Mímir - 01.06.1997, Page 20

Af bændadætrum og jungfrúm
Þó að meirihluti fomaldarsagna segi frá leit hetj-
unnar að kvonfangi fer oftast tiltölulega lítið fyrir
ástinni. Erótík er sjaldgæf í íslenskum rómönsum
en nokkur dæmi eru um að ástarlýsingar fái sinn
skerf. I fornaldarsögunni Hálfdánar sögu Eysteins-
sonar er ljóðræn ástarlýsing og frumsömdu
riddarasögumar Siguröar saga þögla og Mírmanns
saga innihalda einnig erótík.22 Það er líka einkar
skemmtileg lýsing á ‘baminu’ Örvar-Oddi í sam-
nefndri sögu þegar Oddur leggst með tröllkonu
sem heldur sökum smæðar hans, að hann sé bam:
En er henni þótti hann óspakr í vöggunni, lagði hún hann
í sæng hjá sér ok vafðist utan at honum, ok kom þá svá,
at Oddr lék allt þat, er lysti; gerðist þá harðla vel með
þeim. Sagði Oddr henni þá, at hann væri ekki bam.23
Oddur og tröllkonan eignuðust saman soninn
Vigni; Oddur var nefnilega alls ekki bam.
Einsog flestum mun vera kunnugt skipa konur
stórt hlutverk í mörgum íslendingasögum, sérstak-
lega í Laxdælu og Njálu. Þorgerður Egilsdóttir er
stórlynd og tekur stjóm yfir sonum sínum, eftir
dauða manns síns, og fer með þeim til hefnda.
Bergþóra á frumkvæði að illdeilum og vígaferlum
án samráðs við bónda sinn og Hallgerður vinnur
gegn eiginmönnum sínum og á hlut í dauða þeirra.
Guðrún Ósvífursdóttir ber ægishjálm yfir þá karla
sem í kringum hana eru. A Islandi var hefð fyrir
því að konur væru í hlutverki geranda í stað hlut-
lauss þolanda og margt bendir til þess að þessar
stórlyndu konur hafi haldið áfram að lifa ágætu lífi
í fornaldarsögum Norðurlanda.
Konur í fornaldarsögum Norðurlanda eru um
margt ólíkar kynsystrum sínum sunnar í álfunni.24
í Hervarar sögu og Heiðreks er Hervör meira fyrir
sverð en sauma og hún bregður sér í karlmanns-
gervi um stund og heitir þá Hervarður. Meykónga-
sögur eru (yfirleitt) frumsamdar riddarasögur sem
segja frá ungum stúlkum sem erfa ríki og gerast
sjálfar kóngar. Þær voru algengar á íslandi. Nítida
saga segir frá meykónginum Nítidu sem er fögur
og vitur og hún giftist ekki fyrr en hún sjálf
ákveður hverjum og hvenær.25 I Göngu-Hrólfs
sögu er kvenmaðurinn Ingigerður um margt lík
meykónginum. Hún titlar sig að vísu jungfrú og er
tilbeðin líktog konur riddarasagnanna en hún hefur
sjálfstæðan vilja, stjómar lífi sínu og hafnar biðlum
sem standa ekki undir kröfum hennar:
Þá segir Ingigerðr konungsdóttir: „Eigi má sá með
réttu konungsnafn bera, er eigi heldr þat, er hann
lofar einni jungfrú. Mun ek þá yðr samþykkjast ok
gera yðvarn vilja, ef þér haldið yður orð ok veitið
mér bæn þá, er ek bið yðr, en fyrr en ek gangi nauðig
18