkar rannsókn-
ir fram?“
„Það yrði of langt mál að skýra
frá því, hvernig beinarannsóknirn-
ar fara fram í einstökum atriðum,
enda líka mjög breytilegt, eftir
því, hvaða spurningum menn æskja
að láta beinin svara. En í stórum
drátturn eru algengustu rannsókn-
ir tvíþættar; fyrst almenn skoðun
á útliti beinanna, ásigkomulag
kasta, sauma og tanna, lag grind-
ar, þykkt beina o. s. frv. Þessi at-
hugun stefnir að því að ákveða
kyn og aldur þess, er beinin bar. í
öðru lagi eru svo mælingar á bein-
unum og síðan ákvörðun á hlut-
föllum milli hinna ýmsu mála og
útreikninga á meðaltölum, kenni-
frávikum o. s. frv. Það skal tekið
fram, að öll þessi mál, jafnt á lif-
endum sem beinum, og vísitölur
útreiknaðar af málunum, eru að-
eins útlitseinkenni. Um ekkert
þeirra er vitað, að hve miklu leyti
þau erfast. Þetta er skiljanlega
mikill galli á gjöf Njarðar, og hvet-
ur til meiri varkárni við mat á
beinamælingum í sambandi við
skyldleika þjóða og uppruna
manna, en oft og tíðum hefur ver-
ið gætt meðal mannfræðinga. Að-
eins arfgengir eiginleikar hafa
gildi í þessu sambandi. Hér er
fólgið það höfuðverkefni, sem
þarf að leysa, ef beinamælingar
eiga að hafa framtíð fyrir sér við
mat á skyldleika og uppruna
manna, sem sé að greiða úr því,
hve mikill hluti einhvers máls eða
vísitölu sé vegna ytri árhifa, og
hve mikill hluti erfðir. Það er ein-
mitt á þessu sviði, sem íslenzki
efnviðurinn hefur sína yfirburði,
en það verður þó fyrst og fremst
verkefni erfðafræðinga, sem fást
við dýratilraunir, að greiða úr
flækju erfðafræði formsins og
stærðarinnar.”
„Gætuð þér ekki sagt okkur
eitthvað um niðurstöður beina-
rannsóknanna ?“
„Niðurstöðum mínum af beina-
rannsóknunum er ekki unnt að
gera grein fyrir í stuttu máli, svo
skiljanlegt verði, og verð ég um
það að vísa til greina, er ég hef
ritað um þær rannsóknir (Samtíð
og Saga, 2, 3 og 5, Læknablaðið
34, 127, Journal of the Royal An-
thropological Institute 83, 86).