Helgarpósturinn - 04.12.1986, Blaðsíða 14

Hrafnkell Jónsson, formaður Verkalýðsfélagsins Arvakurs á Eskifirði rœðir hér
tœpitungulaust um málefni verkalýðshreyfingarinnar á Austurlandi.
„ÞÚ ERT SKEPNA 06
HEFUR ALLTAF VERIГ
— svaraði Sigfinnur Karlsson, forseti Alþýðusambands Austurlands, gagnrýni Hrafnkels
vegna fjármála Alþýðusambandsins.
Helgarpósturinn birti fyrir tveim-
ur vikum grein um málefni Alþýðu-
sambands Austurlands og Lífeyris-
sjóðs Austurlands. Par var einkum
greint frá bókhaldsóreidu, persónu-
legum lánum úr Lífeyrissjóönum og
deilum innan verkalýdshreyfingar-
innar á Austurlandi vegna fjárreida
þessara stofnana. í blaöinu fyrir
viku var síðan grein um Síldar-
vinnsluna á Norðurlandi og valda-
og hagsmunavef hennar og Alþýðu-
bandalagsins á Neskaupstað, þar
sem bœði Alþýðusambandið og Líf-
eyrissjóðurinn komu við sögu.
Viðbrögð við þessum greinum
urðu kröftug fyrir austan. En eins og
oft áður beindist eftirmáli vegna
skrifa Helgarpóstsins að þeim er síst
skyldi.
ÓGEÐFELLD AÐFERÐ
Eftir þessar greinar blaðsins um
verkalýðshreyfinguna á Austfjörð-
um hafa nokkrir einstaklingar ráðist
að Hrafnkatli Jónssyni, formanni
Verkalýðsfélagsins Árvakurs á Eski-
firði, og sakað hann um að hafa
skrifað gegnum blaðamann Helg-
arpóstsins. Þetta er alrangt.
Gefum Hrafnkatli orðið:
„Það er ljóst að Sigfinnur Karls-
son, forseti Alþýðusambands Aust-
urlands, og Arni Þormóðsson, fyrr-
verandi framkvæmdastjóri Lífeyris-
sjóðs Austurlands, hafa borið það á
mig að ég væri heimildarmaður
Helgarpóstsins vegna skrifa blaðs-
ins um verkalýðshreyfinguna hér á
Austurlandi. Eg tel mig ómaklega
hafa orðið þar fyrir aðkasti af þeirra
hálfu.
Útaf fyrir sig sé ég ekki að það
skipti máli hver er heimildarmaður
að þessum skrifum þar sem þau eru
í meginatriðum þannig að þar er
aðeins skýrt frá staðreyndum, eftir
því sem ég kemst næst. Það hefur
verið unnið að því, bæði leynt og
ljóst að ýta mér til hliðar og úr
verkalýðsbaráttu á Austurlandi frá
því að ég gekk úr Alþýðubandalag-
inu á sínum tíma og hafa verið not-
aðar til þess ýmsar aðferðir. Þessi
þykir mér þó einna ógeðfeldust.
BÓKHALDSÓREIÐA
Ef ég gríp niður í skrif Helgar-
póstsins þá skiptist það sem snýr að
verkalýðshreyfingunni á Austfjörð-
um niður í þrjá efnisþætti: í fyrsta
lagi orlofshúsabyggöina að Einars-
stöðum, í öðru lagi málefni Lífeyris-
sjóðs Austurlands og í þriðja lagi
fjárreiður Alþýðusambands Austur-
lands.
Byggð orlofshúsa við Einarsstaði
hófst árið 1969. Eskfirðingar áttu
ekki hús í fyrri áfanga órlofsbyggð-
arinnar, þannig að ég var einungis
áhorfandi að þessum málum eftir að
ég varð formaður verkalýðsfélags-
ins á Eiskifirði 1977. Það var þó strax
þá ljóst að um ákveðna bókhaldsó-
reiðu í málefnum orlofsbyggðanna
var að ræða.
Á árinu 1979 kom upp umræða
Hrafnkell Jónsson.
hjá verkalýðsfélögunum á Austur-
landi um nýjan áfanga af orlofshús-
um og það varð úr að Eskfirðingar
tóku þátt í því.
Á þessum tíma var skipuð bygg-
inganefnd sem Sigfinnur Karlsson,
Árni Þormóðsson og Hallsteinn
Friðþjófsson á Seyðisfirði áttu sæti í.
Sigfinnur hafði þó veg og vanda að
þessu máli og ég vil að það komi
mjög skýrt fram að hann vann mjög
ötullega að því.
