Bændablaðið - 19.10.2023, Blaðsíða 14

14 Bændablaðið | Fimmtudagur 19. október 2023
FRÉTTIR

Hlutverk sjóðsins er að stuðla að varðveislu og viðhaldi friðlýstra og friðaðra húsa og
mannvirkja, sbr. reglur um úthlutun úr húsafriðunarsjóði nr. 577/2016. Veittir verða styrkir
úr sjóðnum til:
• viðhalds og endurbóta á friðlýstum og friðuðum húsum og mannvirkjum, ásamt
öðrum húsum og mannvirkjum, sem hafa menningarsögulegt, vísindalegt eða
listrænt gildi.
• byggingarsögulegra rannsókna, þar með talið skráningar húsa og mannvirkja, og
miðlunar upplýsinga um þær.
• sveitarfélaga til að vinna tillögur að verndarsvæði í byggð, í samræmi við ákvæði
laga nr. 87/2015 og reglugerðar nr. 575/2016 um verndarsvæði í byggð og til
verkefna innan verndarsvæða í byggð.
Umsóknir eru metnar m.a. með tilliti til varðveislugildis, t.d. vegna byggingarlistar,
menningarsögu, umhverfis, upprunaleika og tæknilegs ástands ásamt gildis fyrir varðveislu
byggingararfleifðarinnar.
Umsóknareyðublað og nánari upplýsingar, m.a. úthlutunarreglur, er að finna á vef
Minjastofnunar Íslands, www.minjastofnun.is.
Umsóknarfrestur er til og með 1. desember 2023. Umsóknir sem berast eftir að
umsóknarfresti lýkur koma ekki til álita við úthlutun styrkja.
Minjastofnun Íslands hefur eftirlit með að styrkt verkefni séu viðunandi af hendi leyst og í
samræmi við innsend umsóknargögn. Bent er á leiðbeiningarit um verndarsvæði í byggð og
um viðhald og endurbætur friðaðra og varðveisluverðra húsa sem finna má á vef
Minjastofnunar Íslands (undir Leiðbeiningar). Í Húsverndarstofu í Árbæjarsafni er veitt
endurgjaldslaus ráðgjöf um gerð styrkumsókna og viðhald og viðgerðir á gömlum húsum (sjá
nánar á www.husverndarstofa.is).

Suðurgötu 39, 101 Reykjavík
Sími: 570 1300
www.minjastofnun.is
husafridunarsjodur@minjastofnun.is
Minjastofnun Íslands
auglýsir eftir umsóknum um styrki úr
húsafriðunarsjóði
fyrir árið 2024
Fjallað var um hugtakið „vistkerfis-
nálgun“ í sambandi við umgengni
við og nýtingu á náttúru og auð-
lindum Íslands á málþingi mat-
vælaráðuneytisins og BIODICE
á dögunum.
Markmiðið með málþinginu
var að vekja athygli á hugtakinu
og hlutverki þess í stefnumótun
matvælaráðuneytisins. Mun efni
þingsins verða nýtt í aðgerðar-
áætlunum ráðuneytisins.
BIODICE er samstarfsvettvangur
sem hefur að markmiði að efla
þekkingu og skilning á líffræðilegri
fjölbreytni á Íslandi, í því skyni
að mæta áskorunum vegna hruns
líffræðilegrar fjölbreytni í heiminum
og hnignunar vistkerfa.
Vistkerfisnálgun í landbúnaði
Í þingsályktunartillögu um land-
búnaðarstefnu til ársins 2040, sem
samþykkt var á Alþingi í sumar, er
tiltekið sérstaklega að stuðlað verði að
líffræðilegri fjölbreytni með vísindi
vistkerfisnálgunar að leiðarljósi.
Landbúnaðurinn átti tvo fulltrúa
í hópi fyrirlesara; Sigurð Torfa
Sigurðsson, ráðunaut í umhverfis- og
landnýtingarmálum hjá Ráðgjafar-
miðstöð landbúnaðarins, og Oddnýju
Steinu Valsdóttur, bónda í Butru
í Fljótshlíð. Þau fluttu tíu mínútna
erindi hvort um reynslu sína af
auðlindanýtingu í sátt við náttúruna
og vistkerfisnálgun.
Sigurður Torfi sagði að störf
bænda væru mjög fjölbreytt en
byggðu alltaf á einhverri landnotkun
og samspili við náttúru og vistkerfi.
Þeir væru gæslumenn lands sem
vildu standa vörð um landgæði og
sjálfbæra nýtingu auðlinda – þótt
þeir kannski notuðu önnur orð í stað
vistkerfisnálgunar. Samt sem áður
vanti almennt í landbúnaði heildstæða
áætlun um landnýtingu.
Bændur ynnu að ýmsum verk-
efnum sem tengjast náttúrulegum
vistkerfum í samstarfi við opinbera
aðila, til lengri eða skemmri tíma.
