Mímir - 01.06.2007, Page 18

ég að skipta minningargreinimum í þrjá flokka
til þess að útskýra þróunina frá hinu samfélags-
lega til hins persónulega: Ævisögulegar minn-
ingargreinar, endurminningagreinar og sjálf-
hverfar minningargreinar.
Þessi þriggja flokka skipting er byggð á at-
hugun minni á minningargreinum frá árunum
1966,1976,1986,1996 og2006. ’ Hún ervissu-
lega ekki tæmandi og þess ber að geta að flokk-
arnir skarast alltaf á einhvern hátt.
2.1 Ævisögulegar minningargreinar
Fyrstu minningargreinarnar sem birtust í ís-
lenskum dagblöðum voru ævisögulegar og enn
í dag finnast slíkar greinar á síðum blaðanna
þótt fæstar séu þær lausar við sjálfsævisögulega
spretti. I ævisögulegum minningargreinum er
ævi hins látna rakin frá vöggu til grafar og sagt
frá helstu afrekum á lífsleiðinni. Höfundur stíg-
ur vissulega inn í textann og segir einhver deili
á sér en hann heldur sig þó til hlés. Hér er ekki
á ferðinni vitnisburður höfundar um hinn látna
heldur fremur vitnisburður samfélagsins sem
höfundur skráir niður. Tilfinningalegri tjáningu
eru skorður settar og höfundur tjáir sig ekki um
sinn eigin missi (Arnar Arnason o.fl. 2003:280).
Ævisögulegar minningargreinar eru, eins og
elstu minningargreinarnar, skrifaðar af einhverj-
um sem þekkti hinn látna vel en var þó ekki í
hópi þeirra allra nánustu. Það þótti ekki við
hæfi að skrifa um börn sín, foreldra eða maka
og svo þykir sumum enn. Þar sem ævi hins
látna og lífshlaup er í fyrirrúmi fjalla ævisögu-
legar minningargreinar ekki um ung börn.
3 Við gerð B.A.-ritgerðar minnar skoðaði ég minningar-
greinar frá síðustu 50 árum. Notað var úrtak greina úr
Morgunblaðinu frá því í janúar árin 1966, 1976 og
1986, vikuskammtur frá hverju ári. Vegna aukins fjölda
voru einungis skoðaðir þrír dagar árin 1996 og 2006.
Að auki voru skoðaðar sérstaklega noklaar áhugaverð-
ar greinar sem ekki féllu inn í úrtakið sjálft.
Minningargreinar um lítil börn voru einfald-
lega ekki við hæfi á sama hátt og fólki þykir
undarlegt þegar fólk í blóma lífsins sest niður
og skrifar ævisögu sína.
Mannlýsingin er þungamiðjan í ævisögu-
legum minningargreinum enda er leitast við að
gefa lesandanum mynd af hinum látna sem lifir
eftir dauða hans. Islendingar sóttu í þann arf
sem þeir þekktu og oft má finna mannlýsingar
sem minna á lýsingar Islendingasagnanna.
Mannlýsingin er bein og persónunni eru gefnir
eiginleikar sem eru endanlegir og breytast ekld.
Hér er á ferðinni sterk eðlishyggja þar sem
gengið er út frá því að hver einstaklingur hafi
vissan kjarna, viss einkenni sem eru endanleg
og óumdeilanleg. Svona var hann (sbr. Guð-
mund Andra Thorsson 1999:16-17).
Við ævisöguritun beita höfundar alltaf ein-
hverri sagnfræði eða fræðimennsku við skrif sín
(Gunnþómnn Guðmundsdóttir 2004:33). Þessu
er eins farið með ævisögulegar minningargrein-
ar. Þar er ekki óalgengt að finna megi sagnfræði-
legan fróðleik eða samfélagslýsingar sem ef til
vill koma hinum látna ekki beinlínis við en
skipta þó máli því að með þeim er einstakling-
urinn staðsettur í samfélagi og tíma. Samfé-
lagslýsingarnar auka heimildargildi greinanna
og gefa þeim aukið vægi. Við lærum ekki að-
eins um manneskjuna sem slíka heldur einnig
um samfélagið sem hún tilheyrði:
Á þessum tíma var ekki eins auðvelt að ferð-
ast og nú. Ungt fólk, sem hafði áhuga á að sjá
sig um, skoða landið og kynnast einhverju
nýju, fór gjarnan í kaupavinnu í aðra lands-
fjórðunga. Svo mun því hafa verið varið með
X (Morgunblaðið 1966).4
Greinar sem lýsa vel samfélagi, sveit eða sögu-
legum atburðum megna ekki eingöngu að festa
minningu hins látna í sessi heldur reisa þær
4 Þegar vitnað er í texta úr minnmgargreinum hefur
nöfnum verið breytt í X.
16