Bændablaðið - 19.10.2023, Blaðsíða 8

8 Bændablaðið | Fimmtudagur 19. október 2023
Fjárhagsafkoma bænda er orðin
hartnær ómöguleg vegna aðfanga-
og vaxtahækkana.
„Bændur standa frammi fyrir
miklum áskorunum í dag, ekki
aðeins í almennum búverkum heldur
er rekstrarumhverfi landbúnaðarins
að verða okkur ansi erfitt,“ sagði
Gunnar Þorgeirsson, formaður
Bændasamtaka Íslands, í upphafi
vel sótts málþings sem haldið var á
Degi landbúnaðarins 13. október í
Hofi á Akureyri.
Mánaðarlaunin 176 þúsund
Bændasamtökin hafa lagt fram
kröfugerð fyrir samninganefnd
ríkisins vegna búvörusamninga
og hún er nú til skoðunar hjá
stjórnvöldum. Gunnar segir þar
ekkert undan skilið en kröfur séu
þó hógværar.
„Okkur reiknast til að meðal-
kúabú, byggt á tölum úr gagna-
safni Rannsóknamiðstöðvar
landbúnaðarins, sé að skila tveimur
milljónum í laun til viðkomandi
bónda á meðalbúi á ári. Er það
ásættanlegt þegar við erum með lög
í landinu sem segja að lágmarkslaun
skuli vera 350 þ.kr. á mánuði? Þetta
fer ekki saman,“ sagði hann.
Stjórnvöld bera ábyrgð
Gunnar minnti á að matur
væri grunnþörf íbúa landsins
og matvæli þjóðaröryggismál.
Átökin úti í hinum stóra heimi
endurspegluðust m.a. í mjög miklum
hækkunum á aðföngum, t.a.m.
hefði Úkraínustríðið hækkað
áburðarverð um 150% og kornafurðir
um 80–90%.
„Þetta höfum við þurft að vera
að fást við sem frumframleiðendur
undanfarin tvö ár. Ríkisvaldið
sá fyrir sér vanda á síðastliðnu
ári og kom inn með svokallaðar
sprettgreiðslur og stuðning vegna
áburðarkaupa. Aðföngin hafa ekkert
lækkað á yfirstandandi ári og samtöl
við ráðuneyti matvæla og fjármála
eru á þann veg að það grillir ekkert í
að við sjáum fram á aukinn stuðning.
Þá veltir maður fyrir sér hvernig eigi
að uppfylla matvælaöryggi íslensku
þjóðarinnar til framtíðar,“ sagði
hann jafnframt.
Lífsviðurværi tólf þúsund manns
„Það er ýmislegt í húfi. Okkur telst
til að þrjú þúsund manns starfi í
frumframleiðslunni í íslenskum
landbúnaði í dag og afleidd störf
séu átta til tíu þúsund. Þetta er því
lífsviðurværi tólf þúsund manns
sem er undir í matvælaframleiðslu
í landinu. Skiptir það engu máli
heldur?“ spurði Gunnar.
„Stjórnvöld verða að skapa
bændum fjárhagslegt svigrúm
til athafna. Eftirlitskerfið þarf að
sinna því að atvinnufrelsi í landinu
þrífist sem best, hömlur, boð og
bönn þvert á atvinnufrelsi er ógn
í mínum huga,“ sagði hann enn
fremur. Ljóst sé að maturinn verði
ekki til í búðinni, meira þurfi til.
Það sé því umhugsunarefni hvernig
standa eigi að málum og ekki síður
hvernig rétta eigi hag bænda áður
en allt fari í kaldakol og þannig að
ungt fólk hafi áhuga á að taka við
búskap af þeim sem eldri eru. Í dag
sé hvatningin til þess lítil eða engin
og það sé verkefni til framtíðar að
byggja upp fæðuöryggi á Íslandi.
Gunnar minnti þó á að bjartsýni
væri vænlegri en bölsýni en leysa
þyrfti þessi mál fyrr en seinna. „Við
þurfum framtíðarsýn okkur öllum
til heilla og fæðuöryggi í sjálfstæðu
landi,“ sagði hann að endingu. /sá
FRÉTTIR
Á málþingi á Degi landbúnaðarins
var meginstefið vaxandi vandi
landbúnaðarins og hvaða lausnir
væru tækar til að mæta honum.