Dæmi um slík langtímaverkefni
væru Bændur græða landið og
Skógrækt á lögbýlum, verkefni til
skemmri tíma væru til dæmis Betra
bú, Fegurri sveitir og Landbúnaður
og náttúruvernd. Loftslagsvænn
landbúnaður og Kolefnisbrúin væru
svo dæmi um loftslagsverkefni.
Löng hefð af samstarfi
við bændur
Sigurður sagði að löng hefð og reynsla
væri fyrir hendi varðandi samstarf
bænda, sérfræðinga ríkisstofnana og
stjórnvalda. Reynslan hefði yfirleitt
verið jákvæð af slíkri samvinnu
og hægt væri að ná góðum árangri
þegar styrkleikar allra eru nýttir. Það
sem vantaði væri skýr stefna um
vistkerfanálgun, sérstaklega þegar
kæmi að samvinnu aðila. Einnig þyrfti
að huga vel að aðferðarfræðinni við
vistkerfisnálgunina, til dæmis hvort
hún ætti að vera aðgerðartengd,
árangurstengd eða blanda af báðu.
Sigurður Torfi benti á að fjárfesting
í þekkingu væri í sjálfu sér góð, en það
þurfi úthald í að halda henni við og
hún sé fljót að úreldast. Einnig þyrfti
að hafa í huga að þekking skili sér
ekki alltaf alla leið, stundum vanti
viðtaka eða skilvirkni í ferlum.
Hann sagði í lok erindis síns að
samtal allra hagaðila væri mikilvægt
þegar kæmi að slíkri stefnumótun,
samtölin þurfi að eiga sér stað á
jafningjagrunni og á tungumáli sem
allir skilji. Stefnumótun stjórnvalda
þurfi að fylgja aðgerðaráætlun sem
byggir á bestu þekkingu og reynslu
hverju sinni.
Vistkerfisnálgun bóndans
Oddný Steina veitti innsýn inn í
vistkerfisnálgun af sjónarhóli bónda.
Hún sagðist þurfa að byrja á að játa
að hafa verið efins um hvort hún ætti
að þiggja það að tala á málþinginu
þar sem henni þætti hugtakið
vistkerfisnálgun ekki nægilega skýrt
og ekki hjálplegt til að jarðtengja
viðfangsefnið. Hún hafi hins vegar
komist á þá skoðun að það væri til
bóta fyrir umræðuna um þessi mál
að bjóða upp á samtal og byggja upp
gagnkvæman skilning.
Hún tíundaði fjölmörg verkefni
sem þau á Butru væru þátttakendur í
og styddu vistkerfanálgun.
Þar voru nefnd landbótarverk-
efnin Landgræðsla með lífrænum
úrgangi, Bændur græða landið og
Landbótasjóðsverkefni, loftslags-
verkefnið Loftslagsvænn land-
búnaður, Kolefnisbrúin er verkefni
um kolefnisbindingu í skógi og
önnur þrjú landbótarverkefni undir
stjórn fjallskilanefndar Fljótshlíðar.
Oddný talaði svo aðeins meira
um nokkur verkefnanna og hvernig
staðið væri að landbótaverkefnum
heima á bænum í samvinnu við
Landgræðsluna. Mikill árangur
hefði náðst. Sagði hún að í flestum
tilvikum væru í þessum verkefnum
fjárhagslegir hvatar fyrir bændur
og það væri vissulega hvatning
þá fyrir bændur til að gera betur og
vera stórtækari.
Hún sagði að í Loftslagsvænum
landbúnaði væri tekið heildstætt
á bústjórn með loftslagsvænum
hætti. Kolefnisbrúin væri verkefni
Bændasamtaka Íslands í vinnslu
þar sem kolefnisbinding í skógi
þar sem framleiddar yrðu vottaðar
kolefniseiningar til sölu. Markmiðið
væri tvíþætt; annars vegar hreinlega
að binda kolefni og hins vegar stæðu
vonir til að verkefnið gæti rennt
styrkari stoðum undir búreksturinn
í framtíðinni. Hún væri samt hugsi
yfir slíkum verkefnum því ásamt því
að geta orðið að eins konar búgrein
fyrir bændur í framtíðinni þá væri
hætta á því að fjárfestar myndu í
auknum mæli sýna löndum bænda
áhuga fyrir slík verkefni sem gæti
haft þau áhrif að búskapur legðist af.
Mikilvægt væri fyrir stjórnvöld og
sveitarfélög að vera vel vakandi fyrir
þessari hættu.
Sauðfjárbeit getur verið góð
fyrir vistkerfi
Undir lok síns erindis ræddi Oddný
um sauðfjárbeit og sagði að margir
afgreiddu hana bara sem neikvæðan
áhrifaþátt. Algengt væri að heyra
fullyrðingar um að beit haldi alltaf
aftur af gróðurframvindu – að þar sem
beitarland sé í góðu og slæmu ástandi
þá sæki féð alltaf inn á landið sem er í
slæmu ástandi. Hún heyri líka gjarnan
að til að auka kolefnisbindingu, þá
bara dugi að friða. Þetta sé alls ekki
algilt og ekki í samræmi við það sem
hún upplifi.
