Bændablaðið - 19.10.2023, Blaðsíða 34

34 Bændablaðið | Fimmtudagur 19. október 2023
Gróandi:
Vill meiri útbreiðslu
félagslandbúnaðar
– Samfélagið á Ísafirði rekur grænmetisræktun fyrir íbúana
Hugtakið félagslandbúnaður skýtur
upp kollinum endrum og sinnum í
umræðum um sjálfbæra og um-
hverfisvæna matvælaræktun. Nýlega
var haldið málþing um uppbyggingu
á félagslandbúnaði á Íslandi.
„Félagslandbúnaður, eða
Community Supported Agriculture á
ensku, þýðir samfélagsrekin starfsemi
þar sem hópur einstaklinga vinnur að
matarframleiðslu, í þéttri samvinnu
við bónda og fær síðan aðgengi að
matvælunum,“ segir Hildur Dagbjört
Arnardóttir hjá Gróanda, sem ásamt
matvæla- og næringarfræðideild
HÍ stóð að málþinginu Af hverju
er félagslandbúnaður alger snilld?
þann 7. október sl. í Háskólasetri
Vestfjarða á Ísafirði.
„Félagslandbúnaður tengir saman
þá sem framleiða matinn og þá sem
njóta hans. Stofnað er félag sem
heldur utan um þátttöku og hvernig
framleiddum mat er deilt. Félagið
heldur uppi landbúnaðinum og sér til
þess að þau fái matvörur útbúnar með
þeim aðferðum sem þau styðja,“ segir
Hildur Dagbjört.
Algengur í Japan og
Bandaríkjunum
Málþingið snerist, að sögn Hildar,
um að útskýra félagslandbúnað,
gefa innsýn í reynslu norskra bænda
sem rekið hafa félagslandbúnaðar-
bú í lengri tíma til að hvetja til meiri
útbreiðslu rekstrarformsins hér
á landi.
„Þátttakendur málþingsins voru
samhljóða um mikilvægi þess að
versla beint af bónda og styrkja þannig
betri framleiðsluaðferðir og sanngirni.
Það er ekki sanngjarnt að bóndinn
einn taki alla ábyrgðina. Til dæmis
ef veðuraðstæður eru ekki hliðhollar
eitt árið, ætti það ekki að koma niður
á bóndanum einum, að hann lendi í
langvarandi fjárhagsvandræðum eða
verði að leggja niður bú. Við getum
tekið þessa ábyrgð saman og enginn
fundið neitt sérlega fyrir því.
Stærsti þröskuldurinn er að hvorki
bændur né neytendur vita af þessum
rekstrarmöguleika. Fólk þarf að heyra
fleiri sögur af félagslandbúnaði, fá
praktískar leiðbeiningar um hvernig
hægt er að byrja, hvað þarf að vita eða
undirbúa áður en farið er af stað og
hvaða kostir og gallar fylgja þessu.“
Hildur segir uppgang félags-
landbúnaðar víða um heim sýna
að rekstrarformið gefi góða raun.
„Félagslandbúnaður hefur stóraukist
í öllum heiminum síðustu áratugina og
þeim fjölgar mjög hratt þessa dagana.
Sérstaklega þar sem félagslandbúnaður
er orðinn almennur. Fólk skilur hvað
felst í hugtakinu og þá er auðveldara
að fá nægilega marga meðlimi og
algengt er að það séu biðlistar til að
komast að. Félagslandbúnaður er til
dæmis mjög algengur í Japan, hægt
er að finna yfir 7.000 slík verkefni í
Bandaríkjunum, að minnsta kosti 150
í Kanada, um 150 í Englandi og 85 í
Noregi svo eitthvað sé nefnt.“
Hún segir að algengast sé
að félagslandbúnaður sé rekinn
innan lögbýla, þar sem bóndi með
landrými býður fólki í félag sem síðan
fjármagnar starfsemina og fær aðgengi
að vörunum.
„Þá er hægt að reka félags landbúnað
með alls kyns landbúnaðarvörum,
ekki einungis grænmeti heldur einnig
t.d. eggjum, kjöti og mjólkurafurðum.
Félagslandbúnaður eykur gagnsæi og
með því að fjarlægja alla millimenn
ætti meira að lenda í vasa bændanna
sem framleiða matinn.“
Yfirvöld geta lagt sitt af mörkum
Hún segir aðkomu stjórnvalda
mikilvæga til að breiða út félags-
landbúnað á Íslandi.
„Það þarf að vera praktískur og
fjárhagslegur stuðningur við þá sem
vilja byrja með félagslandbúnað. Þar
sem félagslandbúnaður styður við
alla þætti sjálfbærni og loftslagsmála
og dekkar fjölmargar aðgerðir í
Matvælastefnu Íslands þá þyrfti að
skoða af alvöru hvernig yfirvöld geta
lagt sitt af mörkum til að ryðja veginn
fyrir félagslandbúnað. Til dæmis með
því að endurskoða reglugerðir og hafa
starfsmann sem getur aðstoðað við
að koma félagslandbúnaði á Íslandi
á fæturna, finna leiðir og leysa úr
flækjum í kerfinu.“
Áskoranir brautryðjandans
Hún hefur í átta ár haldið utan um
Gróanda sem er samfélagsdrifin
grænmetisræktun í hlíðinni fyrir ofan
Ísafjörð. Þar er nú ræktað fjölbreytt
grænmeti á um 2.200 fermetra
útisvæði og í myndarlegu gróðurhúsi.
Einn starfsmaður sér að mestu leyti um
ræktunina ásamt nokkrum lærlingum
sem leggja til nokkurra klukkutíma
vinnu á hverjum degi á sumrin. Þá
leggja félagsmenn til vinnu hafi þeir
áhuga á því.
Gróandi var stofnaður 2016
og segir Hildur að verkefnið hafi
vakið mikinn áhuga hjá bæjarbúum
frá byrjun. Framan af voru um 50
fjölskyldur skráðir félagar en nú
hefur félagið verið opnað að því
Guðrún Hulda Pálsdóttir
gudrunhulda@bondi.is
Vír og lykkjur ehf · viroglykkjur@internet.is · 772-3200
Stroffur
Naglar
Víralásar
Járnabakkar
Plastlistar og stjörnur
Kambar
Klippur og beygjuvélar
Klippum og beygjum rúllustál í sjálfvirkri beygjuvél
Þátttakendur málþingsins brugðu sér út í hléi og gæddu sér á sólberjum
beint af runnum úr ræktun Gróanda. Mynd/ Sonia Sobiech
Hildur D. Arnardóttir rekur Gróanda sem er samfélagsdrifin grænmetisræktun
sem byggir á hugmyndum félagslandbúnaðar. Mynd / Haukur Sigurðsson
Í hlíðinni fyrir ofan miðbæ Ísafjarðar er ræktað fjölbreytt grænmeti á um 2.200 fm útisvæði og í gróðurhúsi. Hér er
loftmynd af útplöntun snemmsumars. Mynd / Haukur Sigurðsson
Hluti af grænmetisrækt er einnig uppskera og meðhöndlun hennar. Hluti af
þátttöku í félagslandbúnaði er aðlögun að vistkerfi staðarins, byggja matargerð
á þeim hrávörum sem eru aðgengilegar til uppskeru á hverjum tímapunkti.
VIÐTAL