Mímir - 01.06.1997, Blaðsíða 78

Erna Erlingsdóttir
þá vaknar hjá mér hin villta þrá ...“
Þráin og hömluleysið í ljóðum Davíðs Stefánssonar frá Fagraskógi
Það er eitthvað, sem hefur
að mér sótt...^
Þegar hin villta þrá
vaknar er hægara sagt
en gert að bregðast
„skynsamlega" við.
Hún heltekur líkama
og sál: hún fer út í ysta
fingurgóm, inn í
hjartarætur2, og menn
ráða ekki við neitt;
þeir verða að leita útrásar fyrir hana þótt því fylgi
sorg, kvöl, glötun ... — þeir verða að gefa sig
henni á vald.
Menn sem fylgja þránni birtast víða í skáldskap
Davíðs Stefánssonar frá Fagraskógi; óhamin þrá
birtist í nær hverju einasta ljóði framan af skáld-
ferli hans, en árin færa skáldinu fleiri strengi á
hörpu sína, og það slær hana einnig á annan hátt:
æskumaðurinn sem leikur eftir tilfinningunni vík-
ur. Ljóðunum sem sungin eru út úr hjartanu fækk-
ar, rödd margra ljóða verður almenn og ópersónu-
leg, að minnsta kosti íhugulli en áður. Angurværð
verður áberandi; ofsinn, hitinn þokar til hliðar, þótt
hann hverfi svo sem ekki, eitt ástríðuþrungnasta
ljóðið, „Það er best ...“, birtist t.d. ekki fyrr en í
sjöttu ljóðabókinni, Að norðan. En löng og
ópersónuleg kvæði verða allt að því yfirþyrmandi
um tíma, og þótt þeim fækki undir lokin er heildar-
svipurinn allur orðinn kyrrlátari. Meðal þeirra sem
um þessa þróun hafa fjallað er Sveinn Skorri
Höskuldsson3 og hann talar um „líffræðilega breyt-
ingu“ á ástarljóðunum: „... funandi brími æsku-
ljóðanna hverfðist í mildan varma, oft tengdan
tregafullri minningu.“4
Annars er bestu lýsinguna á þessari þróun að
finna í skáldskapnum sjálfum: eitt ljóðið lýsir á
sem streymir kraftmikil „frá jökulsins hjartarót“5
en kyrrist smám saman uns hún streymir lygn að
ósi:
Elfan breytir um söng og sið
og sefast, er byggðin tekur við.
Hún kvíslast um eyrar, um grjótið grátt,
gleymir því jafnvel að hafa átt
hinn mikla mátt... 6
***
Margir tala um einfaldleika í sömu andrá og ljóð
Davíðs, en ekki eru þetta einfaldar tilfinningar sem
lýst er þar þótt sú skoðun virðist hafa verið við-
tekin. Nýlega hefur Sigríður Albertsdóttir bent á
það hvemig ntenn hafa í gegnum tíðina reynt að
leiða tilfinningaflækjurnar hjá sér og lagt áherslu á
hið hugljúfa. I grein sinni um ást og óhugnað í
ljóðum Davíðs segir hún meðal annars:
...skáldið er ekki aðeins hugfangið af upphafinni,
hreinni og síungri ást heldur sækja á huga þess mynd-
ir unaðar og hrolls sem tengdar eru kynferðislegum
hugsunum og kenndum. Oft eru þær hugleiðingar
umvafðar ljótleika, ofsa og grimmd og þau ljóð
virðast gagnrýnendur hafa gert með sér þegjandi sam-
komulag um að hunsa — að mestu. [...] Davíð varð
storknuðu og einhæfu bókmenntamati að bráð ...7
Bókmenntamatið hefur þó breyst eitthvað, í ný-
legum skrifum eru ljótleika, hömluleysi, nautn og
sársauka að minnsta kosti gerð betri skil en oftast
áður;8 þagnarmúrinn sem hefur umlukið þennan
stóra hluta af skáldskap Davíðs virðist hafa verið
að rofna smám saman og grein Sigríðar hefur
vonandi brotið hann alveg niður. Hún gerir mjög
vel grein fyrir þessari myrku hlið, en ég er þó ekki
sammála henni um það að í ákveðnum ljóðum
megi „... að nokkru leyti greina siðaboðskap
76