Hún tók því næst nokkur dæmi úr
sínu nánasta umhverfi þar sem beit
hefur einmitt haft þveröfug áhrif þegar
borin eru saman friðuð og beitt svæði.
Hún tekur samt fram að hún sé þeirrar
skoðunar að beit sé alls ekki alltaf til
góðs. Það sé hins vegar mikilvægt
að gefa þessum málum betri gaum
og þegar sett séu beitarviðmið þá séu
þau rökrétt og sanngjörn. Þannig að
þau sem þurfa að nota viðmiðin sjá
rökin á bak við þau.
Nálgast má upptöku frá málþinginu
í gegnum vef matvælaráðuneytisins.
/smh
Oddný Steina Valsdóttir, bóndi í Butru
í Fljótshlíð, flytur erindi sitt um vist-
kerfisnálgun bóndans.
Sauðfjárbændur eru þátttakendur í margvíslegum verkefnum sem styðja við vistkerfisnálgun.
Vistkerfisnálgun stuðlar
að líffræðilegri fjölbreytni
– Bændur styðja við nálgunina í gegnum fjölmörg verkefni
Smáframleiðendur munu ekki
þurfa að sækja um sérstakt
starfsleyfi til heilbrigðiseftirlits
til að geta tekið þátt í matar-
markaði, öðlist drög að breytingu
að reglugerð gildi.
Í síðasta tölublaði Bændablaðsins
skrifaði Oddný Anna Björnsdóttir,
framkvæmdastjóri Samtaka
smáframleiðenda matvæla, grein
þar sem hún gagnrýndi þá túlkun
Heilbrigðiseftirlits Reykjavíkur á
lögum um matvæli að þeim sé skylt
að krefjast þess að framleiðendur
forpakkaðra matvæla þurfi að
sækja um tímabundið starfsleyfi
til að taka þátt í matarmarkaði.
Matvælaráðuneytið hefur nú
kynnt til samráðs í Samráðsgátt
drög að breytingu á reglugerð um
framleiðslu og markaðssetningu
aðila undir smáræðismörkum. Lagt
er til að sú reglugerð gildi einnig
um sölu matvælaframleiðenda
sem hafa gilt starfsleyfi frá sínu
heilbrigðisumdæmi á forpökkuðum
matvælum á matarmörkuðum
þar sem skipuleggjendur/
ábyrgðaraðilar markaðarins eru
með leyfi frá heilbrigðiseftirlit
svæðisins fyrir viðburðinum.
Er það í takt við tillögu sem
Oddný Anna segir að Samtök
smáframleiðenda hafi lagt til í
tölvupósti til ráðuneytisins og í
samræmi við það sem fulltrúar
Heilbrigðiseftirlits Reykjavíkur
sögðust einnig hafa lagt til. Hægt
er að senda til umsagnir til 26.
október. /ghp
Skjót viðbrögð ráðherra
Kjörbúðin áfram á Hellu
Engin óvissa er um framtíð
Kjörbúðarinnar á Hellu, að sögn
Gunnars Egils Sigurðssonar,
forstjóra Samkaupa, sem rekur
verslunina.
„Rekstrarkostnaður er að aukast
gríðarlega mikið í okkar rekstri og allt
þetta ár hefur okkar starfsfólk unnið
frábært starf í kostnaðaraðhaldi sem
hefur orðið til þess að við höfum ekki
hækkað útsöluverð í takt við hækkun
innkaupsverða. Verðbreytingar birgja
og framleiðenda eru fordæmalausar
og höfum við móttekið tæplega 600
tilkynningar um verðbreytingar birgja
og framleiðenda og flest allar eru það
hækkanir,“ segir Gunnar.
Í 16. tbl. Bændablaðsins sagði
Margrét Harpa Guðsteinsdóttir,
formaður byggðarráðs Rangárþings
ytra, að íbúar kvörtuðu undan
háu vöruverði í þessari einu
matvöruverslun Hellu. Gunnar
Egill segir Kjörbúðina bjóða upp á
nauðsynjavörur til heimilisnota sem
eru á samkeppnishæfu verði við
lágvöruverslanir.
„Þannig hefur Kjörbúðin stuðlað
að hagkvæmum innkaupum í dreifðu
byggðum landsins, boðið upp á mikið
af góðum tilboðum og vörur í eigin
inn flutningi á lægra verði.“ Hann
bendir einnig á að hægt sé að fá 2%
afslátt af matarkörfunni og aðgang að
sértilboðum ef verslað sé í gegnum
smáforrit Samkaupa.
Samkaup rekur verslanir Kjör-
búðarinnar á sextán stöðum kringum
landið. Einnig rekur fyrirtækið dag-
vöruverslanirnar Nettó, Krambúðina
og Iceland. Samkaup keypti rekstur
og starfsemi verslunar Krónunnar
á Hellu árið 2021 en Krónunni bar
að selja verslunina vegna mikils
markaðsstyrks á svæðinu og í því skyni
að efla samkeppni á dagvörumarkaði
skv. ákvörðun Samkeppniseftirlitsins
árið 2019. /ghp
Kjörbúðin á Hellu. Mynd / mhh