Bændablaðið - 19.10.2023, Blaðsíða 22

Nýjasta hverfilgerðin líkist færi-
bandi, og hefur getu til að „smala“
orku hægra strauma af stóru svæði.
Ekki hefur fengist stuðningur við
frekari þróun hennar, og hafa
verkefni Valorku því verið í
kyrrstöðu frá árinu 2018.
„Sjávarfallavirkjanir eru endur-
nýjanleg og hrein orkuauðlind
sem Íslendingar gætu nýtt til
orkuöflunar,“ segir Valdimar
Össurarson, framkvæmdastjóri
Valorku og formaður Samtaka
frumkvöðla og hugvitsmanna.
„Gríðarlega mikil þróun er í gangi
og búin að vera lengi,“ segir hann
og tekur fram að öll önnur þróuð ríki
séu að skoða þessi mál af alvöru.
Hagkvæmni sjávarfallavirkjana
hafi ekki þótt samkeppnisfær við
önnur virkjanaform, enda ekki
við því að búast meðan tæknin sé
á byrjunar- og þróunarstigi. Allt
bendi þó til að þessar virkjanir
verði mjög hagkvæmur valkostur
þegar fjöldaframleiðsla hefst og
samkeppnisgrundvöllur verði
heilbrigður á þessu sviði. „Tvennt þarf að gerast: annars
vegar að stjórnvöld móti stefnu um að
þau ætli að skoða sjávarorkunýtingu
sem framtíðarvalkost í orkuöflun og
svo hins vegar að hefja rannsóknir
á þessari gríðarlegu orkulind sem
þjóðin á þarna í sjónum,“ segir
Valdimar. „Það er ekki hægt að
stinga hausnum í sandinn lengur.
Aðalatriðið er að fá upp umræðu og
kynningu í samfélaginu um þessa
miklu orkuauðlind þjóðarinnar.“
Hann hefur m.a. vakið athygli
á hagkvæmni þess að nýta
sjávarfallaorku til kyndingar vatns á
hinum „köldu“ svæðum landsins og
þá einkum á Vestfjörðum sem búi við
afar ótrygga orkuöflun og séu nánast
án jarðhita til kyndingar. Nýlega gaf
Valorka út skýrslu þar sem athuguð
var hagkvæmni þess að leggja
hverflum fyrirtækisins í Látraröst
og leiða orkuna í fjarvarmaveitu á
Patreksfirði. Benti athugunin til þess
að það gæti orðið mjög hagkvæmt,
og að með slíku mætti breyta
Vestfjörðum úr „köldu svæði“ í heitt.
Valorka hefur einnig bent á
orkunýtingarmöguleika í stærsta
fossi heims, sem er neðansjávar
í Grænlandssundi og í íslenskri
lögsögu. „Fossinn verður vafalaust
nýttur til orkuframleiðslu í
framtíðinni; mögulega með hinni
íslensku tækni Valorku. Orka
hans kann e.t.v. að verða nýtt til
hleðslu skipa sem sigla munu um
Norðurheimskautið,“ segir Valdimar.

Nokkrir kostir verið skoðaðir
Sjávarorka ehf. var stofnuð árið
2001 í Stykkishólmi og eru RARIK
og Landsvirkjun stærstu eigendurnir.
Fyrirtækið vann um árabil að athugun
möguleika á sjávarfallavirkjun í Röst
í Hvammsfirði sem gengur inn úr
suðaustanverðum Breiðafirði. Röst
er í mynni fjarðarins og straumhraði
þar getur orðið 6,5-11 m/sek. Slíkur
hraði er talinn bjóða upp á nokkrar
tegundir virkjanaaðferða. M.a.
kom fram sú hugmynd að reisa brú
þvert yfir fjörðinn og hengja í hana
hverfla, en líklegra er að hverflar
verði neðansjávar. Árið 2010
fékk Sjávarorka rannsóknaleyfi í
Hvammsfirði. Það hefur þó ekki verið
nýtt, og liggja verkefni Sjávarorku í
láginni að sinni.
Sprotafyrirtækið Vesturorka,
sem að standa Atvinnuþróunarfélag
Vestfjarða, Orkubú Vestfjarða
o.fl., kannaði möguleika á nýtingu
sjávarfallaorku í tengslum við
brúargerð yfir Þorskafjörð.
Þorskafjörður er 16 km langur;
flóðhæð mældist þar 3,60 m og
hæsta flóðhæð 5,66 m. Niðurstaðan
varð að virkjun í Þorskafirði gæti
framleitt um 180 gígavattstundir á
ári, sem myndi vera svipað árlegri
notkun á Vestfjörðum. Um var að
ræða stífluvirkjun í tengslum við
þverun fjarðarins með vegi, frá
Reykjanesi yfir á Skálanes. Síðar
var ákveðið að þvera fjörðinn
innar og þar með voru þessi áform
lögð til hliðar.
Árið 2021 var veitt rannsóknaleyfi
til fyrirtækisins JGKHO ehf. til
athugunar á allt að 30 MW virkjun
sjávarfalla undir þverun Gilsfjarðar.
Gildir leyfið til febrúarloka 2026.
Stjórnarformaður fyrirtækisins er
Jón Guðni Kristinsson, eigandi
jarðarinnar Króksfjarðarness, en
vegur yfir Gilsfjörð kemur á land á
norðanverðu nesinu.
