Mímir - 01.06.1997, Síða 33

sveimhyglislegri en svo, að þær gætu ræst. Þegar
Stefán með sína heitu lífsást sér draumhimin
æskunnar hrynja, grípur hann því sárari harmur
sem „sólskinsdraumur vonablár” hafði átt ríkari
ítök í ungri sál hans”.19 I bókinni túlkar hann ör
hughrif og einfalda hugsun, hann vill vera öðruvísi
og gerir lítið úr þeim sem ekki „taka sénsinn”, eiga
allt til alls og telja sig því ekki þurfa að eiga eða
eltast við drauma:
Hann á engin draumaljóð.
Hann gekk enga slysa-slóð.
Slétt er heimalningsins gata.
(Hjartarím)
Eins og til að hnykkja á þessu viðhorfi segir
skáldið um sjálft sig:20
Ég gekk þann veg sem fjöldinn fór,
og féll svo lágt.
(Mamma)
Þarna má sjá þann þankagang sem Stefán og
hans skáldbræður vildu lifa eftir, þ.e. að fara á móti
straumnum, en fæstir þeirra gerðu það þó. Ef hann
varð of stríður var ekki gefið að menn streittust á
móti og kannski er það þessvegna sem minna varð
úr Sveini Jónssyni og fleiri ungskáldum þessa
tíma, en búast mætti við þegar Islenzkur aðall er
lesinn. Stefán hélt þó sínu striki, bara það að gefa
út þessa bók sýnir að hann gafst ekki auðveldlega
upp því að hann var þá orðinn rúmlega þrítugur og
þ.a.l. á síðasta snúningi að fylgja æskudraumunum
eftir. Þetta virðast félagar hans hafa kunnað að
meta, að einhver þeirra væri nógu fylginn sér til að
uppfylla óskir sínar. Og þjóðinni líkaði sá tónn senr
förumaðurinn gaf.
Hér nokkru framar var kenningu manna um að
Stefán hafi verið einnar bókar maður að nokkru
leyti samsinnt. Astæða þess er mikilvægi þessarar
fyrstu bókar Stefáns umfram aðrar bækur hans.
Það er því ekki úr vegi að hnykkja eilítið á því og
líta í leiðinni á hvað tók við hjá Stefáni eftir að
Söngvar förumannsins komu út. Með þeim hleypti
19 Kristinn E. Andrésson 1949, bis. 58.
20 Þó kvæðinu fylgi útskýring þar sem Stefán sver af sér
Ijóðmælandann, virðast flestir og þ.m.t. höfundur þessarar ritsmíðar gera
ráð fyrir að hann sé Ijóðmælandinn.
hann frjálsum ástum inn í íslenska kvæðahefð21 og
opnaði þannig dymar fyrir Davíð Stefánsson, sem
reyndar kunni honum litlar þakkir fyrir.22 Það má
kannski orða það sem svo að Stefán hafi opnað
dymar, en Davíð gengið inn. Stefán endumýjaði
form bundna málsins með nýjum og liprum bragar-
háttum og túlkaði viðhorf æskunnar. Það má
heldur ekki horfa framhjá því að hann hafði mun
lengri tíma til að undirbúa þessa bók en aðrar.
Fljótlega eftir að hún kom út var hann búinn að
gifta sig, orðinn bóndi og byrjaður að hlaða niður
bömum sem alls urðu tíu talsins. Þar með var frelsi
æskunnar og sveimhugalífið farið fyrir lítið að
mörgum fannst, og í stað þess að hafa allan daginn
fyrir sjálfan sig var heilsulaus maðurinn í sífelldu
striti. I Söngvum förumannsins voru ljóð frá u.þ.b.
tíu ára tímabili, en eftir að hún kom út liðu aldrei
meira en þrjú ár milli bóka frá Stefáni.
Förumaðurinn var orðinn einyrki. Um þessar
aðstæður ritaði Halldór Laxness meðal annars þetta
„...Stefán situr heima í Dölum að sínu litla búi og
berst í bökkum. Sá búskapur var ekki glæsilegur
framhaldsskóli í listinni né vænlegur til að efna
þau fyrirheit sem Stefán hafði gefið með fyrstu bók
sinni. Hart er til líkamlegra aðdrátta fyrir efna-
lausan einyrkja á litlu búi til dala og með vaxandi
fjölskylduhóp,- enn harðara til hinna andlegu.”23
Væntanlega er þetta þó öllu betri framtíð en Stefán
gerði sér vonir um þegar hann lagðist veikur hvað
eftir annað á æskuárunum, enda bjóst hann þá
alveg eins við að eiga alls enga framtíð.
Lífsdýrkun, heimskvöl, trú og von
Upphafskvæðið í Söngvum förumannsins nefnist
Vorsól og kallast á við titil bókarinnar að efni sem
og vegna þess að seinna samdi Sigfús Halldórsson
við það ágætis lag. Ljóðið er gleðibragur til vorsins
og ekki síst sólarinnar. Myrkrið hefur vikið úr lífi
skáldsins, a.m.k. um stundarsakir og æskuvonin er
sest á valdastól. Haft er eftir Stefáni að tilurð
kvæðisins megi rekja til sumarsins 1909, þegar
hann hafði hrakist úr vinnumennsku hjá nískum og
illa innrættum bónda á Austfjörðum og kom aftur
til Reykjavíkur. Hann fékk þá inni í Garðastræti 4
21 Hér eru undanskilin brunakvæði, afmorsvísur og klámvísur
hagyrðinga á liðnum öldum.
22 Davíð Stefánsson orti til að mynda seinna um Stefán kvæðið
Loddarinn.
23 Halldór Laxness 1972, bls. 45-46.
31