Bændablaðið - 19.10.2023, Blaðsíða 18

18 Bændablaðið | Fimmtudagur 22. júní 2023
Bændasamtök Íslands:
Komið verði til móts við afkomubrest bænda
Í nýútgefinni kröfugerð Bænda­
samtaka Íslands (BÍ), inn í
yfirstandandi endurskoðun búvöru­
samninga, kemur fram að
samanlagt vanti um 12 milljarða
inn í allar búgreinar svo þær
geti staðið undir rekstrarlegum
skuldbindingum sínum.
Aðalkrafa BÍ felur í sér að komið
verði til móts við afkomubrest
bænda, frá 1. janúar 2023 að telja
og út samningstíma núverandi
búvörusamninga, á sambærilegum
grundvelli og gert var árið 2022.
Í formála Gunnars Þorgeirssonar,
formanns BÍ, að kröfugerðinni
fjallar hann um endurskoðun
búvörusamninganna. Þar segir hann að
á undanförnum mánuðum hafi staðið
yfir viðræður við samninganefnd
ríkisins, en fram til þessa hafi enginn
vilji verið til að auka fjármagn inn í
búvörusamningana, sem endurspeglist
í nýbirtu fjárlagafrumvarpi og
fjármálaáætlun sem gildir frá 2024
til 2028. Þetta sé raunin þrátt fyrir að
ítrekað hafi verið bent á að samkvæmt
ákvæðum búvörulaga eigi ávallt að
tryggja nægilegt vöruframboð við
breytilegar aðstæður í landinu og að
kjör þeirra sem landbúnað stunda
skulu vera í nánustu samræmi við
kjör annarra stétta.
Hækkanir á kostnaðarliðum
Telja samtökin að hækkanir á
kostnaðarliðum séu helstu ástæður
þess að þessa fjárhæð vanti inn í
rekstrargrundvöll landbúnaðarins;
verðhækkanir á áburði, rúlluplasti,
sáðvöru og kjarnfóðri. Þá hafi hækkun
á fjármagnskostnaði einnig haft
gífurleg áhrif.
Í sauðfjárrækt, nautgriparækt og
mjólkurframleiðslu sé launagreiðslu-
geta langt frá því að vera ásættanleg.
Þá hafa kúabændur bent á mikilvægi
þess að verðlagsgrundvöllur sé
endurskoðaður, sem að hluta til er
tekið tillit til í meðfylgjandi töflu
samtakanna þar sem fjárþörf
búgreinanna er sundurliðuð.
Afkomubrestur búgreina
Í greinargerð samtakanna um stöðumat
íslensks landbúnaðar árið 2023 segir
að staða flestra búgreina sé ekki
frábrugðin stöðunni á síðasta ári, þær
standi frammi fyrir miklum áskorunum
í sínum rekstri og hluti þeirra

búi við afkomubrest. „Hækkanir
aðfanga í landbúnaði frá árinu 2021
hafa ekki gengið til baka. Þar að auki
hefur fjármagns- og launakostnaður
hækkað verulega. Að teknu tilliti til
þróunar á kostnaði, afurðaverði og
fjármagns á þessu ári er það mat
Bændasamtakanna að fyrra mat
hafi ekki verið ofmat heldur sé, að
lágmarki, þörf á um 12.000 milljónum
inn í greinina á þessu ári. Í þessu tilliti
verður endurskoðun búvörusamninga
að koma til móts við stöðuna sem uppi
er til að tryggja framtíðina. Einnig
þarf endurskoðunin að vera í samræmi
við stjórnarsáttmála, endurspegla
stöðu landbúnaðarins til skemmri
og lengri tíma og fylgja markmiðum
landbúnaðar- og matvælastefnum
stjórnvalda,“ segir í stöðumatinu.
Aðrar kröfur BÍ eru svo nánar
sundurliðaðar eftir búgreinum og
málefnasviðum.
Kjötframleiðsla dregist saman
Í ítarefni er lagður fram rökstuðningur
fyrir kröfunum. Þar er meðal annars
farið yfir þróun kjötframleiðslu á
Íslandi á undanförnum árum. Þar
kemur fram að framleiðslan hafi
dregist saman fjögur ár í röð, aðallega
vegna lélegrar afkomu í framleiðslu á
nautakjöti og kindakjöti. Samdráttur
í framleiðslu á svínakjöti og alifugla-
kjöti sé einkum vegna áhrifa frá
regluverki og tollasamningum.
