Úrval - 01.04.1964, Blaðsíða 14
4
ÚRVAL
bólga, til þess að staðbinda
skemmdina.
En gerum nú ráð fyrir að
um langvarandi ástand sé að
ræða. Er ekki liugsanlegt að
kirtlarnir ofreynist eða komist
í efnaþrot?
Selye setti rottur í búri upp á
þak rannsóknarstofunnar í kalt
vetrarloftið. Fyrst i stað virtust
þær kátar og fjörugar. En brátt
íór að dofna yfir þeim og loks
lágu þær í einni kös i eymd og
volæði. Þegar þær svo voru
krufnar, komu i ljós sannarlega
furðulegar innvortis skemmdir.
Nýrnahetturnar voru uppblásnar
í þrefalda stærð, sogæðakerfið
stórskemmt og bæði maga- og
garnasár.
Mundu annars konar þrek-
raunir hafa sömu áhrif? ltottur
voru hafðar í vögnum/sem sner-
ust stanzlaust, öðrum var gefið
hægverkandi eitur, hjá sumum
var höfð sívælandi flauta og enn
aðrar voru bundnar niður á
bakið. Ávallt komu i ljós sömu
innvortis skemmdirnar, sem líkt-
ust mjög ýmsum mannlegum
sjúkdómum.
Af öllu þessu var aðeins hægt
að draga eina ályktun: „Enda
])i')tt hinn ytri sjúkdómsvaldur
sé oft sýklasmit, eiturverkun,
taugaofþensla eða aðeins elli, þá
er hin raunverulega orsök iðu-
lega bilun á aðlögunarstarfsemi
kirtlavakanna (hormónanna).“
Hin víðtæka undirstaða, sem
„stress“-kenningin var reist á,
krafðist rannsókna í ótal smá-
atriðum. Kenningin varð tilefni
þess, að cortisonið (vaki, fram-
leiddur i nýrnahettunum. Þær
framleiða einnig adrealin)
fannst, en með því opnaðist leið
til að ráða bót á illkynjuðum
blóðþrýsting — sem venjulega
dró til dauða á fáum mánuðum
— með þvi að ljarlægja nýrna-
hetturnar. Nýjustu rannsóknir á
sýna, að colesterol (sem veldur
kransæðastiflu) blóðsins vex við
geðshræringar og áhyggjur, og'
kann það að vera skýringin á
því, að þunglyndu fólki sé frem-
ur hætt við að fá hjartaköst.
Brezka Læknablaðið segirj í rit-
stjórnargrein: „Gildi hverrar
kenningar er fólgið í hæfni
hennar til að samræma cinstaka
staðreyndir og örva til rann-
sókna. í manna minnum hefur
engin kenning haft til að bera
meira af slíkri hæfni.“
í eins konar framhaldi af þess-
ari kenningu hefur Selye nú
komið fram með hina nýju kenn-
ingu sína, sem, að þvi er dr.
Franklin McLean, fyrrverandi
prófessor í lífeðlisfræði við há-
skólann í Chicagó segir: „mu 1
ekki síður hafa örvandi áhrif
á læknisfræðina en hin fyrri
„stress“-kenning hans.“