Helgarpósturinn - 04.12.1986, Qupperneq 23

MYNDBOND
FÆRRI LEIGUR
MEÐ BETRA
OG NÝRRA EFNI
Útbreiðsla ólöglegs myndefnis hefur aukist í
hröðum og kappsfullum innflutningi
Ljóst er aö tilkoma nýju Ijósvaka-
miölanna hefur haft töluverö áhrif
á afkomu myndbandamarkaöarins.
Talaö hefur veriö um harönandi
samkeppni, samdrátt og tekjutap
uppá 15—20%, í kjölfar tilkomu
Stöövar tvö. Einn heimildamanna
okkar, sem básettur er í Keflavík
sagöist jafnvel hafa oröiö var viö
allt aö 50 prósenta minnkun í út-
leigöum böndum, á fyrstu vikunum
eftir aö Stöö tvö hóf útsendingar, þó
svo aö ástandiö á þeim bœ hafi aö
nokkru batnaö, eftir aö stööin tók til
viö aö trufla útsendingar sínar.
En hvert er annars almennt
ástand þessara mála á myndbanda-
markaðnum í dag? HP ákvað á dög-
unum að taka púlsinn á þessum
geira hérlendrar nútímafjölmiðlun-
ar, með hliðsjón af tilkomu nýju ljós-
vakamiðlanna.
BJARTARI HORFUR,
ÞRÁTT FYRIR ALLT...
ENN SEM KOMIÐ ER
Það var deginum ljósara, þegar
áður en Stöð tvö hóf útsendingar, að
myndbandamarkaðurinn kæmi til
með að missa spón úr aski sínum
með tilkomu nýrrar sjónvarpsstöðv-
ar. Menn voru á hinn bóginn ekki á
eitt sáttir um, hversu stór sú skerð-
ing á markaðshlutdeiidinni kynni
að verða. í ljós kom að á fyrstu vik-
unum eftir opnun Stöðvarinnar,
rauk hún upp í allt að 50 prósentu-
hlutum, en hefur síðan staðnað á
bilinu 15-20%.
Dagskrárstefna Ríkisútvarpsins-
Sjónvarps hefur alla tíð haft sín áhrif
á eftirspurn almennings eftir mynd-
böndum. Sömu sögu er nú að segja
af Stöð tvö. Afkoma myndbanda-
leiganna ræðst því að sjálfsögðu að
miklu leyti af því, hversu vel þessum
miðlum tekst í framtíðinni að upp-
fylla þarfir neytenda sinna. Að auki
er á þessari stundu allsendis óljóst,
hversu lengi Stöð tvö kemur til með
að senda dagskrá sína að mestu
leyti óbrenglaöa út. En það hlýtur
að koma að því, að hún verði að
standa við skuldbindingar sínar
gagnvart þeim, sem þegar hafa orð-
ið sér úti um „afruglara", og greiða
þar að auki 1.000 kr. á mánuði fyrir
nánast sömu dagskrá og aðrir geta
enn sem komið er notið endur-
gjaldslaust, eða með mun minni til-
kostnaði á myndbandaleigum
landsins. Afstaða þeirra Stöðvar-
Rekstrarhorfur
fyrirtœkja á mynd-
bandamarkaönum
eru enn sem komið er
töluvert bjartari en á
horfðist í fyrstu.
Margar leigur hafa að
vísu lognast út af, en
aðrar blómgast líka
sem aldrei fyrr.
manna er þó í þessu tilliti ósköp
skiljanleg, og þá einkum í ljósi þess,
að með víðtækari „afruglun" missa
þeir óhjákvæmilega töluverðan
hluta auglýsingatekna sinna, og þá
sökum tiltölulega dræmrar út-
breiðslu þessa annars ágæta tækja-
búnaðar.
Með hliðsjón af framangreindu
virðast rekstrarhorfur fyrirtækja á
myndbandamarkaðnum því enn
sem komið er töluvert bjartari en á
horfðist í fyrstu. Engu að síður hefur
þó marktæk fækkun orðið á t.d.
fjölda myndbandaleiga á Reykja-
víkursvæðinu. Sú fækkun er þó á
hinn bóginn að hluta til komin af
öðrum ástæðum.
