Mímir - 01.06.2007, Síða 115

okkur og að lögmál heimsins séu þau sömu og
áður. Seinni skýringin er sú að þetta hafi í raun
gerst, sé hluti af raunveruleikanum og þar með
er heimurinn ekki eins og við héldum að hann
væri. Hið fantastíska kemur upp í óvissunni.
Hið fantastíska er hikið sem kemur á mann sem
þekkir aðeins lögmál þessa heims en stendur
frammi fyrir einhverju sem virðist vera yfir-
náttúrulegt og óútskýranlegt af lögum náttúr-
unnar.5
Nonni og Brynja lenda bæði í aðstæðum
sem ekki virðast þessa heims. Nonni heyrir
undarleg soghljóð koma úr skápnum sínum og
undan rúminu á kvöldin og er viss um að þarna
sé náttskrímsli á ferð. Dúkka birtist fyrirvara-
laust fyrir utan hurðina að íbúð Brynju og hana
dreymir undarlegan draum þar sem Isak varar
hana við að fljótlega muni allir í Húmdölum
deyja. Bæði börnin reyna að sannfæra sig um
að þetta sé bara vitleysa, ímyndun og rugl. Þau
hika og eru ekki viss hvora slfyringuna þau eigi
að velja. Onnur er raunsæ: Nonni og Brynja eru
einfaldlega ímyndunarveik og/eða myrkfælin.
Hin er óraunsæ því að í okkar heimi býr ekkert
illt í skápum og veggjum og það heyrast hvorki
soghljóð né hjartsláttur í veggjum húsa. Raun-
sæja skýringin er að sjálfsögðu álitlegri kostur
en á endanum geta börnin ekki lokað augunum
fyrir hinu illa. Hið fantastíska er raunvemlegt.
Hikið og valið á milli tveggja útskýringa,
raunsærrar og óraunsærrar, er lykiUinn að fantasí-
um samkvæmt Todorov. Þar sem önnur út-
skýringin á sér stoð í raunveruleikanum, svo og
það að lesendur geta stundum valið á milli út-
skýringa, er fantasían ekki undirgrein hryllings-
sagna eins og Carroll sér þær fyrir sér. Hann
segir að í hryllingssögum viðurkenni lesendur
og sögupersónur fyrr eða síðar tilvist einhvers
sem ögrar vísindunum. Hryllingssagan lcrefst
þess alltaf að við köstum fyrir róða hefðbundn-
um vísindalegum rökum og tökum trúanlegar
5 Tzvetan Todorov 1975:25.
yfirnáttúrulegar útskýringar.6 Eigi að síður er
mikill skyldleiki með fantasíum og hryllings-
sögum þar sem leikurinn á milli yfirnáttúru-
legra og natúralískra útskýringa spilar oft stóra
rullu í söguþræði margra hryllingssagna. Marg-
ar byrja þær eins og fantastískar sögur en breyt-
ast í hryllingssögur um leið og tilvist skrímsiis-
ins er afhjúpuð og viðurkennd af lesandanum.
Þetta er einmitt það sem gerist í sögu Jökuls.
Börnin eru mjög fljót að afneita röklegum skýr-
ingum og viðurkenna tilvist skrímslisins og þá
taka þau til við að útrýma því.
Heima er best
Það er ósköp þægilegt að líta á hryllingssögur
og fantasíur sem skemmtilega dægradvöl og líta
þar með framhjá pólitísku hlutverki sagnanna
sem í stuttu máli er að fá okkur til að horfast í
augu við raunvemleikann og afhjúpa samfélags-
leg mein. Fantasíur og hrollvekjur snúa raun-
veruleikanum á hvolf, sveigja hann og beygja en
geta þó ekki sloppið frá honum. Rosemary Jack-
son segir fantasíuna vera hálfgert sníkjudýr sem
geti elcki lifað sjálfstæðu lífi óháðu raunveru-
leikanum en einnig að fantasían varpi nýju ljósi
á veruleikann og sé því í eðli sínu gagnfynin á
mannlegt samfélag.7 Þetta á einnig við um
hrollvekjuna sem samkvæmt Ginu Wisker
greinir frá grundvaflarsannindum um það sem
mannskepnan óttast og þráir sem og drama-
tíserar það sem annars væri óhugsandi og bælt
og ekki hægt að nefna. Hryllingurinn kroppi
þannig í sár hversdagslífsins og komi ójafnvægi á
reglur samfélagsins sem við tökum venjulega sem
sjálfsögðum. Þannig fái hiyllingssögur olckur til
að takast á við það sem við forðumst eða hunsum
undir venjulegum kringumstæðum og séu því oft
og tíðum mjög krefjandi.8
6 Noél Carroll 1990:144-145.
7 Rosemary Jackson 1981:20.
8 Gina Wisker 2005:6-10.
113