Læknaneminn - 01.04.2002, Page 40

Mynd 9. Brottnám eista í gegnum náraskurö (45). Klemmt er fyrir
sáðstrenginn til aö minnka líkur á útsæöi. í sömu aögerö er hægt aö koma
fyrir nýju gervieista (t.d. úr sílikoni) (pungnum
síðari ár hvað varðar sjúkdóm á stigi I, þar eð rann-
sóknir hafa sýnt að gott eftirlit gefur jafn góðan árang-
ur og er þá geisla- eða lytjameðferð beitt við endur-
vakningu sjúkdómsins (20,43). Þá hafa rannsóknir
leitt í ljós að áhætta getur hugsanlega fylgt geislameð-
ferðinni og hefur þar verið bent á meðferðartengd
krabbanrein (21). Frá 1987 hefur geislameðferð því
eingöngu verið gefin hér á landi við sjúkdómi á stigi
II og er þá geislameðferð gegn miðmæti sleppt á svip-
uðum forsendum og geislameðferð var hætt við sjúk-
dómi á stigi I.
Tafla VI: Stigun* við greiningu hjá 128 körlum með frjófrumukrabbamein í eistum
á íslandi 1971
- 1995 (1,2). Hjá 3 sjúklingum meö sáðkrabbamein vantaði upplýsingar
um stigun *Stigunarkerfi Boden og Gibb (sbr. töflu IV)
A: Sáðkrabbamein B: Önnur frjófrumuæxli en sáðkrabbamein A+B
stig n (%) n(%) n(%)
i 54(76) 29(51) 83(65)
IIA 9(13) 13(23) 22(17)
IIB 4(5) 4(7) 8(6)
III 3(3) 1(2) 3(2)
IV 2(3) 10(17) 12(10)
Alls 71(100) 57(100) 128(100)
38
Frumudrepandi lyf, oftast cisplatín með etopsíd og
bleomycín, eru uppistaðan í meðferð sjúklinga á stigi
liB-IV. Sáðkrabbamein eru mjög næm fyrir þessunr
lyfjum og á það einnig við um endurvakinn sjúkdónt
(22). Eins og gefur að slcilja er eftirlit mjög mikilvægt
til að greina endurvakningu í tíma. Þetta á ekki sist
við hjá sjúklingum á stigi I og II þar sem geislun á
kviðarhols- og miðmætiseitla er sleppt. Við endur-
vakningu er flóknari lyfjameðferð beitt, og geislum
stundum beitt samhliða (6). Helstu aukaverkanir lyfj-
anna eru mergbælandi áhrif, hármissir og ófrjósemi en
rétt er að hafa í huga að stór hluti sjúklinga með
eistnakrabbamein er með minnkað magn sæðisfruma
og sæðisfrumur með skertan hreyfanleika þegar við
greiningu (33). Frysting sæðis og aukin tækni við
gervifrjóvgun hafa gert þessi vandamál minni.
Önnur frjófrumuæxli en sáðkrabbamein: Líkt og
gegnir urn sáðkrabbamein er eistað fjarlægt með nára-
skurði og er það yfirleitt talin fullnægjandi meðferð
við sjúkdómi á stigi I.
í Bandaríkjunum og einnig sums staðar í V-Evrópu
hafa eitlar í aftanskinurými verið fjarlægðir hjá sjúk-
lingum með sjúkdóm á stigi I og II samhliða eista-
brottnámi. Slík meðferð er talin tryggja betur lækn-
ingu þeirra sem ekki mæta til eftirlits (2). Aðgerðin
hefur þó oft í för með sér að sjúklingarnir verða ófrjó-
ir sökum þess að sæði leitar upp í þvagblöðru við sáð-
lát (24). Á síðari árum er þó í vaxandi mæli beitt
skurðtækni sem hlífir taugum og minnkar tíðni þess-
arar aukaverkunar (25). Hér á landi, líkt og á hinum
Norðurlöndunum, hefur þessari aðgerð lítið verið beitt
enda reynst auðvelt að fá sjúklinga til að mæta til eft-
irlits. Erlendis er sums staðar beitt lyfjameðferð við
sjúkdómi á stigi I, en nýrri rannsóknir sýna að gott eft-
irlit með sjúklingum tryggir góðar horfur með lyfja-
meðferð taki sjúkdómur sig upp (2). Sú staðreynd að
endurvakinn sjúkdómur svarar vel krabbameinslyfja-
meðferð er forsenda slíkrar nálgunar í
meðferð, enda fær allt að þriðjungur sjúkl-
inga á stigi I endurvakinn sjúkdóm innan
tveggja ára en afar sjaldan að fimm árum
liðnum (6,26-27). Oftast er þá um að ræða
meinvörp til eitlastöðva í aftanskinurými.
Stöðluð lyfjameðferð á stigi I, sem víða
hefur verið beitt erlendis, leiðir því til of-
meðhöndlunar á meirihluta sjúklinga og
sama á við um eitlabrottnám. Sömu lyfja-
meðferð og áður er nefnd varðandi sáð-
krabbamein er beitt við sjúkdóm á stigi II-
IV
Líkt og gildir um sáðkrabbamein er öfl-
ugt eftirlit lykilatriði. Yfirleitt mæta
sjúklingar á tveggja til fjögurra mánaða