Helgarpósturinn - 04.12.1986, Qupperneq 8

málalífi. Forráðamenn Olís voru
ekki tilbúnir til að selja fyrirtækið á
tvöföldu nafnvirði, en Shell var til-
búið til að kaupa fyrirtækið á þessu
verði. Ein ástæða fyrir því að Shell
vildi ekki bjóða hærra í Olís er sú, að
Shell taldi eignir Olís ofmetnar.
Samkvæmt mati á eignum Olís er
talið, að fyrirtækið eigi um 500 millj-
ónir umfram skuldir. Byggist þessi
niðurstaða á athugunum viður-
kenndra endurskoðenda, sem skoð-
uðu þetta mál, m.a. fyrir Shell.
Vildu fá Olís á silfurfati
Olís rekur olíuinnflutningsstöð í
Laugarnesi. Er sú stöð um 40 ára
gömul. Skeljungur hefur hins vegar
verið að koma sér upp olíuinnfjutn-
ingsstöð af fullkominni gerð í Örfir-
isey. Síðarnefnda fyrirtækið hefði
því, ef það hefði keypt Olís, ekkert
gagn haft af Laugarnesstöðinni. Þar
fyrir utan herma heimildir HP, að
Shell og Esso hefðu afar takmarkað-
an áhuga á eignum Olís úti um land.
Þetta tvennt voru hin olíufélögin því
ekki tilbúin til að meta mjög hátt
þegar þau voru að velta fyrir sér
kaupum á Olís. Heimildir HP í
bankakerfinu fullyrða, að það sem
olíufélaganna þriggja taldar nema
um 1300 milljónum króna. Af sam-
anlögðum þessum beinu skuldum
olíufélaganna er talið að 54% megi
skrifa á Olís. Eignir umfram skuldir
eru, eins og áður sagði, nálægt
því að vera 500 milljónir skv. út-
reikningum endurskoðenda. Er þá
miðað við að fyrirtækið sé rekið
áfram. Annað kæmi að sjálfsögðu út
úr dæminu, ef hin olíufélögin mætu
eignirnar út frá sínum hagsmunum.
Olís hefur verið að rétta úr kútnum
eftir nokkur erfið ár, eða eins og
einn viðmælenda HP sagði: „Við
sjáum fram úr vandræðunum. Það
tókst ekki að knésetja fyrirtækið í
fyrri hálfleik."
Meðal viðskiptamanna Olís eru
mörg „erfiðustu" útgerðarfyrirtæki
landsins. Hefur fyrirtækið neyðst til
að halda viðskiptum sínum við
mörg fyrirtækjanna áfram eftir að
ijóst þótti, að skuldir þeirra við Olís
voru komnar á hættulegt stig. Síld-
arvinnslan í Neskaupstað er eitt fyr-
irtækjanna. Vegna viðskipta Olís
við Landsbankann og bankans og
fyrirtækjanna á Neskaupstað hefur
bankinn þvingað Olís með beinum
þrýstingi til að taka á sig hluta af
sokkið til þess að hægt væri að
bjarga því. Eina leið bankans var að
reyna sitt til að koma fyrirtækinu
yfir á Shell við vægu verði — og
losna þannig við þann mikla skell
sem bankinn óneitanlega hefði
fengið, ef Olís hefði verið látið rúlla.
Slíkt hefði getað þróast uppí „Haf-
skipsmál" Landsbanka.
Safnkvæmt nýjustu markaðstöl-
um úr olíuheiminum hefur Olís um
28‘/2% af bensinsölunni í landinu,
sama hluta í gasolíu, en um 30% af
svartolíusölu til fiskiskipa og fyrir-
tækja.
Olís hefur alla tíð verið haldið ut-
an við verslun með flugvélaelds-
neyti. Samkvæmt gamalli helm-
ingaskiptareglu olíufélaganna
tveggja, Shell og Esso, sér Shell um
verslun með flugvélaeldsneyti inn-
anlands og vegna Evrópuflugs. Esso
sér um alla sölu flugvélaeldsneytis
til hersins — og hefur hagnast drjúgt
á þeim viðskiptum. Olís hins vegar
hefur á sinni könnu viðskipti með
flugvélaeldsneyti vegna Norður-At-
lantshafsflugs. Hefur það ólíkt versl-
un hinna tveggja með flugvélaelds-
neyti skilað félaginu litlum hagnaði.
