Úrval - 01.12.1965, Page 28

26
ÚRVAL
an Hannesi Hafstein.
Hannes Hafstein símaði nú kon-
ungi lausnarbeiðni sína og benti
jafnframt á, að Sj álfstæðisflokkur-
inn mælti með Birni Jónssyni sem
ráðherra og gæti ekki orðið sammála
um neinn annan; næstur honum
að fylgi væri Skúli Thoroddsen, en
Kristján Jónsson neitaði tilnefningu.
Telur hann hepilegast, að konungur
kalli Björn Jónsson til viðtals. Svar
konungs kom hinn 28. febrúar og
veitti hann þar Hannesi Hafstein
lausn frá embætti, en bað hann um
að gegna því áfram, þar til eftirmað-
ur hans væri skipaður. Jafnframt
bað konungur alla þrjá forseta Al-
þingis, þá Björn Jónsson, Kristján
Jónsson og Hannes Þorsteinsson um
að koma til Danmerkur sem fyrst
til viðræðna við sig um ástandið.
Samgöngur voru nokkuð strjálar
milli íslands og Danmerkur um
þessar mundir, og svo óheppilega
stóð á skipaferðum í þetta sinn,
að alþingisforsetarnir komust ekki
út fyrr en um miðjan marzmánuð.
Þremenningarnir ræddu meðal ann-
ars um stjórnmálaviðhörfið við
konung og danska stjórnmálamenn
og hinn 31. marz 1909 skipaði kon-
ungur svo Björn Jónsson til þess að
vera ráðherra íslands frá 1. apríl
að telja, jafnframt því sem Hannesi
Hafstein var veitt endanleg lausn
frá embætti með lögmætum eftir-
launum.
í umræðunum um sambandsmál-
ið, sem fram fóru á Alþingi hinn
19. febrúar þetta ár, var það eitt
af því sem fundið var að hj á Hannesi
Hafstein, að hann hefði látið við-
gangast, að skipunarbréf hans hefði
verið meðundiritað af danska for-
sætisráðherranum, en þegar Hannes
Hafstein svaraði þessu atriði, tók
hann fram, að þeir erfiðleikar væru
nú úr sögunni, því að það væri fylli-
lega útkljáð mál milli forsætisráð-
herrans danska og sín með samþykki
konungs, að viðtakandi ráðherra
undirskrifaði sjálfur framvegis út-
nefningu sína með konunginum.
Björn Jónsson skýrði frá ráð-
herraskiptunum í efri deild hinn 13.
apríl. „Hvort skjalið um sig höfum
við sjálfir undirskrifað með kon-
ungi, fyrirrennari minn lausn sína,
og ég skipunarbréfið handa sjálf-
um mér. Það er nýbreytni, sem
mun vera vel fagnað með þjóðinni,
með því að eldri aðferðin, að dansk-
ur yfirráðgjafi undirskrifaði með
konungi skipun íslandsráðgjafa,
þótti vera miður rétt eða lögmæt."
Björn Jónsson sat í ráðherrastóli
í rétt tvö ár, og urðu margar af
stj órnarathöfnum hans mikið deilu-
efni með þjóðinni. Aðalmál þings
og þjóðar var sambandsmálið og
þótti mörgum, þ. á m. Landvarnar-
mönnum, sem þá voru stuðnings-
menn Björns Jónssonar og töldust
brot af Sjálfstæðisflpkknum, að
Björn hefði haldið slælega á mál-
unum, er hann kom. rneð sambands-
lagafrumvarp Alþingis, sem sam-
þykkt var á þinginu 1909, til Dan-
merkur. Aðaldeilumálið og það sem
langmestum ofsa olli, var bankamál-
ið svokallaða, afsetning Lands-
bankastjórnarinnar, eins og kunn-
ugt er. Björn Jónsson neitaði um
aukaþinghald 1910 út af þessu máli
meðal annars og bætti það ekki á-
standið. Blaðarifrildið keyrði fr.am