Sjótækni hf., verktakafyrirtæki
tengt sjó og vatni, á Tálknafirði,
fékk í fyrra nýsköpunarstyrk upp á
12,5 m.kr. fyrir verkefnið StaðarOrku
sem hefur það að markmiði að
kanna nýtingu straumrasta eða
sjávarfalla á Vestfjörðum í eða
nærri vegamannvirkjum í þveruðum
fjörðum til framleiðslu raforku.
Ný skýrsla mögulegur upptaktur
Engin verkefni eru í gangi á vegum
stjórnvalda varðandi nýtingu
sjávarorku. Umhverfis-, orku- og
loftslagsráðherra skipaði fyrr á
árinu starfshóp sem er m.a. ætlað
að skoða hvaða möguleikar felast
í sjávarfallavirkjunum. Samkvæmt
upplýsingum frá umhverfis-,
orku- og loftslagsráðuneytinu er
gert ráð fyrir að starfshópurinn
skili skýrslu sinni til ráðherra í lok
október. Sjávarfallavirkjanir séu þó
einungis einn af mörgum þáttum
sem starfshópnum hafi verið falið
að skoða og þar verði m.a. fjallað
um smávirkjanir á landi.
„Ráðuneytið og Orkustofnun
fylgjast með þróun mála hérlendis,
en það eru engin verkefni í gangi
á vegum stjórnvalda varðandi
nýtingu sjávarorku,“ segir í svari
ráðuneytisins.
Árið 2015 kom út ítarleg
greinargerð um mat á umfangi og
nýtingarmöguleikum sjávarorku,
sem unnin var af sérfræðingahópi
sem þáverandi iðnaðar- og
viðskiptaráðherra skipaði. Helstu
niðurstöður voru að gróft reiknað
væri kostnaður við virkjun
sjávarorku þá um 20 sinnum hærri
en við hefðbundna vatnsaflsvirkjun.
Mikil framþróun væri hins vegar í
rannsóknum á beislun sjávarorku
og mætti reikna með að á næstu 30
árum yrðu miklar framfarir á þessu
sviði. Fyrirsjáanlegt væri því að
kostnaður við virkjun sjávarorku
myndi fara lækkandi samhliða því
að spár gerðu ráð fyrir að orkuverð
færi hækkandi. Mætti reikna með
að virkjun sjávarorku gæti orðið
hagkvæmur kostur um eða eftir
miðja öldina.
Væntanlega á sjávarorka sér
framtíð sem hrein, endurnýjanleg
og sjálfbær auðlind. Hún er
stórlega vannýtt og eru í henni
miklir möguleikar til að mæta
vaxandi alþjóðlegri þörf fyrir orku
til framtíðar.
Beislun sjávarorku er þó enn á
byrjunarstigi og magn aflsins sem
framleitt hefur verið fram til þessa
fremur lítið.
Verkfræðingar og hönnuðir
vinna hörðum höndum að því
að bæta tæknina og núverandi
sjávarorkuframleiðendur leitast við
að auka framleitt orkumagn, draga
úr umhverfisáhrifum og finna leiðir
til að hagnast á orkusölu.
Heimildir: Greinargerð um mat á
umfangi og nýtingarmöguleikum
sjávaraorku, 2015. Raunhæfi
sjávarfallavirkjana, Valorka, 2023.
Virkjun vindorku og sjávarorku á
Íslandi, Ketill Sigurjónsson, skýrsla
stjórnvalda, 2009. Valorka.is.
Vatnsiðnaður.net. Orkubloggið/Ketill
Sigurjónsson. Ýmsar erlendar heimildir.
FRÉTTASKÝRING
Reiknað hámarksafl sjávarfalla á stórstreymi
(W/m2 ). Mynd / Verkís
Reiknaður hámarksstraumhraði sjávarfalla á
stórstreymi m/sek). Mynd / Verkís
Yfirborðsstraumar við Ísland fengnir með
rekduflum 1990-2000. Mynd / Verkís
Umfangsmestu straumasvæði landsins eru við
Vestfirði og Austfirði, þar sem umtalsverður
straumur nær langt út í haf. Einnig eru öflugar en
umfangsminni rastir við Langanes, Reykjanes
og Snæfellsnes. Mynd / Valorka
Dæmi um mismunandi
gerðir hverfla:
• Hverfill með snúningsás
samsíða straumstefnu
• Hverfill með snúningsás
þvert á straumstefnu
• Sveiflandi spaði/vængur
• Hverfill í aðþrengdum göngum
• Gormlaga skrúfuhverfill
• Sjávarstraumaflugdreki
• Önnur tækni
Valdimar Össurarson.
Arctic Trucks Kletthálsi 3, 110 Reykjavík | Sími 540 4900 | info@arctictrucks.is
Opið alla virka daga 8-17 | www.arctictrucks.is | Arctic Trucks á Íslandi
dekk á kynningarverði!
Frábær dekk hönnuð í Evrópu. Vönduð efni og góð hönnun skila dekkjum með
góða endingu, grip og áreiðanleika við alls konar aðstæður.
Fáanleg í flestum stærðum fólksbíla, jepplinga og jeppa.
Frábært alhliða jepplingadekk
sem hentar jafnvel á malbiki
og á grófum slóðum.
Gott grip í snjó og hálku.
Hörkufínt jeppadekk sem
veitir stöðugleika og gott
grip þegar mest á reynir í
erfiðum aðstæðum.
Öruggt heilsársdekk sem
virkar vel við allar aðstæður,
sumar og vetur.
Nýtt hjá Arctic Trucks
dekk!
Sjávarorkutúrbína sett niður við Skotlandsstrendur. Mynd / Aquaret.com