Torfhildur - 01.04.2007, Page 110

Helga Kress
líann mælti til Hallgerðar: „Fá mér leppa tvo úr Iiári
þínu, og snúið þið móðir mín saman til bogastrengs
mér.“ „Liggur þér nokkuð við?“ segir hún. „Líf mitt
liggur við,“ segir hann, „því að þeir munu mig aldrei fá
sóttan, meðan ég kem boganum við.“ „Þá skal ég nú,“
segir hún, „muna þér kinnhestinn, og hirði ég aldrei,
hvort þú verð þig lengur eða skemur.“ (77:189)
\
Til þessa fræga atburðar er venjulega vísað sem Gunnar hafi beðið
um „lokka“ eða jafnvel bara „lokk“ úr hinu fagra og mikla hári
j Hallgerðar. Þannig segir t.a.m. í atriðisorðaskrá íslenskra fornrita,
undir atriðisorðinu „Hallgerðr Höskuldsdóttir“ á blaðsíðu 496:
„neitar Gunnari um lokkinn,“ og er vísað um það til blaðsíðu 189.18
Með þessu er atburðurinn rómantíseraður með mynd af fögru og
flæðandi hári Hallgerðar í baksýn. En Gunnar biður ekki um lokka,
hann biður um leppa. Leppur merkir drusla og er grótesk mynd af hári,
notað um loðið og óhirðulegt hár, sbr. Loðinn leppur og Leppalúði,19
eða hár á dýrum.20 Þetta sýnir bæði hvaða augum Gunnar lítur hár
konu sinnar eftir áratuga sennur í kulnuðu hjónabandinu og einnig
umbreytingu hársins í úfið og nornalegt hár.21 Úr þessum leppum úr
hári Hallgerðar eiga eiginkonan og móðirin að snúa bogastreng, sem
sagt þvinga hárið og umbreyta í karllegt vopn. En ekki er nóg með
18 Þá eru lepparnir yíírleitt þýddir sem loklrar í erlendum þýðingum á sögunni. Sbr.
t.a.m. „tvo locks of your hair“ í bæði Njals 's Saga. Magnús Magnússon og Hermann
Pálsson þýddu. Harmondsworth: Pengnin Classics, 1960. Bls. 171; og Njals' Saga.
Robert Cook þýddi. The Complete Sagas oflcelanders III. Reykjavík: Leifur Eiríksson,
1997. Bls. 89.
39 í orðabók Cleasby/Vigfússon eru nokkur dæmi um orðið „leppr“, m.a. úr Njáhi
og er það þar þýtt með „a íock of hair“. Önnur dæmi eru augljóslega grótesk, svo sem
leppur i tagSi eða Seppur „úr magaskeggi“, og er sú merking skilgreind sem „obsolete",
þ.e. dóualeg. Þá er hér að finna nafhið Leppa-lúði, „a monster, the husband of the ogress
Grýla“. Forníslenska orðið leppr er skv. Cleasby/Vigfússon skyit fornháþýska og fom-
enska orðinu lump sem merkir „a rag, tatter", og leppa-klæði eru „sSashed c!othes“.
Sjá Richard Cleasby og Gudbrand Vigrosson, An ledandic-English Dictionary. 2. útg.
Oxford: Clarendon í’ress, 1957. Bls. 384.
20 Pión Gunnars minnir að breyttu breytanda á samskipti þeirra stráks og Búkollu í
samnefndri þjóðsögu þegar strákurinn spyr Búkoilu ráða og hún öfugt við Hallgerði
býður honurri hár úr hala sínum. „Taktu hár úr hala mínum,“ segir hún, „og Seggöu það
á jörðina.“ Hárið umbreytist i vatn, eld og jörð, og verður barði strák og ku tií bjargar.
Isienzkar þjóðsögur og ævintývi. Safnað hefur Jón Árnason. II. Árni Böðvarsson og
Bjarnj VilSrjálmsson önnuðusí. útgáfuna. Reykjavík: Bókaútgáfan Þjóðsaga, 1963. Bls.
446. Á þetta bendir einnig Jón Karí Helgason í upphafi kaflans um HalSgerði í Hetjan og
höfunclurinn. Bls. 53.
21 Urn Haligerði sem norn, sjá grein mina „‘Óþarfar unnustur áttu’: Um sambaiid fjöi-
kynngi, kvennafars og karlmennsku í Islendingasögum." Galdrar og samfélag á mið-
öldum. Ritsti Torfi Tulinius. Reykjavík: Hugvísindastofnun Háskóia íslands, 2007. í
prentun.