Mímir - 01.06.1997, Síða 82

En það geta ekki allir horfið burt úr samfélaginu.
Margir halda áfram að lifa innan þess einhverra
hluta vegna, en flestum fer eitthvað á þá leið að ...
... árin milda og mýkja
hinn milda söknuð og vonlausu bið.
Æskuöfgamar víkja,
og alvaran tekur við.54
Sálarlífið stillist með árunum — menn líta til baka
með angurværð og trega. Þeir hafa sleppt sér,
brunnið upp; loginn í hjartanu er kulnaður, en þeir
reyna að orna sér við minningamar.
Við áttum vor, sem aldrei líður hjá
og elda sína bak við höfin kyndir.55
Minningamar „milda og hugga“56, eru það eina
sem enginn tekur frá þeim57 og ástimar em upp-
hafnar í endurminningunni, því ástin forna er ekki
gleymd. Gamlar ástarsögur gleymast ekki; sú full-
yrðing í „Kalt er mér löngum“58 er öfugmæli. Þær
sækja á menn alla ævi. Og þótt þeir beri harm sinn
í hljóði hafa þeir þó varla verið jafn yfirvegaðir
meðan á ástarævintýrinu stóð, sennilega er þetta
einmitt dæmi um það hvernig „æskuöfgamar víkja
og alvaran tekur við.“59 Menn trega og harma
hljóðlega eftir á og línumar:
Við elskuðum hvort annað,
en urðum þó að skilja...60
hljóta að teljast dæmigerð tilraun kvalins manns til
að sannfæra sig um að eigi megi sköpum renna, og
þeir eru margir sem kveljast til dauðans af
ólæknandi sárum.61 Þeir biðja aðra að ganga létt
um moldina mjúku, því hún minnir á „...
sumarglaða æskuást og ævilanga kvöl.“62 Hjá þeim
leynist eldur í öskunni63 — þeir verða að gráta og
kveina þegar sviðinn gefur engin grið,64 hjartað er
kvalið af löngun og brestur að lokum.65 En þrátt
fyrir allt og allt er ...
... lfkt og friður í því falinn
að fá að vera lfkt og aðrir kvalinn
og hafa fundið heimsins böl.66
Einkennileg þessi nautn sem fylgir svona nístandi
sárri kvöl.
„Þrá sína enginn flýr“67
Eg er friðlausi fuglinn,
sem fæddist með viltri þrá
Þráin hefur margvíslegar afleiðingar. Hömluleysið
er meðal þeirra, og oft leiðir það til þess að menn
hrekjast burt úr byggðum, en þeir eru einnig
margir sem láta sig hverfa strax og þráin vaknar,
geta ekki fest yndi meðal manna, vilja fara, halda
upp á fjöll, út á haf, „... fara, fara eitthvað langt,
langt í burt“.69
Þeir vilja fara eitthvað — vita í raun ekki.hvað
þeir vilja; þráin stendur ekki til neins sem hægt er
að lýsa með orðum, hvað þá skilgreina í smá-
atriðum. Það sem þeir þrá er óskilgreinanlegt og
þar með óhöndlanlegt. Enda geta karlkyns ljóð-
mælendur Davíðs ekki tengst konum — þær til-
beðnu verða að vera fjarlægar.70
Eg heyrði í svefni söng þinn hljóma.
Eg sá þig reika milli blóma.
I bjarmadýrð þú birtist mér
með brúðarkranz á höfði þér.71
Konan er upphafin í endurminningunni, allt er sak-
laust, fallegt, hugljúft. Það er athyglisvert að um þá
sem eru hófstilltir í ástum sínum er ekki ort í nútíð.
Undantekningar má þó finna, t.d. „Mánadísina",72
en þar er konan líka aðeins einhvers konar draum-
sýn. Mennina dreymir og þeir eru alltaf að leita, en
það er sennilega vegna þess að ástarhót eru þeim
fjötur um fót en frelsið eina krafan73 sem ...
[þ]á, sem hann gat elskað,
hann aldrei fann ,..74
Þeir geta aðeins þráð — eitthvað —, og það er
þessi þrá sem veldur friðleysinu. Margir fá nokkra
útrás í hömluleysi, en finna aðeins stundarfró —
og þjást síðan, þjáningin nístir hjartað; á endanum
rekur þráin suma burt frá öðrum mönnum. Þeir eru
friðlausir fuglar, sem fæddust með villtri þrá.75
80