Læknaneminn - 01.09.1966, Blaðsíða 26

26
LÆKNANEMINN
númer þess, sem valinn er, á þar
til gert eyðublað. Tvær útgáfur
eru til af þessu prófi, annað fyrir
stálpuð börn og fullorðna og tek-
ur venjulegast 40—60 mínútur að
leysa úr því. Hitt er fyrir yngri
börn og vangefna. Það er í litum
og einfaldara að leysa. Raven-
prófin eru ekki alhliða greindar-
próf og niðurstöður úr þeim ekki
gefnar í greindarvísitölum heldur
hundraðsröð. Sé það notað með
öðru prófi (Mill-Hill Vocabulary
Test, ekki til í íslenzkri gerð), má
reikna út greindarvísitölu úr þeim
sameiginlega, sem samsvarar vel
niðurstöðum alhliða greindar-
prófa. Raven-próf segja aftur á
móti tii um mikilsverða þætti
greindarfars, svo sem athyglis-
gáfu, ályktunarhæfni og skynjun-
arnæmi. Mikill kostur Raven-
prófanna er, hve handhæg þau
eru í notkun, prófaður vinnur
sjálfstætt að prófinu á tiltölulega
skömmum tíma og einnig má
leggja þau fyrir hóp manna í einu.
Greindarvísitala gefur alltaf
mikilsverðar upplýsingar, en án
skýringa og samhengis við per-
sónuleika og andlegt ástand hins
prófaða getur hún beinlínis verið
villandi. Því er venjulega gerður
greinarmunur á starfhæfri eða
mældri greind og eðlis-
greind, þ. e. greindinni eins og
hún getur eða hefur verið mest.
Hjá taugaveikluðu fólki dregur
kvíði og þunglyndi mjög úr nýt-
ingu greindarinnar. Má nokkuð
fara eftir því, hversu ójafn ár-
angurinn er, hvað nýting er góð
eða slæm og má þá geta sér til
um, hvað eðlisgreind sé góð og
hve starfhæfni greindarinnar
kann að rísa við beztu skilyrði. Á
sama hátt er hægt að meta, hversu
mikil greindarskerðing hefur átt
sér stað af völdum geðsjúkdóms
eða organiskrar dementiu. Sjald-
gæft er að króniskir schizopnren
sjúklingar nái meðalgreind í
greindarprófi og árangur margra
þeirra er á vanvitastigi. Stundum
getur verið vandasamt að skera úr
um, hvort sjúklingur er vangef-
inn (frá fæðingu), eða hvort á-
stand hans sé afleiðing af lang-
vinnum geðsjúkdómi. Við klinisk-
ar rannsóknir verður alltaf að
skoða greindarvísitölu í ljósi
persónuleika, skapgerðar og and-
legs ástands hins prófaða.
Persónuleikapróf:
Til er mikill f jöldi persónuleika-
prófa, en aðeins tiltölulega fá hafa
náð almennri útbreiðslu. Flestir
sálfræðingar beita sömu prófun-
um aftur og aftur, prófum, sem
þeir hafa lært vel að leggja fyrir
og túlka og gefa þeim því meiri
upplýsingar en önnur. Persónu-
leikapróf eru mjög mismunandi
flókin eða viðamikil. Smn eru til
þess gerð að gefa heildarmynd af
persónuleikanum, önnur leiða að-
eins í ljós ákveðna þætti. Sum
gefa yfirborðsmynd, lýsa per-
sónuleikanum eins og hann birtist
í hegðun og samskiptum við aðra,
önnur draga fram þau öfl, sem eru
að verki í djúpum sálarlífsins, enn
önnur beinast einkum að inni-
haldi hugsana og tilfinninga, sál-
arflækjum eða duldum. Ég mun
hér á eftir greina frá þremur al-
þekktmn persónuleikaprófum.
Rorschach-prófið: Sennilega er
Rorschach prófið þekktasta og
mest notaða persónuleikaprófið.
Það tilheyrir hópi hinna svo-
nefndu frávarpsprófa (projective
tests), sem byggjast á þeirri til-
hneygingu manns að ætla öðru
það, sem í rauninni er frá þeim
sjálfum komið, hugsanir, tilfinn-
ingar, viðhorf, o. s. frv. 1 túlkun