Mímir - 01.05.1980, Blaðsíða 7

í viðtali við Birting árið 1958 segir Hannes
m. a. um þessi sinnaskipti sín:
Eg var rómantískur kommúnisti innan
við tvítugt. Síðan snerist ég algerlega gegn
þeim um tíma, aðallega vegna þess að mér
mislíkaði framferði þeirra gagnvart lista-
mönnum. En nú voru viðsjár miklar í
heiminum, Kóreustríðið skollið á og engu
líkara en til úrslita drægi. Eg varð því að
gera mér grein fyrir hvar ég stæði, og næst-
síðasti kafli kvæðabálksins er í rauninni
ákall til byltingarinnar að syngja sálu-
messu auðvaldsskipulagsins („föður
míns“) til enda:
,,Ó láttu nýja strengi storminn herða
og stæltum boga leika rekvíem
föður míns heitins, hans er bíður lík
í húsi voru, að því lokið sé . . .“lu
í þessum kafla Imbrudaga er Hannes
vissulega nokkuð stórorður. Hann stefnir
,,eldingu“ sósíalismans gegn stríðsöflum auð-
valdsins, „stálbrynjuðum eggfuglinum“,
„varúlfi vindheiðanna“. Þó er varla hægt
að segja að Hannes sé „skorinorður“ í þess-
um kafla fremur en öðrum köflum Imbru-
daga, því hugsanir skáldsins vilja býsna oft
dyljast í súrrealísku myndmálinu. Hins veg-
ar fer því víðs fjarri að ljóðin uppfylli þær
kröfur erlendra súrrealista að vera óháð öll-
um skynsemis og siðferðissjónarmiðum, nán-
ast leikur ímyndunaraflsins.
En nóg um Imbrudaga. I þessari ritgerð
er ætlunin að skoða aðeins ljóðabókina Sprek
á eldinn sem út kom árið 1961 eða þremur
árum eftir fyrrnefndar skáldaumræður í
Birtingi, með tilliti til þeirrar hugmynda-
fræði sem þar kemur fram, og að athuga
hvort Hannes er hugmyndum sínum um
„skorinorða ljóðið“ trúr. Vissulega hefði
verið ástæða til að bera Sprek á eldinn sam-
an við fyrri bækur Hannesar og athuga hverj-
ar breytingar hefðu á orðið, en þess er ekki
kostur hér. Sprek á eldinn krefst alls þess
rúms sem til umráða er.
II.
Sprek á eldinn skiptist í fjóra kafla: Ætt-
jarðarkvæði, Vetrarmyndir úr lífi skálda,
Viðtöl og eintöl og Landnám í nýjum heimi.
Ættjarðarkvæði er að öllum líkindum
elsta ljóð bókarinnar, birtist í Tímariti Máls
og menningar árið 1953 og síðar í Ijóða-
safninu Svo frjáls vertu móðir árið 1954.
Kvæðið er fimm erindi, ort undir dróttkvæð-
um hætti, háttlausa hefði Snorri líklega kall-
að það, og lýsir vonbrigðum og sorg skálds-
ins yfir ömurlegu hlutskipti ættjarðarinnar.
Landið er í vetrarböndum, öll náttúran er
köld og lífvana, melurinn er ,,blásinn“, gróð-
urinn ,,kurlaður“, jörðin ,,kalin“ og „úlfa-
hjarðir vindanna“ leggjast á náinn. En mest
eru þeir þó leitandi.
Vetrarlangt yfir landið
leituðu móðir vindar
þess sem þér er kærast:
þar sem eldur brann
fyrr í gígsins fylgsni
flæðir lindin heita
fóstrar blóm og frestar
frostsins veldi um sinn (bls. 13)
Einungis hin „heita lind“ nær þannig að
veita vetraröflunum einhverja mótstöðu. En
hve lengi fær hún dulist hinum köldu, leit-
andi vindúlfum dauðans? I kvæðislok birt-
ist smá von um að hin jákvæðu öfl færi allt
til betri vegar; að sumarið sigri hinn harð-
svíraða vetur.
Kannski blæðir birtu
bleikri um æðar skýja
kannski opnast augu
allra linda á ný
renna gullnir röðlar
5