Mímir - 01.05.1980, Blaðsíða 65

og samkvæmt frásagnarformúlu ætti sá síð-
astnefndi að vera höfuðpaurinn.
But the Saga gives us a hint by means
of ,,an epic law“: the last of three, not the
first, is the principal person.1'1
Þorkell er nefndur síðastur og situr með
brugðnu sverði. TMA bendir á að Þorkell
er veigamesta persónan, hvatinn. Þrír menn
standa saman að smíði málaspjótsins úr Grá-
síðubrotunum: Þorgrímur, sem var hagur á
járn, Þorgrímur nef, sem „. . . var fullr af
gorningum ok fjölkyngi ok var seiðskratti
sem mestr mátti verða“ (bls. 16, 2—4), og
Þorkell. Hvert var hlutverk hans? Ekkert
um það sagt, og þess vegna augljóst að hann
var hvatinn, eins konar verkstjóri. Þremenn-
ingarnir sitja allir saman morguninn eftir
morðið, vígbúnir, og ekkert verður af þessu
ráðið hver hafi lagt vopni að Vésteini, þeir
eru samsekir. Enda má ekki gera lítið úr
hlut Þorgríms nefs: hann magnaði vopnið,
hann lét skella á gjörningaveður og hann var
valdur að því að Gísla farnaðist illa í útlegð
sinni, því að:
Börkr kaupir at Þorgrími nef, at hann
seiddi seið, at þeim manni yrði ekki at
biörg, er Þorgrím hefði vegit, þó at menn
vildi duga honum. (bls. 28, 23—25).
6.
AH segir að Þorkell sé heigull, sem ekki
myndi þora að mæta elskhuga konu sinnar
augliti til auglitis. í sögunni er honum lýst
þannig og þetta mun vera mat lesandans.
Hins vegar voru þeir Þorkell og Vésteinn
fóstbræður, atriði sem AH tekur ekki til
athugunar, en er veigamikið ekki síst
ef á annað borð er reynt að túlka út frá
fornu sæmdarsjónarmiði. Svo virðist sem
Anne Holtsmark leggi sæmdarsjónarmiðið til
grundvallar fyrir túlkun sinni.
Síðan bætir AH við að Þorkell sé sú mann-
gerð sem væri líkleg til að fremja launvíg
með vopni, sem hefði verið smíðað með göldr-
um. TMA heldur líka að fóstbræðralag útiloki
þennan möguleika og bendir á atriði í sög-
unni, sem virðist sett inn í þeim tilgangi að
sýna skapgerð Þorgríms og viðbrögð hans.
Hann drap morðingja sonar síns við svipaðar
aðstæður og Vésteinn var veginn. Þorgrímur
er með öðrum orðum hinn stjórnsami höfð-
ingi sem hefnir umsvifalaust.
7.
Hliðstæðan milli greftrunar Vésteins og
Þorgríms er eitt af umdeildu atriðunum í
sögunni. Holtsmark gerir því skóna að með
því að aðstoða við haugsetningu Vésteins sé
Þorgrímur hafinn yfir allan grun, hann hafi
góða samvisku, og að þetta ætti að sanna
sakleysi hans. Að Gísli festir skip Þorgríms
og tekur til orða á svipaðan hátt ætti þá að
undirstrika, að Gísli varpi grun á Þorgrím
svo Þorkell verði sýknaður.
Ekki get ég fellt mig við þessa skýringu,
því hún gefur þá líka til kynna, að Gísli sé
að koma upp um sjálfan sig með því að við-
hafa líkt orðalag og Þorgrímur.
„At binda helskó“ túlkar AH sem eins
konar varúðarráðstöfun svo hinn látni gangi
ekki aftur, að fá hann til að liggja kyrran í
gröfinni. Þjóðháttafræðingar hafa jafnvel
haldið að fætur hins látna væru bundnir
saman, en Dag Strömbáck hafnar þessari
skýringu. Hann vitnar í lengri gerðina S,
sem útskýrir athöfnina. Hún fellur að forn-
um hugmyndum manna um að hinir látnu
ættu langa ferð framundan. Með því að hafa
helskó sterka og vandaða ætti að koma í veg
fyrir afturgöngu þeirra á heimaslóðum. Þessu
til stuðning bendir DS á hlutverk skónna,
bæði í sambandi við göngu framliðinna yfir
heljarbrú og trú miðaldamanna á ferðinni
gegnum hreinsunareldinn, en víða má finna
merki um þessa fornu trú, bæði í Miðevrópu
og í Grikklandi.
63