Samdráttur í framleiðslu á kjöti eigi
sér stað þrátt fyrir að Íslendingum sé
að fjölga og fjöldi ferðamanna sem
heimsæki Ísland fari vaxandi.
Verði kjötframleiðslugreinunum
ekki sköpuð viðunandi rekstrar skilyrði
verði hrun í framleiðslunni innan fárra
ára. Einnig er farið í ítarefninu yfir
þróun á kostnaðarliðum í landbúnaði.
Miklar hækkanir á síðasta ári hafi
ekki gengið til baka á þessu ári.
Launakostnaður hafi hækkað mikið og
það sem mest muni um þá hafi vextir
hækkað gífurlega mikið í landinu.
Það bitni mjög hart á landbúnaðinum
sem sé mjög skuldsettur miðað við
veltu. Ástæðan sé meðal annars sú
að undanfarin ár hafi orðið mikil
fjárfesting í landbúnaði, meðal annars
í þeim tilgangi að bæta aðbúnað gripa
og auka vinnuhagræðingu. Þannig
hafi orðið tilfærsla á kostnaðarliðum
frá launalið yfir á fjármagnsliði, sem
síðan hefur haft sérstaklega neikvæð
áhrif á afkomu þeirra bænda sem hafa
lagt í fjárfestingar í sínum rekstri.
/smh
Fjárþörf búgreina
Áætluð upphæð sem vantar inn
í hverja búgrein 2023 í millj. kr.
Mjólk 4.260
Nautakjöt 2.038
Sauðfjárrækt 2.290
Svínarækt 668
Alifuglarækt 520
Eggjaframleiðsla 363
Garðyrkja 892
Jarðrækt og landgreiðslur 1.056
Alls 12.087
Heimild: BÍ
FRÉTTIR
Kjötframleiðsla á Íslandi hefur dregist saman fjögur ár í röð, aðallega vegna
lélegrar afkomu í framleiðslu á nautakjöti og kindakjöti.
Þróun á kostnaðarliðum í landbúnaði á síðustu árum. Miklar hækkanir á síðasta ári hafi ekki gengið til baka á þessu ári.
Það er mat Bændasamtakanna að verði kjötframleiðslugreinunum ekki sköpuð
viðundandi rekstrarskilyrði, sé hrun yfirvofandi í framleiðslunni. Mynd / smh
Í síðasta mánuði var skrifað undir
samning um nýtingu vikurnáma
í Búrfelli í Skeiða­ og Gnúp­
verjahreppi. Sveitarstjóri segir
samninginn tímamót.
„Ég tel mig geta fullyrt að
aldrei áður hefur verið gerður
jafn verðmætur samningur í
sveitarfélaginu um nýtingu á
námuréttindum,“ segir Haraldur
Þór Jónsson, sveitarstjóri Skeiða-
og Gnúpverjahrepps.
Samningurinn gildir í allt að 15 ár
og skilar að lágmarki 372 milljónum
króna á samningstímanum fyrir efnis-
tökuna. Lágmarksmagn efnistöku
er 80.000 rúmmetrar á ári en að
hámarki 300.000 rúmmetrar. Verði
samningurinn fullnýttur getur
hann að hámarki skilað tæplega
1,4 milljörðum króna. Námurnar
eru innan þjóðlendu og var því
samningurinn gerður í samráði við
forsætisráðuneytið.
„Verði samningurinn fullnýttur
má gera ráð fyrir að lítið verði eftir
í námunni, þannig að þetta er ekki
ótakmörkuð auðlind.
Það hefur verið tekið efni úr
þessari námu í áratugi og mjög litlar
tekjur komið til sveitarfélagsins á
þeim tíma. Því er þetta mikið
ánægjuefni að nærsamfélagið og
þjóðlendan fari að njóta ávinnings
af efnistökunni,“ segir Haraldur Þór.
/mhh
Samningur hefur verið gerður um nýtingu vikurnáma í Búrfelli. Myndir / Aðsendar
Verðmætar vikurnámur