Bændablaðið - 19.10.2023, Blaðsíða 52

52 Bændablaðið | Fimmtudagur 19. október 2023
Seljavallalaug 100 ára
Það var svo árið 1922
að Hjörleifur Jónsson í
Skarðshlíð, sem var oddviti
sveitarinnar, símaði til
Björns J. Andréssonar frá
Berjaneskoti, sem var í
Vestmannaeyjum og bað
hann að fara á námskeið,
sem norskur maður var
með í Reykjavík. Þar
var kennt sund og fleiri
íþróttir. Björn var alveg
hissa en lofaði að fara.
Þegar hann kom heim fór hann að
athuga hvort ekki væri hægt að búa til
laug inni í Laugárrgili. Hann skoðaði
aðstæður og leist vel á svo hann fór til
Ólafs Pálssonar á Þorvaldseyri. Ólafur
sagði að þetta væri ekki mikið mál.
Björn fór á alla bæi og safnaði liði
og þeir hlóðu laug úr torfi og grjóti
sem var ekki góð. Björn kenndi þeim
svo sund sem hjálpuðu við hleðsluna.
Sundkennslan tók viku og
það voru launin fyrir vinnuna við
byggingu hlöðnu laugarinnar. Menn
komu sér saman um að byggja steypta
laug og hófust handa við fjársöfnun.
Þeir óskuðu eftir styrk úr ríkissjóði,
sem var hafnað. Sýslusjóður gat
ekki hjálpað en þeir voru búnir að
safna 740 kr. og sömdu við Hallgrím
Benediktsson um að hann seldi þeim
sement. Sementið kom svo vorið eftir
til Vestmannaeyja. Það var flutt upp
í land eftir vertíðina, sem endaði 11.
maí og hófst þá verkið. Laugin var
tilbúin fyrir slátt.
Aðeins einn maður kunni að
blanda steypuna, það var Björn
Guðmundsson frá Gíslakoti. Þeir
voru jafn gamlir og
vinir, Björn J. Andrésson
og Börn Guðmundsson.
Björn Guðmundsson
stjórnaði vinnunni og
Björn J. Andrésson sá
um að hafa alltaf nægan
mannskap. Björn hóf
námskeið í sundi og tóku
25 manns þátt í fyrsta
námskeiðinu og gistu í
tjöldum. Hann kenndi
fjölda barna sund í lauginni, bæði úr
Rangárvalla- og V-Skaftafellssýslu.
Árið 1927 varð sundkennsla í lauginni
hluti af skyldunámi. Laugin er 25
metrar á lengd og 10 metrar á breidd
og var stærsta sundlaug landsins til
ársins 1936.
Þegar höfundur var að alast upp
undir Eyjafjöllum þá var laugin með
einhvern ljóma og þótti nánast heilagur
staður. Alla, sem komu í heimsókn,
var farið með í Seljavallalaug. Alltaf
var vel hugsað um hana. Það var
svo árið 1995, sem ég fór inn í Laug
sem kallað er og þá blasti við að hún
var hálftóm, stórt gat á henni og þar
rann vatnið út. Haft var samband
við formann Ungmennafélagsins
og fékkst samþykki fyrir að lagfæra
laugina. Hringt var í fjölda manns og
kom 41. Þann 24. júní 1995 hófust
lagfæringar, sem stóðu í 10 ár.
Við, brottfluttir Eyfellingar, fórum
alltaf fyrstu helgina í maí og vann
fjöldi manns þar að og er listi með
nöfnum þeirra varðveittur. Lilja
Sigurgeirsdóttir í Drangshlíðardal
sendi okkur ævinlega góðan mat upp
í Laug. Á 75 ára afmæli Laugarinnar
buðum við upp á stórveislu í Fossbúð
og Stöð 2 sendi fréttamann til að gera
góða mynd af því tilefni.
Síðan endurtókum við þetta á
80 ára afmælinu, buðum gestum og
þá voru lauginni færðar gjafir og
ræður haldnar. Árið 2011, ári eftir
Eyjafjallagosið, var Laugin full af
ösku og þá var ekki fagurt yfir að
líta. Þá hafði Dofri Eysteinsson
hjá Suðurverki samband og bauð
okkur aðstoð og sendi sína stærstu
vél og sinn besta mann, Sigurð
Sigmundsson, sem mokaði 1180
tonnum upp úr Lauginni. Honum
til aðstoðar komu menn frá Vík
í Mýrdal með minni vél sem var
hentug niðri í Lauginni og fjöldi
sjálfboðaliða kom einnig.
Við Jón Á. Gissurarson fórum
víða til að tala máli Seljavallalaugar.
Steingrímur Hermannsson, þáverandi
ráðherra, bauð okkur í morgunverð
heima hjá sér til að hafa næði til að
ræða málin. Rétt fyrir andlát Jóns
fékk ég boð frá honum um að koma
til hans, hann þyrfti að tala við mig.