HARÐNANDI
SAMKEPPNI
Margar leigur hafa lognast útaf.
Sumar hverjar voru sökum „for-
sjálni" eigendanna gerðar upp, þeg-
ar ljóst varð að ný sjónvarpsstöð
bættist við í flota landsmanna, aðrar
fór hreinlega á hausinn, þegar
markaðsaðstæðurnar breyttust í nú-
verandi horf og samkeppnin harðn-
aði að sama skapi. Enn aðrar
blómstra sem aldrei fyrr.
Vídeómeistarinn í Breiðholti er
dæmi um eina slíka. Þar eru menn
allsendis ekki á þeim buxunum að
leggja upp laupana í harðnandi
samkeppni, og fyrirhuga í þess stað
að færa út kvíarnar og bæta við sig
nýrri verslun. Svipaða sögu er að
segja af öllu rótgrónari fyrirtækjum
í bransanum, eins og t.d. Vídeóhöll-
inni, Myndbandaleigum kvik-
myndahúsanna og Bergvík sf., sem
í dag rekur þrjár leigur undir firma-
nafninu Videósport, fjölfaldar, dreif-
ir og framleiðir að auki eigið mynd-
efni fyrir myndbönd.
Af framangreindu má ljóst vera að
15—20% minnkun eftirspurnar þarf
ekki endilega að hafa í för með sér
að rekstrargrundvellinum sé kippt
undan starfsemi vídeóleiganna. Á
hinn bóginn hefur þessi samdráttur
haft í för með sér svo harðsvíraðar
samkeppnisaðstæður á markaðn-
um, að einhver hluti þeirra hlýtur
óhjákvæmilega að verða undir í
baráttunni. Þannig er sú vídeóleiga
Sú vídeóleiga er
vandfundin í dag, sem
býður ekki upp á
einhverskonar vildar-
kjör; afsláttarkort,
tvœr spólur fríar ef
leigt er tœki, eða
hamborgara fyrir
hverjar þrjár út-
leigðar spólur.
vandfundin í dag, sem ekki hefur ein-
hvers konar vildarkjör uppá að
bjóða kúnnum sínum til handa: Af-
sláttarkort ýmiskonar, 1—2 spólur
fríar ef leigt er tæki, hamborgara
fyrir hverjar 2—3 útleigðar spólur
og tímabundin afsláttartilboð, sem
geta numið allt að 80—90 kr. fyrir
hverja útleigða spólu.
Viðskiptavits, almennrar hugvits-
semi og forsjár er s.s. núorðið ekki
síður þörf í þessum bransa en öðr-
um, eftir að mesta gullgrafarasniðið
er farið af myndbandavæðingu
landsbyggðarinnar. Pólarisering
markaðarins eykst í takt við auknar
kröfur neytenda og í kjölfar offram-
boðs á hvers kyns fjölmiðlaefni. Þeir
Ieigusalar sem ekki ugga að sér og
eyða líkt og áður um efni fram, í stað
þess að láta eiginlegt rekstrarfé
ganga aftur til reksturs fyrirtækis-
ins, heltast fljótt úr lestinni.
En auknar kröfur neytenda kalla
ekki einvörðungu á betri þjónustu.
Kröfur þeirra beinast að sjálfsögðu
fyrst og fremst að afurðinni sjálfri...
efnisinntaki þeirra myndbanda er
leigurnar hafa uppá að bjóða.
SMYGLVARNINGUR
Ein orsök þess, að svo margir sem
raun ber vitni hafa farið á hausinn,
eða hafa af öðrum ástæðum hætt
starfseminni er sú meginforsenda
allra velrekinna vídeóleiga, að stöð-
ug endurnýjun á myndakostinum
er nauðsynleg, ef takast á að halda
í fastakúnnana. Með auknu fram-
boði aukast eins og áður sagði einn-
ig kröfur neytenda. Þeir gefa sér s.s.
núorðið tíma til að velja og hafna,
og leita því eðlilega á þau mið, þar
sem þeir vita af fyrri reynslu, að úr-
valið er hvað mest. Þetta hefur
m.ö.o. í för með sér, að þær vídeó-
leigur sem ekki hafa efni á að standa
undir stöðugri endurnýjun mynda-
kostsins heltast fljótt úr lestinni, og
aðrar fjárminni, sem taka í sífellu
inn nýtt myndefni, án þess þó að
hafa í raun efni á því eru áður en
þær vita af, svo djúpt sokknar í
skuldafenið, að ekki verður aftur
snúið.
