Úrval - 01.05.1967, Page 46

44
ÚRVAL
svarar um fimm töflum á viku á
hvert mannsbarn.
Enda þótt aspirín sé ódýrt, auð-
fengið og furðulega meinlaust, vita
menn ekkert meðal, sem gagni jafn-
vel við jafnmörgum og margvísleg-
um sjúkdómum. Væri það nýupp-
götvað, þá væri ekkert líklegra en
að því væri fagnað og á lofti haldið
sem einu af undralyfjum nútímans.
Það er líka alltaf verið að bæta við
nýjum greinum notkunar þess og
rannsaka verkanir þess á ýmsum
sviðum.
Nýlega voru t.d. gerðar við tauga-
lækningastöðina í New Jersey í
Princeton, af dr. Leonid Goldstein,
rannsóknir, sem sýndu, að þrjár
aspirintöflur hafa nokkurnvegin
sömu áhrif á flesta menn og venju-
leg inngjöf af phenobarbital eða
meprobamat, sem er algengt sefandi
lyf. Enn aðrar rannsóknir benda til
þess að aspirín geti hamlað gegn
einni tegund liðagiktar, sem er
rýrnunarsjúkdómur og vinnur
smámsaman á liðamótunum, vegna
mikillar áreynslu.
Aspirín er unnið með efnafræði-
aðferðum úr venjulegri koltjöru
og olíuafbrigðum, samkvæmt ákveð-
inni formúlu, sem stendur í mörg-
um efnafræðibókum handa byrjend-
um. En lyfjafræðileg notkun þess
er jafn margvísleg og efnafræði þess
er einföld. Það hefur að minnsta
kosti þrjár aðalverkanir, sem eru
hver annarri greinilega frábrugðn-
ar: dregur úr hitasótt, linar sárs-
auka og eyðir bólgum.
Lyfið virðist lækka hitann með
verkunum sínum á „hitastillingar-
stöð“ heilans, hleypir út svita og
örvar blóðrennslið undir húðinni,
en þetta jafnar hitann og eyðir hon-
um.
Athuganir benda til þess að sárs-
aukadeyfing aspiríns sé í því fólg-
in, að það dragi úr taugaviðbrögð-
um í nánd við staðinn, sem veikur
er, og stöðvar þannig sársaukann
áður en hann nær til heilans. En
morfín og önnur deyfilyf verka
hinsvegar beint á sársaukastöðvar
heilans.
Það er ekki vitað til fulls, hvernig
asprín fer að því að eyða bólgum,
en lyfið er sérstaklega áhrifaríkt við
liðagikt og giktarsjúkdómum. Eft-
ir að kortison fannst árið 1949, var
farið að nota þá hormóna að mestu
við giktarkenndri liðaveiki í stað
aspiríns, en svo komu í ljós skað-
legar aukaverkarnir hormónanotk-
unarinnar. Enda segir liðagiktar-
stofnunin, að asprirín sé hættulaust,
þegar rétt er með farið, en það verð-
ur líka að hafa gát á notkun þess.
Einstaka menn, líklega þó ekki fleiri
en einn af þúsundi -— eru alltof
næmir fyrir því, og hjá slíkum
mönnum getur ein tafla valdið stór-
hættulega astmakasti. Margir lækn-
ar gefa ekki asprín sjúklingum með
magasjúkdóma, því ef mjög mikið
er af því tekið, getur það leitt til
innvortisblæðinga.
Hættulegt getur það orðið að taka
inn ofstóran aspirínskammt. Að því
er Heilsuverndarstöð Bandaríkjanna
telur, er fleiri eitrunartilfelli að
rekja til aspiríns en nokkurs ann-
ars lyfs, og kemur það naumast á
óvænt, þegar gætt er að því, hve
algengt er að menn neyti þess hirðu-
leysislega og í óhófi.