Þá bað hann mig að hafa samband
við Siv Friðleifsdóttur, þáverandi
umhverfisráðherra, og óska eftir
friðlýsingu og það gerði ég.
Þann 6. júlí 2006 lýsti hún
Seljavallalaug friðaða. Laugin og
nánasta umhverfi hennar er í dag
í umsjá Minjastofnunar Íslands.
Ungmennafélagið Eyfellingur
ásamt brottfluttum Eyfellingum og
afkomendum Björns héldu í sumar
upp á 100 ára afmæli Seljavallalaugar,
sem byggð var 1923. Laugin er ein af
elstu laugum landsins.
Afmælishátíðin var haldin þann
12. ágúst sl. Fjölmenni, eða um 120
manns, mætti á hátíðina, sem hófst
við Seljavallalaug. Það var ánægjulegt
að sjá hversu margir afkomendur
Björns mættu á hátíðina. Einnig
mætti stór hópur fólks sem lærði
sund í lauginni á sínum tíma. Frá
Seljavallalaug var haldið í veglega
grillveislu í félagsheimilinu Fossbúð,
sem kvenfélagið Fjallkonan sá um af
miklum myndarskap.
Fyrir hönd hópsins
Vinir Seljavallalaugar,
Páll A. Andrésson frá Berjanesi.
Upphafið að sundkennslu og byggingu Seljavallalaugar var sennilega
skelfilegt sjóslys rétt við Vestmannaeyjar. Þar fórust 27 manns með
skipi, sem Sigurður Halldórsson í Skarðshlíð átti og sonur hans var
skipstjóri á. Slysið varð 30. apríl 1901 og þar fórust 27 manns, mörg
á aldrinum 14 til 20 ára. Urðu þá 27 börn undir Austur-Eyjafjöllum
föðurlaus. Aðeins einn maður bjargaðist. Fjöldi manns horfði á þegar
bátnum hvolfdi rétt upp við land. Enginn um borð kunni að synda.
Páll A. Andrésson
Það blasir við um þessar mundir að íslenskur
landbúnaður stendur á krossgötum, upp er komin
sú staða sem gerir það að verkum að lítil endurnýjun
á sér stað í landbúnaði, meðalaldur íslenskra bænda
er 57 ár og er greinin og stéttin að eldast töluvert.
Skortur er á aðgerðum stjórnvalda í
þessum efnum til að tryggja rausnarlegan
stuðning fyrir nýliðun í landbúnaði
og stuðla að fæðuöryggi íslensku
þjóðarinnar til framtíðar.
Stórauka þarf framlög til bænda
í gegnum búvörusamninga og hækka
strax tafarlaust tolla á innflutt kjöt sem
gengur kaupum og sölu á frjálsum
markaði á verði sem íslenskir bændur
geta ekki keppt við. Ráðast þarf tafarlaust
í aðgerðir til að stuðla að nýliðun í landbúnaðinum með því
að markaðssetja nám í landbúnaðartengdum fræðum og veita
fólki stuðning við að taka við af foreldrum sínum.
Einnig þarf að styðja við þá sem vilja láta drauminn
rætast og hefja búskap. Það er ekki bara fullnægjandi að
hafa nýliðunarstyrk, heldur verðum við líka að tryggja aðra
hluti. Eins og við sjáum í hlutdeildarlánunum.
Þessar ívilnanir þurfum við að innleiða í landbúnaðar-
kerfinu til að aðstoða ungt fólk við að koma sér upp búi og
húsi og aðstöðu. Við þurfum að koma með þessar lausnir með
skjótum hætti, sé það meiningin að tryggja hér fæðuöryggi
og auka framleiðslu á landbúnaðarvörum.
Bændur hafa fundið rækilega fyrir hækkun á aðföngum,
eins og fóðri, plasti og áburði. Ástæðan er sú að hráefni til
áburðarframleiðslu eru meðal annars í Rússlandi.
Einnig er vaxtakostnaður og verðbætur að sliga íslenska
bændur, sem hafa fjárfest fyrir gríðarlegar fjárhæðir í
tækjakost sínum. Sauðfé í landinu er nú orðið færra en
mannfólk vegna þess að bændur bregða búi og enginn tekur
við, ætlum við að halda áfram á þessari braut inn í framtíðina
og glata þannig sjálfstæðri matvælaframleiðslu og um leið
fæðuöryggi íslensku þjóðarinnar?
Anton Guðmundsson,
oddviti framsóknarflokksins í Suðurnesjabæ.
LESENDARÝNI
Stjórnvöld þurfa að
bregðast strax við
Anton
Guðmundsson.
Fjölmenn afmælishátíð var haldin í ágúst og var ánægjulegt hvað margir afkomendur Björns J. Andréssonar mættu. Myndir / Einkasafn
„Þegar höfundur var að alast upp undir Eyjafjöllum þá var laugin með
einhvern ljóma og þótti nánast heilagur staður.“