Úrval - 01.04.1964, Qupperneq 15

NÝ LEIT AÐ UPPSPRETTU EILÍFRAK ÆSKU
Selye rak augun í fyrstu glæt-
una, sem leiddi til þessarar
kenningar, árið 1927, þegar hann
enn var læknastúdent við þýzka
háskólann í Prag í Tékkóslóva-
kíu. Hann var þá að brjóta lieil-
ann um hið mikilvæga hlutverk
kalksins i líkamanum. Það var
allt í Iagi með kalkið, á meðan
það var kyrrt í sínum höfuð-
stöðvum, beinunum. En hvers
vegna var það að flytja sig á
aðra staði og valda þar vandræð-
um, sjúkdómum og dauða? Axl-
arliðir knattleikara og fiðluleik-
ara urðu stirðir, slagæðar kölk-
uðu og jafnvel stífluðust, bráð-
nauðsynlegur nýrnavefur eyði-
lagðist og loftrými lungnanna
þrengdist.
D-fjörefnið var þá nýfundið,
og vitað var að það stjórnaði
að miklu leyti kalkefnaskipt-
unum. Hvað skyldi gerast, hugs-
aði Selye, el' rottum væri gefn-
ir daglega mjög stórir skammtar
af þessu fjörefni? Hvaða áhrif
skyldi það hafa á kalkforðann?
Selye útvegaði sér hóp af rott-
um og hóf daglegar innspýtingar
af fjörefninu.
Þegar rotturnar voru krufðar
að lokum blasti við lærdóms-
rík sjón. Hjörtu þeirra, nýru,
lungu og önnur innvortis líffæri,
voru svo hlaðin kalki, að þau
voru á góðri leið að verða að
grjóti!
Fimm árum siðar, er Selye
vann við John Hopkins-lækna-
skólann í Baltimore sem Rocke-
feller-styrkþegi, tók Selye fyrir
aðra spurningu. Hvað mundi
gerast ef spýtt væri í rottur
vaka parathyroidkirtils (litlir
kirtiar bak við skjaldkirtilinn),
•en hann tekur, eins og D-fjör-
efnið, mikinn þátt í efnaskiptum
kalks í líkamanum? Þær tilraun-
ir bættu nýjum kafla við Prag-
tilraunirnar með D-fjörefni: i
húð rottanna mynduðust kalk-
i)lettir, þ. á. m. grjótharðir blett-
ir ofan á hálsi þeirra. Hvernig
stóð á því?
Selye sló þessu rannsóknar-
efni á frest, er hann tók við
kennslu í Mc GiII-læknaskólan-
um, og síðar við forstöðu rann-
sóknardeildar i læknisfræði við
háskólann í Montreal. Næstu 25
árin fóru öll i það, að fullkomna
„stress“-kenninguna hans. En
hann gleymdi aldrei gömlu ráð-
gátunni um kölkuðu rotturnar.
Og árið 1900 var hann svo
tilbúinn að taka til við hana
aftur. í starfsliði hans voru tíu
doktorar í heimspeki og læknis-
fræði, þar á meðai vísindamenn
frá Argentínu, Tékkóslóvakiu,
'Bandaríkjunum, Ítalíu, Indlandi
og Belgíu. Hann kallaði þá nú
fyrir sig og skýrði þeim frá hug-
myndum sínum.
Sú skýring á þessari kalk-