Mímir - 01.06.2007, Page 19

einnig samfélaginu sjálfu minnisvarða. Saga
hins látna endurspeglar sögu þjóðarinnar (Arnar
Arnason o.fl. 2003:279) og sumir minningar-
greinarhöfundar taka það beinlínis fram í skrif-
um sínum að saga einstaklingsins sé hlekkur í
stærri sögu: „Saga X er ekki einungis saga
hennar sjálfrar, heldur saga einstaklingsins í
umróti breyttra tíma og breyttra aðstæðna“
(Morgunblaðið 1976). Þetta er kjarninn í ævi-
sögulegum minningargreinum. Með minningar-
greininni er hinn látni skrifaður inn í Islands-
söguna og verður þar með aftur hluti af þeirri
heild sem hann er sprottinn úr. „Af jörðu ertu
kominn. Að jörðu skaltu aftur verða.“
2.2 Endurminningagreinar
Fljótlega fer að bera á því í íslenskum minn-
ingargreinum að höfundar stígi inn í textann og
deili minningum sínum með lesendum. Þetta
má ef til vill rekja til þess að á íslandi var allt
frá 18. öld sterk hefð fyrir sjálfsævisögulegum
skrifum og útgáfu endurminninga. Höfundar
minningargreina hafa því ekki talið sig þurfa að
biðja um sérstakt leyfi til þess að blanda per-
sónulegum minningum sínum inn í minningar-
greinar um menn. Sumum þykir nóg um
sjálfshjal sumra minningargreinahöfunda en
þegar vel tekst til getur sjálfsævisögulegt sjón-
arhorn sagt heilmikið um persónu hins látna
því að það bregður einnig upp mynd af sam-
bandi hans við aðra.
Minningargreinar sem byggja á endurminn-
ingum eru í dag langfyrirferðarmestar og þótt
ævisögulegar minningargreinar megi enn finna
á síðum Morgunblaðsins eru þær fáar sem ekki
byggja að einhverju leyti á minningum höfund-
ar. Endurminningagreinar hafa án efa eitthvað
með þá staðreynd að gera að á íslandi eru yfir-
leitt skrifaðar fleiri en ein minningargrein um
hvern og einn. Til þess að greinarnar verði ekki
allar eins er eðlilegt að höfundar líti í eigin barm
og skrifi minningargreinar út frá sjálfum sér.
Frásögnin er ekki línuleg saga frá vöggu til
grafar heldur tínir höfundur saman minninga-
brot héðan og þaðan sem saman bregða upp
heildarmynd af hinum látna. Ævisagan er ekki
ýtarleg og oftast skilur höfundur eftir þau atriði
ævinnar sem hann þekkti ekki. Hér er því ekki
krafist heimildarvinnu eða fræðimennsku eins
og í ævisögulegu greinunum. Saga hins látna
hefst ekki við fæðingu heldur byrjar hún þar
sem hinn látni og höfundur greinarinnar kynnt-
ust. Og líkt og höfundar ævisögulegra minn-
ingargreina minnast á fæðingarstað og bernsku-
ár hins látna þykir höfundum sjálfsævisögulegra
minningargreina sjálfsagt að rifja upp hin fyrstu
kynni. Það er hin nýja fæðing:
I janúarmánuði árið 1984 fengum við bræður
senda sannkallaða gjöf af himnum ofan er X
gekk inn í líf okkar (Morgunblaðið 2006).
í endurminningagreinum fáum við oft fyrst að
kynnast höfundinum og síðan þeim sem verið
er að skrifa um og við lesturinn kynnumst við
þeim báðum jafnmikið. 1 ævisögulegum minn-
ingargreinum er hinn látni alltaf kynntur til sög-
unnar fyrst og höfundur lætur allt tal um eigið
líf eða reynslu liggja milli hluta.
Þegar endurminningar fólks eiga í hlut eru
mörkin milli skáldskapar og veruleika óljós.
Hvenær getum við treyst minningum okkar og
hvenær megum við taka okkur skáldaleyfi? I
minningargreinum eru það ekki bara minning-
arnar sem eru aðalviðfangsefnið heldur einnig
minnið sjálft. Það vekur upp spurningar um
sannleiksgildi þessara texta. Getum við treyst
minningum okkar og eru þær sannar og réttar?
Heimildir sem byggja á minni fólks eru ólíkar
öðrum heimildum þar sem við getum ekki sann-
reynt þær. Fuflyrðingin „Eg man“ er ósnertan-
leg (sbr. Gunnþórunni Guðmundsdóttur
2003:111). Sjálfsævisögulegir textar standa því
alltaf á mörkum þess að vera sagnfræði annars
vegar og skáldskapur hins vegar.
Oft færa höfundar endurminningagreina sér
17