Úrval - 01.05.1967, Blaðsíða 12

Úrval - 01.05.1967, Blaðsíða 12
10 ÚRVAL ist við neðanjarðarvatnsbirgðirnar, ber fyrst og fremst að taka tillit til tveggja þátta. Annars vegar er um að ræða aðrennsli, sem átti sér stað fyrir löngu. Nútímaaðrennsli á sér fyrst og fremst stað í útjaðri eyði- merkurinnar, þar sem úrkomu- magnið er mjög mismunandi, kannske 100 millimetrar árlega á einum stað, en allt að 1000 milli- metrar árlega á öðrum stað, sem er ekki ýkja langt frá fyrri staðn- um. Á þeim svæðum síast vatnið úr ánum niður til vatnsæðanna. Hvað vinnslu vatns úr neðanjarðar- vatnsæðum snertir, þá hefur nú- tíma aðrennsli til vatnsæðanna að- cins tímabundna þýðingu fyrir jarðlögin, sem vatnsæðarnar eru í, þar sem ekki er um miklar fjarlægð- ir að ræða milli aðrennslisvatnsins eða þar sem vatnsæðin nær alveg upp á yfirborð jarðar. Slíkar að- stæður eru fyrir hendi í „Stóra Austur-Erg“ og „Nigerdældinni". í öllum öðrum „vatnsþróm" und- ir Saharaeyðimörkinni er nútíma- aðrennsli mjög hægfara. Vatnið síast ofurhægt gegnum gegndræpu jarðlögin. Það er líklega ekki um að ræða meira en 700—800 metra vegalengd á ári. Á sumum stöðum hreyfist vatnið aðeins um 1—2 metra á ári. Þetta þýðir, að í flestum dæld- unum mun það taka nýtt vatn 15 aldir eða enn meira að ná til vinnslu- svæðanna. Það vatn, sem fæst í dag á þessum vinnslusvæðum, er rign- ingarvatn, sem féll til jarðar á síð- asta regntímabili Saharaeyðimerk- urinnar, þ.e. á tímum rómverska heimsveldisins. Það, sem hefur mesta þýðingu fyrir nútímavinnslu neðanjarðar- vatns eyðimerkursvæðanna, er þannig eðli og magn þess aðrennsl- is til neðanjarðarvatnsæðanna, sem átti sér stað fyrir um 2000 árum. Etienne A. Bernard frá Louvain- háskólanum í Belgíu hefur ásett sér að reyna að komast að svarinu með því að rannsaka breytingar á löng- um tíma á þrem þáttum, sem snerta snúning jarðar um sólu. Þessir þrír þættir eru halli á fleti jarðbrautar- innar frá algeru hringlagi og lega „perihelium" (þ.e. punkts á braut- inni, þar sem jörðin kemur næst sólu). Rannsóknir Bernards benda til þess, að þau tímabil, er úrkoma var mest í Saharaeyðimörkinni, séu ein- mitt þau sömu tímabil, er halli jarð- arbrautarinnar var mikill, er frávik brautarinnar frá hringlagi var með mesta móti og jörðin komst næst sólu á þeim tíma ársins, þegar áhrif þessarar stjörnustöðu á jafnt vetr- ar- sem sumaðveðráttu Sahara voru í meðallagi sterk. Á þeim tímabil- um eyddust ytri brúnir innlands- íssins og skriðjöklanna nokkuð. Þessi tilgáta hleypir stoðum undir þær kenningar jarðfræðinganna, að timabil með minnkandi innlands- íssmyndun á hærri breiddargráð- um séu hin sömu tímabil, er mikið var um sumarregn í Saharaeyði- mörkinni, kannske allt að 600 milli- metra árleg úrkoma. Af því leiðir, að á þessum regntímabilum, sem stóðu í samtals um 140.000 ár af um 1 milljón árum, sem pleistocæntíma- bilið stóð, hafi aðrennsli vatns til neðanjarðarvatnsæða Sahara verið miklu meira en það er nú á dög-
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118
Blaðsíða 119
Blaðsíða 120
Blaðsíða 121
Blaðsíða 122
Blaðsíða 123
Blaðsíða 124
Blaðsíða 125
Blaðsíða 126
Blaðsíða 127
Blaðsíða 128
Blaðsíða 129
Blaðsíða 130
Blaðsíða 131
Blaðsíða 132

x

Úrval

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Úrval
https://timarit.is/publication/1841

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.