Enn ein afleiðing harðnandi sam-
keppnisaðstæðna á markaðnum í
seinni tíð er að lögmætur réttur ein-
stakra rétthafa myndefnis hefur í sí-
fellt auknum mæli verið fyrir borð
borinn. Þannig er t.d. ekki óalgengt,
að framtakssamir eigendur ein-
stakra vídeóleiga, sem leggja allt
kapp á að hafa sem mest af nýju efni
á boðstólum, fari á eigin vegum í
efnisleit erlendis, og þá oftast án
samráðs við lögmæta rétthafa við-
komandi myndefnis hér á landi. Hér
er að sjálfsögðu um ólöglegt athæfi
að ræða, og þó svo að enn hafi eng-
in marktæk könnun verið gerð á út-
breiðslu þessa myndefnis er ljóst (og
í reynd fyrir löngu opinbert leyndar-
mál), að það er víðar á boðstólum
en margan grunar.
REYNSLA DANA
Magnús G. Kjartansson fram-
kvæmdastjóri samtaka rétthafa
myndbanda á íslandi er nýkominn
úr kynnisferð um Norðurlönd, þar
sem hann sat m.a. ráðstefnu, sem
þar var haldin um þessi mál. í ljós
kom að þarlendir rétthafar mynd-
efnis áttu til skamms tíma við svip-
aðan vanda að stríða og rakinn hef-
ur verið hér að framan, þó svo að
þeim hafi á síðari árum tekist að
finna á honum nokkuð haldgóða
lausn. Þannig áætla Danir, að árið
1981 hafi arður af ólöglegum mynd-
böndum numið allt að 50% af heild-
arveltu myndbandamarkaðarins.
Sambærilegar tölur í dag hljóða
hins vegar ekki uppá nema c.a. 2
prósentustig. Hlutfallið á hinum
Norðurlöndunum er núorðið svip-
að, þ.e. c.a. 2—5%.
Ógerningur er að segja fyrir um
hvert hlutfallið kunni að vera á
myndbandamarkaðnum hérlendis,
en í þessu tilliti sem öðrum er ekki
óeðlilegt að við berum okkur sam-
an við nágrannaþjóðirnar, og er því
ljóst, að hér er um verulega fjár-
hagslega hagsmuni að tefla.
Framangreint er núorðið opin-
bert ákæruefni í Danmörku, og er
þar með komin skýringin á því,
hversu vel þarlendum rétthöfum
hefur vegnað í baráttunni við ólög-
lega markaðinn. Orsakir þessa góða
árangurs eru einkum tvíþættar:
Annars vegar hafa rétthafar, og þá í
samvinnu við fjölmiðla þar í landi,
hafið mikla áróðursherferð gegn
smyglvarningi, og hins vegar hafa
þeir í sífellt auknum mæli haldið
Árið 1981 nam arður
af ólöglegum mynd-
böndum allt að 50
prósentum af heildar-
veltu markaðarins í
Danmörku, en
sambœrilegar tölur
hljóða þar núna upp
á 2 prósent. Sama
þróun er líkleg hér-
lendis.
vöku sinni um almennan rétt sinn,
og af einskærri hörku gengið eftir
því fyrir dómstólum, að höfundar-
réttarlöggjöf þeirri, sem fyrir hendi
er í landinu sá framfylgt.
Með hliðsjón af framangreindu er
því ekki óeðlilegt að ætla, að ís-
lenskir rétthafar muni í náinni fram-
tíð að einhverju leyti nýta sér
reynslu nágrannaþjóðanna. Hvað
sem því líður er þó allsendis víst, að
þeir munu tæpast geta setið öllu
lengur á strák sínum, og verður því
að öllum líkindum öldungis ekki tíð-
indalaust af þessum vígstöðvum á
næstu misserum.
Ó.A.
teftir Ólaf Angantýsson mynd: Jim Smarti
HELGARPÓSTURINN 23