í fyrsta lagi flytja Flugleiðir inn allt

1
111 | 1
vakað hafi fyrir Shell var að bíða þar
til erfiðleikar Olís væru orðnir slíkir,
að samningsstaða fyrirtækisins
væri vonlaus.
Það hefur ekki á síðustu mánuð-
um verið spurning um sölu Olís.
Spurningin var aðeins sú hvort sam-
keppnisfyrirtæki eignuðust Olís fyr-
ir slikk, eða hvort til væri einstakl-
ingur eða fyrirtæki sem væru tilbú-
in til að breyta rekstrinum og veita
nýju fé inni Olís. Sá kaupandi er Óli
Kr. Sigurðsson. Hann keypti 74%
hlutafjár í OIís. Kaupverð hefur ekki
verið upplýst, né heldur hve mikið
Óli Kr. greiddi við undirskrift samn-
inga. Talið er að helming kaupverðs
eigi að greiða á fyrsta árinu. Eftir-
stöðvar verða greiddar á bréfum til
lengri tíma, samtals um 100 milljón-
ir. Oli Kr. Sigurðsson vildi ekki stað-
festa þessar tölur í samtali við HP.
Verulegrar óánægju gætir hjá
ákveðnum aðilum í fyrirtækjunum
Shell og Esso vegna þess, sem nú
hefur gerst. Heimildarmaður HP í
bankakerfinu fullyrti, að Óli hefði
„stolið glæpnum frá Shell“. Fyrir-
tækið hefði í góðu samkomulagi við
Eisso ætlað sér að ná undir sig Olís
við vægu verði. Hins vegar mun
vera ríkjandi ánægja með þessa þró-
un mála meðal margra starfsmanna
Olís og þeirra fjármálamanna, sem
óttast vöxt og viðgang Sambandsins
(Esso) og Sjálfstæðisfloksins (Shell) í
viðskiptaheiminum. Er mörgum
þeirra farið að ofbjóða helminga-
skiptaverslun sú sem á sér stað í við-
skiptalífinu og drepur í dróma þá
sjálfstæðu einstaklinga, sem þora —
og vinna.
SKULDIR OLÍS
Skuldir olíufélaga eru tvenns kon-
ar. Annars vegar er um að ræða
beinar skuldir við bankakerfið. Hins
vegar er um að ræða skuldir við út-
lenda seljendur olíu — erlend olíu-
og sölufyrirtæki. Eru beinar skuldir
skuldum fyrirtækisins með skulda-
söfnun þess við Olís. í þessu sam-
bandi hefur verið bent á tengsl
bankaráðsmanna og fyrirtækjanna
í Neskaupstað. Eru fyrirtæki þessi
talin skulda Olís um 90 milljónir
króna.
Sömu sögu er að segja um skuldir
ísbjarnarins (nú Grandi h.f.) við Olís.
Eigendur ísbjarnarins áttu og eiga
enn um 20% hlutafjár í OIís og leiddi
þessi staða eigendanna til mikilla
skulda við síðarnefnda fyrirtækið.
Var á endanum verulegum hluta
þessara skulda ísbjarnarins breytt í
hlutabréf Olís í Granda, þegar fyrir-
tækið varð til með sameiningunni
við BÚR. Skuldir fyrirtækisins við
Olís voru þrátt fyrir þetta á bilinu
10—20 milijónir, skv. heimildum HP
í bankakerfinu.
Auk þess átti 01 ís í viðskiptum við
Hafskip. Fiskiðjan Freyja á Suður-
eyri er viðskiptamaður Olis. Eru
olíuskuldir hennar um 34 milljónir.
Útgerðarfyrirtæki á Snæfellsnesi, á
Sauðárkróki og á Siglufirði skulda
Olís mikið fé, auk annarra fyrir-
tækja, sem skulda smærri upphæð-
ir. Útgerðarfyrirtækin standa illa —
og skulda Olís.
