Læknaneminn - 01.09.1966, Page 50

50
LÆKNANEMINN
iiarl Jónsson, læknir:
UM GIGTLÆKNINGAR
Ritstjóri Læknanemans bað mig um
að láta blaðinu í té eitthvað af reynslu
minni í fysiurgi. Að vísu er af nógu
að taka eftir 35 ára starf, en eitt er að
sjá gulikornin í götunni, eins og rúbin-
steininn hans Guðmundar og annað að
safna þeim saman, til að miðla öðrum.
Mér varð strax ljóst, að efnið er svo
margþætt, að erfitt er að koma því fyrir
í skipulegri grein, en hins vegar snubb-
ótt að hluta það sundur í kafla. Um leið
vil ég nota tækifærið og rekja sögu-
legar þrengingar fysiurgiunnar hér á
landi, og freista að uppræta þann mis-
skilning og fáfræði, sem um hana hefur
ríkt, enda finnst mér skylt að gera það,
þar eð fyrirrennari minn Jón Kristjáns-
son, læknir, gerði það ekki.
1 grein, sem út kom eftir mig í maí—
júní hefti Læknablaðsins 1930 segir:
„Orðið gigt (rheumatismus) hefir um
allar aldir verið ruslakista lækna og
leikmanna, til að kasta í því, sem þeir
vissu ekki náin deili á“. Þetta var skoð-
un mín eftir 3ja ára starf á Rödekors
Kuranstalt á Hald við Viborg á Jótlandi,
þar sem ég lærði fysiurgi, og þetta er
skoðun mín ennþá, enda þótt sjúkdóms-
greiningar séu e. t. v. orðnar öllu ná-
kvæmari nú en þá var. Þannig fáum
við fysiurgar til meðferðar mjög svo
sundurleita sjúkdómsflokka og sjúkl-
inga, sem praktiserandi læknar hafa
gefist upp á.
Er ég var við læknisnám, sat kennsla
í fysiurgi algjörlega á hakanum, og svo
mun vera enn. Námið miðaðist allt við
lyflækningar eða skurði, og snérist nær
einvörðungu um það, sem áður var
nefnt innvols, og dálítið um heila, taug-
ar og æðar. Skrokkurinn, aðalverzlunar-
varan, þ.e.a.s. vöðvar, sinar, fasciur,
cutis, subcutis og beinin, þetta sem nefna
mætti stoð-, hreyfi- og að nokkru leyti
næringarkerfi, var eins konar landið
gleymda, en það eru einmitt þessi líf-
færi og sjúkdómar þeirra, sem fysiskum
lækningum er aðaliega beitt við.
Hér eru nokkur dæmi um það, sem
gleymdist við kennsluna: Verkir vinstra
megin í brjóstinu hétu angina pectoris,
og stöfuðu alltaf af hjartasjúkdómi,
annað kom ekki til greina, og meðferð
var meðul, meðul. Höfuðverkur hét
cephalalgia, encephalalgia eða cephalea,
m. ö. o. verkur í höfðinu hlaut að stafa
frá heilanum, enda miðuðust aliar lækn-
ingatilraunir við að reyna að hafa á-
hrif á heilann með lyfjum. Svimi hét
vertigo ab aure laesa, v. ab. stomacho
laeso, v. epileptica, v. laryngea eða v.
ocularis. Meðferðin fálmandi lyfjagjöf.
Hér er eins og með höfuðverkinn hopp-
að, eins og köttur í kringum heitan
graut, umhverfis þær orsakir, sem ég
tel vera algengastar, sem sé vöðva- og
taugabólgur í hálsi, hnakka, höfði og
andliti og liðbólgur, eða kalkanir í
hálsliðnum.
Circulationin hefur alltaf verið, og er
enn, miðuð við blóðið, hjartað og æðarn-
ar. Það hefur alveg gleymzt, að æðarn-
ar eru aðeins þjóðbrautirnar og blóðið
lítill hluti alls þess vökva, sem þarf að
hreyfast (circulera) um líkamann, og
að blóðið sjálft kemst aðeins í snert-
ingu við örlítinn hluta af frumum lík-
amans.