Mímir - 01.04.1986, Page 74

að ræða og alþýðuskýring er hæpin. Ekkert
hefði verið torkennilegt eða óskiljanlegt við
fyrri liðinn *Eyja- og ekki gott að segja hvers
vegna hann hefði átt að breytast í Eyjólfs-. Því
er endurgerða myndin *Eyjastaðir ósennileg
án frekari rökstuðnings og hæpið er að Eyj-
ólfsstaðir séu auknir miðstofni.
3.5 Gaulverjabær Gaulverjabæjarhr., Árn. (ÞV
1969b:109,Grímnir 2:77-8)
Gaulveria- Sturlubók
Gavlveria- Hauksbók Landnámu, Flóamanna
s. og oft í fornbréfum
Gavlveriar- Kon.ann.
golveria- [um 1220]/1598
Gaulveria- 1708 Jarðabók
Gaulverja- 1930 Bæjatal
Eftir að votlendi Flóans hefur verið lýst, segir:
,,Vaknar því sú spurning, hvort Gaul- í G. sé
ekki af sama toga og gert er hér ráð fyrir um -»
Gaul- í Staðarsveit og —>Gaularás í A-Land-
eyjum, og bærinn hafi þá upphaflega heitið
*Gaularbœr > Gaulverjabær, enda voru íbúarn-
ir nefndir Gaulverjar“ (Grímnir 2:78).
ÞV telur sennilegt að Gaul (bær í Staðarsveit,
Snæf.) sé skylt no. göl í sænsku í merkingunni
„djúp hola; vík; tjörn; mýri“ (s.r.:76) svo og
flciri orðum svipaðrar merkingar úr öðrum
germönskum málum; „liggur nærri að ætla, að
bæjarnafnið G. sé fornt no. *gaul kvk. af fyrr-
greindri rót, hér í merkingunni ‘foraðsmýri’
(s.st.).
Við þetta er það að athuga að *gaul kvk.
þekkist ekki í fornu máli eða síðar og óvíst að
Gaul í Staðarsveit sé af þessum rótum runnið.
Þar að auki eru engar heimildir til um orð-
myndina *Gaularbær, aðeins Gaulverjabær,
þannig að rökin fyrir miðstofni eru ekki sterk.
3.6 Háfdanarhurð í Ólafsfjarðarmúla (ÞV
1969a, 1969b: 108)
Hálfdánarhurð ÞjsJÁ 1:502
Auk Hálfdanarhurðar eru ýmis Hálfdanar-/
Hálfdánar-örnefni víðs vegar um landið og
virðist það sama eiga að gilda um uppruna
(a.m.k. flestra) þeirra og hurðarinnar. Elsta
dæmi um Hálfdanar-örnefni hér á landi mun
vera Hálfdanartungur sem er eyðibýli fremst í
Norðurárdal í Skagafirði „sem getið er í Guð-
mundar sögu dýra í frásögn af atburði, er gerð-
ist um 1190, og í Ljósvetninga sögu“ (ÞV
1969a:439).
Um hugsanlegan uppruna Hálfdanarhurðar
segir: „Af ástæðum, sem hér verða ekki raktar,
vaknaði með mér grunur um, að örnefnið
Hálfdanarhurð væri í rauninni ekki dregið af
mannsnafni. heldur væri það landslagslýsingar-
eða náttúrunafn, sem mannsnafn hefði verið
lesið úr. Ef rétt væri til getið, mætti hugsa sér,
að fyrsta atkvæðið, áherzluatkvæðið Hálf-,
væri óbreytt, að frátalinni lengingu sérhljóðs,
en hins vegar hefðu hin áherzluminni miðat-
kvæði, -danar, breytzt“ (s.r.:432).
Eftir að fjallað hefur verið um ýmis Hálfnað-
ar- og Hálfnunar-örnefni, segir: „Hálfnaðar-
örnefnin eru dregin af no. *halfnaðr ‘helming-
ur’, af so. halfna, en nafnorðið kemur fyrir í
fornu dönsku og sænsku lagamáli, d. halfnaþ,
sæ. halfnadher. Hálfnunar-örnefni eru á sama
hátt dregin af no *halfnun ‘helmingun’. Að
fornu var viðskeytismyndin -an tíðari en -un í
no„ sem dregin voru af sögnum, sbr. árnan,
skemmtan, ætlan, og má því búast við, að
Hálfnunar- í örnefnum hafi framan af verið
*Halfnanar-, sbr. no fullnan, sem kemur fyrir í
Nýjatestamentisþýðingu Odds Gottskálksson-
ar“ (s.r.:434 —5).
Síðan er þeirri spurningu varpað fram hvort
hugsast geti „að Hálfdanarhurð og e.t.v. fleiri
íslenzk Hálfdanar-örnefni séu í rauninni í þess-
um flokki örnefna: *Halfnaðar-, *Halfnanar-
hafi breytzt í Hálfdanar-T‘ (s.r.:435). Þessari
spurningu er síðan svarað játandi með tilvísun
í staðhætti. Ekki eru færð nein málsöguleg rök
fyrir breytingu þessara örnefna. Hins vegar eru
þau rök færð gegn því að áðurnefndar Hálf-
danartungur dragi nafn af manni „1) að
mannsnafnið Hálfdan kemur hvergi fyrir sem
nafn á íslenzkum manni í hinum miklu heim-
ildum um þjóðveldisöld að frátöldum Hálfdani
á Keldum á 13. öld og 2) að Hálfdanartungur
eru nefndar í frásögn af sögulegum atburðum,
74