LANDSBAN KASKJÁLFTI
í Landsbanka hefur í vissum skiln-
ingi verið gert út á Olís og Esso og
Shell mátu það svo, áður en Óli Kr.
keypti, að þau fyrirtæki sem skuld-
uðu Olís hvað mest myndu aldrei
geta greitt skuldir sínar við fyrir-
tækið að fullu. Var þá miðað við
óbreytt ástand hjá Olís. Óbreytt
ástand í bankanum. Þess vegna
mátu Esso og Shell dæmið þannig
að þau myndu ekki hagnast á kaup-
um á Olís miðað við það verð, sem
Olís setti upp.
Skjálftinn í Landsbankanum
vegna Olís — meðal stjórnenda
bankans — helgaðist sömuleiðis af
því mati, að fyrirtækið væri of djúpt
sitt eldsneyti sjálfir — og eru því
e.t.v. fjórða olíufélagið — og í öðru
lagi er lítil umferð annarra flugfé-
laga um Island sem fljúga þessa leið.
Olís geymir hins vegar og skipar
upp eldsneyti því sem Flugleiðir
flytja inn. Hefur Olís aðeins
geymslutekjur af þeim viðskiptum.
HVAÐ GERIR ÓLI S?
Óli Kr. Sigurðsson er ekki hefð-
bundinn, útlitshannaður bissness-
maður úr íslenska ættarveldinu.
Hann hefur unnið sig upp. Unnið
með höndum og höfði. Og ekki hlot-
ið „hamingju í arf“. „Ég held það
verði aldrei maghóní lagt á veggina
hjá Óla,“ sagði einn viðmælenda HP,
„enda er hann í þessu til að rífa fyrir-
tækið upp. Og á sama hátt og hann
hefur lækkað matvöruverð með
hagstæðum innflutningi, þá á hann
eftir að lækka bensínverð í landinu.
Til þess er hann að þessu. Til þess að
bjóða ódýra vöru og hagnast á því í
leiðinni."
Heimildamenn HP í fjármála-
heiminum telja, að endurskipulagn-
ingin á Olís muni hafa ýmsar breyt-
ingar í för með sér. í fyrsta lagi muni
nú verða gengið eftir því, að útgerð-
arfyrirtæki þau sem skulda Olís
greiði félaginu skuldirnar. Óli Kr.
Sigurðsson hefur enda boðað það á
þriggja daga forstjóraferli, aö hann
muni ganga eftir skuldum, enda sé
Olís ekki banki, heldur viðskiptafyrir-
tæki. Og að þannig hyggist hann
reka það. Hann hefur jafnframt und-
irstrikað, að hann skuldi Lands-
banka hvorki eitt né neitt.
I þessu felst ákveðin viðvörun til
bankans, en með nýjum eiganda
Olís má gera ráð fyrir þvi, að þau
hagsmunatengsl sem verið hafa á
milli Landsbanka, Olís og útgerðar-
fyrirtækja, sem jafnframt því að
vera í viðskiptum við OIís, hafa ver-
ið í viðskiptum við bankann, verði
rofin. En samkvæmt heimildum HP
má að verulegu leyti rekja erfiða
fjárhagsstöðu Olís til tengsla af
þessu tagi. Að banki hafi beitt Olís
þrýstingi til að lána ákveðnum út-
gerðarfyrirtækjum Landsbankans.
Heimildir HP fullyrða að flokks-
pólitísku bankaráði og pólitískt
kjörnum bankastjórum hafi oft ver-
ið beitt, þegar útgerðarfyrirtæki
hafa lent í erfiðleikum í rekstri, og
Olís verið látið axla þá erfiðleika.
Hafa byggðasjónarmið oft verið lát-
in ráða. Ekki banka- og viðskipta-
sjónarmið.
Yfirlýsingar Óla Kr. benda til þes,
að hér eftir verði Olís ekki notað í
þeim pólitíska leik.
Samkvæmt heimildum, sem HP
telur öruggar, mun Óli Kr. hafa í
hyggju, að selja allar eignir fyrirtæk-
isins, sem ekki koma olíuversiun
beint við. Fyrirtækið á stóran bíla-
flota, sem fullvíst er talið að hann
muni losa sig við að einhverju leyti.