Sagði Vigdís Häsler, framkvæmda-
stjóri Bændasamtaka Íslands, að
stýrivextir hefðu valdið umtals-
verðum neikvæðum áhrifum í
helstu kjöt- og mjólkurframleiðslu-
greinum. Síðustu tvö ár hefði
fjármagnskostnaður aukist um hátt
í fimm milljarða á þegar skuldsetta
grein. Stærsta tækifæri stjórnvalda til
að sporna gegn verðbólgu sé að setja
aukið fjármagn í búvörusamningana.
Hagræða í slátrun og kjötvinnslu
Margrét Gísladóttir, framkvæmda-
stjóri Samtaka fyrirtækja í land-
búnaði (SAFL), sagði í framsögu
að töluverðan samdrátt mætti sjá í
lambakjötsframleiðslu og fækkun
nautgripa síðustu misseri ylli
áhyggjum. Bændur væru komnir að
þolmörkum í hagræðingu hjá sér og
eðlilegt væri að líta til annarra þátta.
„Ein skýrasta aðgerðin er að beina
sjónum okkar að endurskipulagningu
og hagræðingu í slátrun og
kjötvinnslu,“ sagði Margrét. SAFL
ásamt BÍ o.fl. hefðu barist fyrir því
að kjötafurðastöðvar og vinnslum
yrði veitt svigrúm til hagræðingar
og samstarfs. Fimmtánda grein
samkeppnislaga, sem heimili
samvinnu, sé ekki nægjanleg enda
skýr fordæmi erlendis frá um frekari
heimildir.
„Nýting á sláturgetu í sauðfjár-
slátrun er 61%, en 31% í stórgripa-
slátrun, skv. tölum frá Deloitte árið
2021,“ hélt Margrét áfram. Ljóst væri
að hægt sé að gera mun betur. Feta
beri hér sömu slóð í hagræðingu og
gert var í mjólkuriðnaði á sínum tíma.
Margrét gagnrýndi einnig að
stækkun á markaði, m.a. vegna
ferðamanna, væri mætt með
innflutningi en ekki aukinni
innlendri framleiðslu. „Stjórnvöld
setja leikreglurnar en allt of lengi
höfum við búið við aðrar reglur en
þau lönd sem við erum að flytja
inn kjöt frá. Undir er sjálfbærni,
fæðuöryggi og byggðafesta,“
sagði Margrét.
Íslenski fæðuklasinn
Ingibjörg Davíðsdóttir, sendiherra
í Osló en í leyfi, kynnti Íslenska
fæðuklasann, en hún leiðir undirbúning
að stofnun hans. Ingibjörg sagði að
með honum væri ekki síst verið að
bregðast við búsetuáskorunum á
landsbyggðinni. Henni hafi þótt vanta
hvetjandi vettvang og umhverfi fyrir
landbúnað og fæðutengda starfsemi til
að koma góðum, verðmætaskapandi
hugmyndum í réttan farveg með hvata,
ráðgjöf og stuðningi og þannig m.a.
að glæða sveitir landsins lífi.
Til stendur að stofna Íslenska
fæðuklasann fyrir árslok. Hann á að
ná yfir hvers kyns fæðu í landbúnaði
og fæðutengdri starfsemi; yfir
alla virðiskeðjuna: frá ræktun,
framleiðslu og vinnslu, að sölu og
neyslu. Fæðuklasinn á einnig að vera
sjónarhóll yfir aðra starfandi klasa
í landinu og byggja brýr og skapa
möguleika á samstarfsverkefnum.
Honum er ætlað að draga saman
frumkvöðla, fyrirtæki og þolinmótt
fjármagn til þess að skapa ný
verðmæti.
Meðvitund almennings
Sölvi Arnarson, bóndi og veitinga-
maður í Efstadal II og einn framsögu-
manna, benti m.a. á að sárlega vantaði
býli sem vildu taka á móti ferðafólki,
fræða og bjóða upp á landbúnaðar-
tengdar veitingar.
