Læknaneminn - 01.04.2002, Page 8

hentar einnig vel ungu fólki en hafa verður í huga að
gefa ekki lyfin konum sem geta átt von á þungun þar
sem þau geta valdið fósturskemmdum. Helsti galli
þessa lyfjaflokks er að 15-20% þeirra sem nota lyfin fá
ertingshósta sem getur verið allt frá vægri ertingu sem
þolist ágætlega og upp í verulega óþægilegan hósta.
Þessi aukaverkun hverfur við það að hætta notkun lyfs-
ins. Huga verður vei að nýrnastarfsemi og kalium gildi
í blóði hjá þeim sem taka ACE hamla enda geta lyfin
valdið alvarlegri nýrnabilun ef um nýrnaæðaþrengsli er
að ræða og hyperkalemia er algeng aukaverkun. Þá má
ekki gefa þessi lyf þeim sem hafa aortalokuþrengsli þar
sem þau auka á gradient um lokuna með því aó valda
æðavíkkun perifert.
Nýrri lyljaflokkur með mjög svipaða verkun og ACE
hamlar eru Angiotensin 2 receptor hamlar (ARB).
Helsti kostur þessara lyfja er að þau valda ekki hósta en
að öðru leyti gilda sömu iögmál um þessi lyf og ACE
lyfjaflokkinn. Þó eru verndandi áhrif ARB á vinstri
ventricular hypertrophiu, nýrnastarfsemi’4 og mortalitet
ekki eins vel skilgreind og hjá ACE blokkerum, en
nokkrar rannsóknir benda til þess að um svipuð áhrif
geti verið að ræða. Nýlega birtust niðurstöóur LIFE
rannsóknarinnar25 þar sem sjúklingar með háþrýsting og
merki um hypertrofiu á vinstri slegli voru meðhöndlað-
ir með losartan eða atenolol. í Ijós kom að þeir sem
fengu losartan fengu 25% sjaldnar heilaáfóll en hinir
sem voru meðhöndlaðir með atenolol og reyndust áhrif-
in enn jákvæðari í undirhópi sjúklinga með sykursýki.
Er þetta í fyrsta sinn sem beinn samanburður er gerður
í tvíblindri rannsókn á áhrifum blóðþrýstingslækkandi
lyfja. Fleiri slíkar rannsóknir eru í gangi og má búast
við að niðurstöður þeirra geti haft veruleg áhrif á það
hvernig læknar nota blóðþrýstingslækkandi lyf í fram-
tíðinni.
Kalsium antagonistar eru mikið notuð lyf við háþrýst-
ingi en innbyrðis mjög ólík. Mest eru notuð nýrri dihy-
dropyridin afbrigði þessara lyfja sem hafa vasodilater-
andi áhrif en geta framkallað tachycardiu. Þessi lyf þol-
ast yfirleitt vel og eru áhrifarík en valda oft roðaköstum
í andliti (flushing) og fótbjúg. Helsti veikleiki þeirra er
að þau hafa ekki eins jákvæð áhrif á horfúr hjartasjúk-
linga eins og betahamlar, ACE hamlar og ARB lyfin.
Onnur lyf en mun minna notuð við háþrýstingi eru
t.d. alfal hemlar og perifert æðavíkkandi lyf. Þau eru
yfirleitt notuð sem viðbót þegar önnur ráð þrjóta enda
eru lítil mortalitets eða morbiditetsdata til sem styðja
notkun þeirra.
1 lyfjameðferð við háþrýstingi er sem fyrr segir oftast
reynt að hafa lyfin sem fæst og í einfaldri skömmtun.
Þegar ónógur árangur fæst við eftirlit er oft reynt að
auka skammtinn áður en gripið er til þess að bæta við
öðru lyfi. Ef enginn árangur virðist ætla að verða af
fyrsta lyfi er stundum skipt alveg um lyf og valið annað
af óskyldum flokki fremur en að bæta ofan á það sem
ekki skilaði árangri. Hins vegar er oft um einhverja
blóðþrýstingslækkun að ræða, en ekki niður í tilætluð
gildi og getur þá verið áhrifaríkt og minnkað hættu á
aukaverkunum að nota samsetningu tveggja eöa fleiri
lyíja í minna en fullum skammti. Mikilvægt er að leyfa
nýju lyfi að verka í 3-4 vikur áður en ráðist er í lyfja-
breytingu svo að full áhrif þess séu komin fram.
Nauðsynlegt er að sjúklingnum sé kunnugt um þau
blóðþrýstingsgildi sem stefnt er að í hverju tilviki. Er
það forsenda þess að hann geti fylgst með blóðþrýstingi
sjálfur með eigin mælingum eða í apóteki. Því miður
hafa mörg apótekin tekið upp þann sið að bjóða blóð-
þrýstingsmælingar og ráðgjöf um meðferð án þess að
hafa til þess nauðsynlega faglega þekkingu. Kemur
þetta skýrast fram i því að viðkomandi starfsmaður hef-
ur enga læknisfræðilega þekkingu á öðrum sjúkdómum
sjúklings eða áhættuþáttum sem taka verður tillit til við
slíka ráðgjöf.
Hvenær ber að hefja lyfjameðferð við háþrýstingi?
Fyrir rúmum áratug hefðu flestir læknar svarað þessari
spurningu á þá leið að meðhöndla ætti lagbilsþrýsting
yfir 100 mmHg. A síðari árum hafa læknar tekið mun
fastar á háþrýstingi og hafið meðferð þegar lagbils-
þrýstingur er 90 mmHg og jafnvel lægri sé um einstak-
ling í áhættuhópi að ræða26. Aherslan hefur einnig færst
frá því að horfa eingöngu á lagbilsþrýsting og taka
meira mið af slagbilsþrýstingi þar sem rannsóknir hafa
sýnt að hættan á heilaáfollum eykst línulega með hækk-
andi slagbiIsþrýstingi. Jafnframt hefur verið sýnt fram
á að meðferð við hækkuðum slagbi 1 sþrýstingi minnkar
hættuna á heilaáföllum, sérstaklega hjá öldruðum27.
Þessi aukna áhersla á lyfjameðferð við vægum háþrýst-
ingi hefur leitt af sér gríðarlega aukinn kostnað bæði
vegna lyfjanna sjálfra og eins vegna eftirlits á háþrýst-
ingi. Þó að margir verði til þess að gagnrýna þennan
kostnaðarauka er það sennilegt að betri blóðþrýstings-
meðferð ásamt bættri meðferð annarra áhættuþátta svo
sem blóðfituhækkunar og reykinga hafi átt stóran þátt í
þeirri fækkun sem orðið hefur á tíðni hjarta- og æða-
sjúkdóma á undanförnum 30 árum. Ógerningur getur
verið að lesa öruggar vísbendingar um þetta úr klinisk-
um rannsóknum. Niðurstaðan er samt sú að stefna skuli
að því að ná blóðþrýstingsgildi niður í normalmörk með
lyijameðferð og öðrum almennum ráðum. Til þess að
ná þessu markmiði er reglulegt eftirlit hjá sama lækni
nauðsynlegt. Mælt er með tíðum heimsóknum fyrstu
mánuðina þar til blóðþrýstingsgildi eru oröin eðlileg, en
síðan a.m.k. 2-3 á ári til frambúðar.
6