Mímir - 01.05.1980, Síða 18

ÓH: Það á fyrst og fremst við um þær
sögur sem skráðar voru skömmu eftir að
atburðir þeirra áttu sér stað, t. d. Sturlungu,
sem speglar höfðingjastétt 12. og þó einkum
13. aldar og stjórnmálabaráttu hennar. Ég
tel hins vegar að Islendingasögur sýni þjóð-
lífsmyndir frá 10. og 11. öld eins og þær litu
út í augum 13. og 14. aldar manna eftir að
kynslóðirnar þarna á milli höfðu sett sitt
mark á þær, líklega bæði viljandi og óvilj-
andi, svo að þær samræmdust ríkjandi við-
horfum, smekk og menntaþörf hvers tíma.
Mestu breytingarnar hafa orðið þegar sögurn-
ar voru settar saman með tilliti til ritunar.
Upp úr sterkri sameiginlegri frásagnarhefð
koma höfundareinkenni, helst í áhrifamestu
sögunum. Þjóðlíf ritunartímans lifir þar, að
ég ætla, fyrst og fremst óbeint. Þegar sagna-
meistari bregður upp ljóslifandi mannlýsingu
þá er joað því að þakka að hann hefur þekkt
fólk. En þær hugmyndir að sögurnar séu sam-
bland traustra heimilda og vísvitandi upp-
spuna rithöfunda eiga sér varla framtíð.
Mímir: Finnst þér síðari alda bókmenntir
íslendinga geta jafnast á við fornbókmennt-
irnar?
ÓH: Það besta í þeim, já. En þess er að
gæta að stærstu skáld og bestu textahöfund-
ar á síðari öldum hafa jafnframt ausið úr
fornum brunnum: Hallgrímur, Bjarni, Jónas,
Stephan G., Laxness, Jón Helgason, svo dæmi
séu tekin. Þetta er skáldum enn mikilvægt
því að efast má um að málmenningin almennt,
sem skáldin hljóta að byggja á, standi á hærra
stigi en í fyrri daga.
Mímir: Hvað áttu við með málmenningu
og af hverju cfastu um að hún sé á hærra
stigi en áður?
ÓH: Málmenningin er háð því að kynslóð-
in sem um er rætt skilji þjóðtungu sína og
valdi henni. í bændaþjóðfélagi flyst málið
sjálfkrafa milli kynslóða en borgarbörnin
hafa verið tekin úr sambandi. Þess vegna er
málfar þeirra að ýmsu leyti frumstætt.
Mímir: Hvers vegna er það undantekning
fremur en regla að almenningur hafi brag-
eyra og geti böglað saman rétt kveðinni vísu?
Ættu skólar að grípa hér inn í eða láta af-
skiptalaust?
ÓH: Við vitum að bragheyrn er áunninn
eiginleiki, menn öðlast hann ekki nema hann
komi nokkurn veginn með móðurmálinu.
Börn heyra of lítið af bragbundnum kveð-
skap. Skólinn tekur sennilega of seint við
þeim til að leggja þennan grundvöll en get-
ur áreiðanlega styrkt hann mikið. Og meðan
bragheyrn og vísnagerð eru íslensk menn-
ingareinkenni og síst lakari en mörg önnur
verður að ætlast til að skólarnir vaki yfir
þeim. Bragfræði ein sér dugir náttúrlega
skammt en ýmiss konar fræðsla um kveðskap
hjálpar til.
Mímir: Finnst þér að rithöfundar eigi að
halda sér við eitthvert ,,idealt“ gullaldarmál
fremur en t. d. götumál unglinga?
ÓH: Rithöfundur getur ekki sniðgengið
málfar þeirra þjóðfélagshópa sem hann tekur
dæmi af. Ef hann træði tómu gullaldarmáli
upp í unglinga verka sinna yrði textinn geld-
ur. Sjálfur kemst hann hins vegar ekki af án
gullaldarmáls — þar sem það á við.
Mlmir: Hvaða aðilar (stéttir?) mynda að
þínum dómi íslensku „bókmenntastofnun-
ina“?
ÓH: Ef ,,bókmenntastofnun“ er sá hluti
þjóðarinnar sem heldur bókmenntunum uppi
þá er ekki um stéttbundinn hóp að ræða
nema að litlu leyti. I heild má kannski segja
að bókhneigt fóllc sé síður haldið fáranlegri
neysludellu. Við væntum skálda úr hvaða
stétt sem er.
Mímir: Þetta sígilda „eitthvað að lokum“?
ÓH: Ég óska aðstandendum Mímis allra
heilla.
Viðtalið var tekið í feb. 1980.
APK og GMG.
16