Þá kom fram í máli Hlédísar
Sveinsdóttur, annars höfundar
skýrslunnar Ræktum Ísland, sem
grundvallar nýja landbúnaðar- stefnu,
að íslenskur almenningur þurfi að
veita landbúnaði athygli, hann tengist
fæðuöryggi og lýðheilsu, byggðafestu
og umhverfismálum órjúfanlegum
böndum. Almenningur þurfi einnig að
hafa áhrif á þróun landbúnaðarafurða.
Tengsl við smáframleiðendur séu þar
hvað augljósust sem sóknarfæri.
Hólmgeir Karlsson, framkvæmda-
stjóri Bústólpa, sagði í umræðum:
„Við metum það þannig í dag að
staðan er gríðarlega alvarleg. Miklu
alvarlegri en oft áður,“ sagði hann.
Á málþinginu kom fram
hvatning um aukinn samtakamátt,
staðreyndasýnileika og jákvæðni í
umræðu út á við. Sjávarútvegurinn
væri þar fyrirmynd. Sömuleiðis var
bent á að landbúnaðurinn þyrfti með
einhverjum hætti að mæta hinum
upptekna nútíma-Íslendingi sem
hefði í erli dagsins lítinn tíma til að
undirbúa og sinna matargerð. Frosið
læri í hnausþykku plasti væri t.a.m.
ekki endilega til þess fallið að mæta
þeirri áskorun. /sá
Margrét Gísladóttir, framkvæmdastjóri SAFL, og Vigdís Häsler, framkvæmdastjóri BÍ, ræða landbúnaðarmálin við
Jón Þór Kristjánsson fundarstjóra. Mynd / SÁ
Dagur landbúnaðarins:
Hagræðing í slátrun og
kjötvinnslu næst á dagskrá
Frumframleiðendur í
gríðarlegum vanda
Gunnar Þorgeirsson, formaður BÍ, var
þungorður um afkomu bænda. Hann
hvatti þó til bjartsýni. Mynd / SÁ
Rannsóknir á næmi arfgerða
Undanfarin tvö ár hafa verið
framkvæmdar rannsóknir á öllum
helstu arfgerðum sem íslenskt
sauðfé býr yfir og gætu hugsanlega
veitt vernd gegn riðu. Niðurstöður
liggja nú fyrir.
Þessar rannsóknir eru mikil
tímamót, því samkvæmt þeim
hafa fundist fleiri genasamsætur
sem veita mjög sterka mótstöðu
gegn riðu, umfram ARR og T137.
Fyrrnefnda arfgerðin er alþjóðlega
samþykkt sem verndandi gegn riðu
og fannst í íslensku sauðfé árið 2022.
Niðurstöður rannsóknanna benda
sterklega til þess að T137 arfgerðin
sé verndandi gegn riðu.
Einn helsti sérfræðingur heims
í næmisrannsóknum og príonsjúk-
dómum spendýra, dr. Vincent Béringue,
hefur framkvæmt PMCA-næmispróf
á öllum helstu arfgerðum í íslensku
sauðfé frá 2022. Auk þess hefur
íslenska teymið (Eyþór Einarsson,
Karólína Elísabetardóttir, Stefanía
Þorgeirsdóttir og Vilhjálmur
Svansson), framkvæmt samanburð
arfgerða í jákvæðum og neikvæðum
kindum í raunverulegum íslenskum
riðuhjörðum. Vincent mun kynna
niðurstöður rannsóknanna á sex
fræðslufundum víðs vegar um
landið. Auk hans munu nokkrir
íslenskir sérfræðingar halda erindi
um mismunandi atriði rannsóknanna
og um framtíðarhorfur. Dagskrá
fundanna má sjá í meðfylgjandi töflu.
/ÁL
Tímasetning Staðsetning
mán. 30. okt. kl. 20:00 Þingborg, 8 km austan við Selfoss
þri. 31. okt. kl. 20:00 Hvanneyri, LBHÍ
mið. 1. nóv. kl. 11:30 Hvammstangi, félagsheimilið
mið. 1. nóv. kl. 20:00 Breiðamýri í Reykjadal, rétt hjá Laugum
fim. 2. nóv. kl. 11:30 Svalbarð, fræðasetur um forystufé
fim. 2. nóv. kl. 20:00 Egilsstaðir, Hótel Hérað