Þá er talið líklegt, að hann muni
selja húseignirnar Hafnarstræti 21
og Hafnarstræti 5, þar sem aðal-
skrifstofur Olís eru. Mun ætlunin
vera sú, að „flytja í skúraná' —
byggingar sem Ólís á í Laugarnesi.
Þá á Olís í fjölmörgum fyrirtækj-
um. Er talið að Óli muni selja hlut
Olís í þeim. FuIIvíst er talið að hann
muni selja hlut Olís í Lýsi og mjöl á
Akranesi. Húseignir víða um land,
m.a. á Akureyri.
Fyrirtækið á einnig lönd og lóðir
víða. Sem dæmi á Olís landið undir
Rockwill, þar sem standa mannvirki
sjóhers Bandaríkjamann. Talið er að
hann muni selja þetta land — hæst-
bjóðanda. Með þessum aðgerðum
öllum hyggst Óli tryggja stöðu fyrir-
tækisins.
HIN HELGU VÉ
Olíufélög, bankar, innflutnings-
fyrirtæki, tryggingafélög og öll
stærri fyrirtækin í landinu. Fjár-
málaheimurinn allur. Hefur verið á
hendi Sambandsins og nokkurra
valdamikilla fjölskyldna í tengslum
við Sjálfstæðisflokkinn. Viðskiptalíf-
ið hefur verið hin helgu vé nefndra
aðila. Þeir hafa í krafti fjár og póli-
tískra áhrifa í banka- og stjórnkerfi
byggt bólverk um hagsmuni sína.
Með umsvifum sínum hefur Óli Kr.
Sigurðsson sprengt þennan ramma.
Brotist inn í hin helgu vé — vanhelg-
að þau, að dómi sumra.
Heimildarmenn HP í fjármála-
heiminum eru þeirrar skoðunar, að
ættarveldið og Sambandið muni
gera allt sem i þeirra valdi stendur
til að bregða fæti fyrir hinn umsvifa-
mikla kaupsýslumann. Hann hefur
sagt valdakerfi viðskiptalífsins stríð
á hendur líkt og aðstandendur Hag-
kaups gerðu í upphafi þess fyrirtæk-
is — og eignast olíufélag. Hann vildi
ekki upplýsa í samtali við HP, hvert
kaupverðið var. Hann fullyrti hins
vegar, að hann stæði einn að þessu.
Samkvæmt heimildum HP erlendis
frá er talið ólíklegt að Óli sé í sam-
vinnu við erlenda aðila. Talið úti-
lokað.
Aðrar heimildir segja, að enda
þótt áhrifamenn í bankakerfinu
reyndu að stöðva sókn Óla í við-
skiptaheiminum, þá myndu menn
fara varlega í þá sálma. Úmsvif hans
og þekking á íslensku viðskiptalífi
væri slík, að menn legðu ekki í að
vinna gegn honum. Heimilda-
menn HP telja, að ÓIi muni starfa
sem einhvers konar forstjóri í hinu
nýja fyrirtæki. Fyrir honum vaki, að
gera Olís sterkt á nýjan leik. Teija
menn að hann muni leitast við að
kaupa inn ódýra olíu og bensín á
spottmarkaði erlendis og flytja til
landsins. Selja það síðan ódýrara en
Esso og Shell og nota með því prins-
ippið, sem liggur til grundvallar
mikillar sölu Spar-vöru um alla Evr-
ópu. Eru margir þeirrar skoðunar,
að Óli hafi gert kaup aldarinnar á ís-
landi með kaupum sínum á hluta-
bréfum Olís.
Óli Kr. Sigurðsson sagði í stuttu
spjalli við HP: „Ef aðstæður í þessu
fyrirtæki leyfðu það, þá myndi ég
lækka verð á bensíni til neytenda
strax. Það get ég ekki nú. En það
kemur, enda þótt það þýði verðstríð
við hin olíufélögin. Mitt mottó er að
kaupa ódýrt. Og selja ódýrt. Það
kemur í ljós hvort það gengur í olí-
unni. Ef það tekst getur þetta félag
sagt með nokkru stolti, að það starfi
í anda Héðins Valdimarssonar, sem
leiddi það í upphafi."
8 HELGARPÓSTURINN