Úrval - 01.12.1965, Page 37

RÁÐHERRAR OG RÁÐHERRASKIPTÍ 1904—1917
35
skeytum við kammerherra Krieger,
einkaritara konungs, og þá jafnan
skrifað undir skeytin eftirnöfn sín
í stafrófsröð. Símskeytin voru alltaf
send á ensku vegna stríðsins. f
síðasta símskeytinu, sem vék að
því, að þeir þremenningarnir mundu
gera tillögu um ráðherraefni, ef
konungur gæti ekki fundið heppi-
legan mann sjálfur, var þannig tek-
ið til orða: „We prefer account
abnormal situation. leave Majesty
personal question. if considered
necessary we will propose Arnors-
son Björnsson Hannesson." Nöfnin
komu í símskeytinu í beinu fram-
haldi af texta þess og skildi kon-
ungsritarinn niðurlagið vegna orða-
lagsins þannig, að tveir hinir síðar-
nefndu, Björnsson og Hannesson,
væri að gera tillögu um hinn fyrst-
nefnda, Arnórsson, í ráðherraem-
bættið. Á þessum misskilningi var
Einar Arnórsson svo skipaður ráð-
herra fslands. Þegar Einar Arnórs-
son kom til Kaupmannahafnar
nokkru síðar, sagði hann Jóni
Krabbe, að ætlunin hefði verið að
benda á Svein Björnsson, ef konung-
ur hefði óskað eftir ábendingu um
ráðherraefni, en Sveinn Björnsson
segir frá því í endurminningum
sínum, að hann og Guðmundur
Hannesson hafi verið búnir að koma
sér saman um að tilnefna einmitt
Einar Arnórsson, ef til hefði komið.
Telur Sveinn Björnsson, að mis-
skilningur þessi hafi verið heppi-
legur og bætir við, að hann mundi
ekki hafa viljað taka ráðherraem-
bættið að sér.
Víst er um það, að þrátt fyrir
áframhaldandi deilur um stjórnar-
skrármálið kom í ljós, að Einar
Arnórsson naut fylgis meiri hluta
Alþingis við að koma stjórnarskrár-
frumvarpinu fram á þeim grund-
velli, sem lagður hafði verið með
samtölum þeirra þremenninganna
við hin dönsku stjórnarvöld, og orð-
aði hann staðfestingartillögu sína
til konungs þannig, að meiri hluti
Alþingis taldi hana vera í fullu sam-
ræmi við fyrirvara Alþingis frá
árinu áður.
Stjórnarskrárfrumvarpið þurfti
að staðfesta áður en Alþingi kæmi
saman um sumarið 1915, og fór stað-
festingin fram á ríkisráðsfundi, sem
haldinn var hinn 19. júní.
Þegar Alþingi kom saman, var
halda áfram að deila um réttmæti
staðf estingar stj órnarskrárinnar.
Sjálfstæðisflokkurinn klofnaði og
voru þeir nefndir langsum menn,
er fylgdu ráðherranum og tillög-
unum, sem þeir þremenningarnir
höfðu gerzt talsmenn fjrrir, en hin-
ir nefndust þversum menn.. Höfðu
þeir hug á að koma fram vantrausti
á Einar Arnórsson, en höfðu ekki
bolmagn til þess, því Heimastjórn-
armenn studdu hann auk langsum
manna. Sat því Einar Arnórsson
áfram sem ráðherra.
Vegna breytinga þeirra, sem gerð-
ar höfðu verið á stjórnai-skránni,
fóru fram kosningar til Alþingis
haustið 1916. Meðal annars vegna
þess, að þá kom til ný flokkaskipt-
ing, varð sú breyting í ársbyrjun
1917, að ráðherrunum var fjölgað
1 þrjá, en landritaraembættið lagt
niður.
Hugmyndin um fjölgun ráðherra