Mímir - 01.06.1997, Síða 43

Þorbjprn gekk þá at með ójafnað sinn ok tók upp
hvalinn allan. Fór Hávarður heim ok unði illa við
sinn hlut. Þótti pllum mpnnum Þorbjprn enn hafa
auðsýndan ójafnað sinn ok fullkominn ódrengskap.
(300)
Við þetta gerir Hávarður ekkert nema fara heim og
una illa við sitt. Það sýnir reyndar bæði að Þor-
björn er ekkert lamb að ieika sér við en einnig að
Hávarði dettur ekki í hug að lyfta fingri gegn
honum, væntanlega fyrir aidurs sakir. Það birtist
enn betur þegar Hávarður vill flýja Þorbjöm með
því að flytja bústað sinn. Það eru að vísu ekki orð
Hávarðar heldur Olafs, sonar hans: ,,Lítit er mér
urn at hafa þat í yfirbœtr at flýja fyrir Þorbirni, ..."
(302)
Ólafur fellur nú eftir hetjulega vörn og þegar
Hávarður fréttir fall hans blæs hann við mjög
og leggst í hið fyrsta sinn (308). Síðan er eins og
sagt sé að það sé fyrst og fremst vegna Hávarðar
að engin eftirmál verði vegna Ólafs:
Fór nú svá fram þau misseri, ok er kyrrt allt. Verðr
ekki eptirmál um Óláf; þótti mgnnum ok ekki líkligt,
at nokkur rétting myndi frændum hans koma, því at
Hávarðr þótti þá til einskis fœrr,... (308)
Þama er notuð skýringartengingin því at, sem
merkir þá að málið verði ekki sótt, fyrst og fremst
vegna þess að Hávarður er til einskis fær.
Lýsingin á Hávarði sem gömlurn karli og
gagnslausum tekur á sig nýja mynd þegar Þorbjörn
býður honum smánarlegar sonarbætur:
„... Er hér hestr fyrir ofan garð, er þeir sveinamir
kalla Dptt; hann er grár at lit, afgamall ok baksárr,
ok hefir jafnan legit afvelta hingat til, en nú hefir
hann verit á moðum nokkura daga, ok ætla ek hann
batnat hafa; far þú heim með hestinn, ef þú vill, ok
eig.“ (309)17
Þetta tilboð Þorbjarnar felur í raun í sér tvennt. I
fyrsta lagi er þetta auðvitað hin mesta móðgun og
ástæða til athafna fyrir slíkt eitt. I öðru lagi má líta
á þennan hest sem einhverskona samsvörun við
17 Oftsinnis hefur verið bent á líkindi þessara lýsingar við „lambið grá“;
tilboð Víga-Styrs til Gests í Heiðarvíga ögu, nema hér er sá umsnúningur
sem að mörgu leyti einkennir söguna. Gestur er ungur og er boðið lamb,
en Hávarður er gamall og er boðinn gamall hestur.
Hávarð og þá um leið eykst mjög háð Þorbjamar
með þessu tilboði. Báðir eru hesturinn og Hávarður
gamlir, báðir hafa legið18 og síðast en ekki síst þá
er hesturinn baksár. I sögunni er oft sagt að
Hávarður hafi gengið boginn t.d. þegar hann fer frá
Þorbimi eftir þetta skammarlega tilboð: „En hann
gekk ofan til báts síns ok fór allbjúgr, ...“ (309)
Bjúgr merkir boginn og tengist því óhjákvæmilega
því að vera baksár (sbr. Fritzner. 1883-1896: 147).
Á þinginu koma fram lýsingar á Hávarði sem
sýna hann slappan. Orð Steinþórs þegar hann
kemur til hans í búðina: „Ertu lítt við kominn,
gamall ok til einskis fœrr.“ (311) og samtal þeirra
Hávarðar:
„Hví fórtu hingat, þar sem þú liggr hér sem
arftpkukarl eða ófœrr maðr?“ Hávarðr svarar: „Hitt
hafða ek ætlat at leita bóta bóta eptir Óláf, son minn,
en ek em ófúss til mjpk; er Þorbjgrn ósparr til illyrða
ok ódrengskapar." (311)
Eitt og annað má tína til um Hávarð gamlan og
slappan en ég hygg þetta duga til að sýna að
höfundur hefur ætlað áheyrendum19 að sjá hversu
veikburða Hávarður er og hversu illa gengur að fá
hann til aðgerða eftir mikinn ójöfnuð frá hendi
Þorbjamar og loks sonarmissinn.
2.1.1
Þrátt fyrir lýsingar á veikburða Hávarði, er samt eitt
og annað í lýsingu hans sem gefur góð fyrirheit um að
hann muni á endanum grípa til aðgerða. Þegar í
upphafslýsingu hans er sagt að hann geti verið til
stórræða:
Hann hafði verit víkingr mikill inn fyrri hluta ævi sinnar
ok inn mesti kappi, ok í einhverjum bardaga hafði hann
orðit sárr mjpk ok fengit eitt sár undir knéskelina, ok
þaðan af gekk hann jafnan haltr síðan. (292)20
18 Sbr. legur Hávarðar í þrjú misseri
19 Skv. Hermanni Pálssyni (1962: 14-25) mun það vera ný tíska að lesa
í hljóði og hafa sögur yfirleitt verið lesnar upphátt á liðnum öldum.
20 Það mætti segja að hér væri e.t.v. um skop að ræða þegar sagt er að
hann hafi fengið sár undir knéskelina í einhverjum bardaga en ég tel að
svo sé ekki. Hér er verið að lýsa því að Hávarður hafi eitt sinn verið
kappi og í orðið mjög sár og eitt af þeim sárum sem hann hlaut hafi verið
undir hnéskelina og útskýrir þannig hversvegna hann er haltur. Sbr. það
sem segir í inngangi um Hávarðar sögu og Landnámu.
41