AUSTFIRÐINGAR AFSKIPTIR
Hins vegar tókst ekki að gera upp
fyrri áfangann áður en hafist var
handa við þann síðari þrátt fyrir að
langt væri um liðið síðan lokið var
við hann. Einnig má segja að okkur,
forystumönnum félaganna, hefði átt
aö vera það ljóst að fjármögnun
seinni áfangans var ekki með þeim
hætti sem hagstæðust var. Það er
því langt í frá að um sé að ræða sök
eins manns, en vissulega ber forseti
Alþýðusambands Austurlands stór-
an hluta af þeirri ábyrgð sem for-
ystumaður og framkvæmdaaðili að
þessu.
Það varð síðan ljóst á síðastliðnu
vori er uppgerðir reikningar vegna
orlofsbyggðana lágu fyrir að skuld
félaganna hafði farið langt fram úr
því sem gert var ráð fyrir. Nokkur
félög sættu sig ekki við þessa niður-
stöðu og því var samþykkt reikn-
inganna frestað. Ástæður þessa
voru að í uppgjöri fyrri áfanga voru
talsverðar upphæðir sem ekki fund-
ust fylgiskjöl fyrir og félögin töldu
sig hafa borgað meira en fram kom
í uppgjörinu. Það er þó ljóst að
ákveðið samræmi er í uppgjörinu
og því bendir ekkert til annars en að
fjármunum hafi verið haldið til
skila. Hér er fyrst og fremst um bók-
haldsóreiðu að ræða.
Eftir að samkomulag náðist ekki í
vor unnu Reykjavíkurfélögin, sem
áttu hús í orlofsbyggðinni, ásamt
Sigfinni Karlssyni og endurskoð-
anda reikningana að því að fara aft-
ur yfir uppgjörið, án samráðs við
félögin hér fyrir austan. Því var það
að á fundi þann 7. nóvember voru
lagðar fyrir okkur nýjar niðurstöð-
ur, án þess að þau félög sem höfðu
komið með athugasemdir við fyrri
niðurstöðuna hefðu komið þar
nærri.
„ÞÚ ERT SKEPNA..."
Á þessum fundi kom í ljós að ríkis-
styrk til orlofsbyggðarinnar hafði
ekki verið skipt á milli félagana,
eins og menn höfðu talið, heldur
hafði hann verið notaður til þess að
fjármagna hlut Alþýðusambands
Áusturlands. Það varð Ijóst á þess-
um fundi að ekki var hægt að una
við þessa niðurstöðu.
Þetta mál fór því óafgreitt á þing
Alþýðusambandsins og varð kveikj-
an að því að Seyðfirðingar gengu
þar af fundi. Síðan var boðað til
fundar vegna þessa máls þann 23.
nóvember. Þar vildi svo einkenni-
lega til að Halldór Björnsson, vara-
formaður Dagsbrúnar, sá ástæðu til
þess að veitast mjög ómaklega að
fulltrúa Seyðfirðinga. Halldór taldi
þá nánast vera að hleypa málinu
upp, þrátt fyrir að endurskoðandinn
hefði marglýst því yfir að athuga-
semdir Seyðfirðinga væru á rökum
reistar.
Ég benti Halldóri og öðrum full-
trúum á að ef ætti að draga ein-
hvern til ábyrgðar í þessu máli þá
stæði ábyrgðin næst forseta Alþýðu-
sambands Austurlands, þó ekki
væri fyrir annað en að hann hafði
verið í forsvari í þessu máli. Við-
brögð Sigfinns urðu þau að hann
bað mig að nefna dæmi um á hvaða
hátt fjármál sambandsins hefðu ver-
ið í ólestri. Ég gerði það, þó í litlu
væri. Viðbrögð Sigfinns voru þau að
hann sagði: ,,Þú ert skepna og hefur
alltaf verið það“, og lét fylgja þessu
ýmiss ókvæðisorð. Ég bauð Sigfinni
að taka þessi orð aftur sem hann
kvað reyndar það síðasta sem hann
tæki sér fyrir hendur. Ég sá ekki
ástæðu til að sitja á fundi þar sem
menn beittu „rökurn” af þessu tagi.
Síðan þetta var hefur Árni Þor-
móðsson borið það á mig mjög
ákveðið í símtali að ég væri heimild-
armaður Helgarpóstsins og látið
fylgja ýmiss ummæli sem ég sætti
mig illa við.
BYLTINGIN í LÍFEYRIS-
SJÓÐNUM
Annar þátturinn í þessu máli snýr
síðan að Lífeyrissjóði Austurlands.
Þar höfðu þeir setið í stjórn árum
saman Sigfinnur Karlsson og Árni
Þormóðsson, og var Árni jafnframt
framkvæmdastjóri sjóðsins.
Fulltrúaráðsfundur hafði ekki ver-
ið kallaður saman í mörg ár þegar
það var gert 5. febrúar 1985, þrátt
fyrir að mörg félög á Austfjörðum
hefðu marg ítrekað óskað eftir því.
Það er rétt að benda á það að lífeyr-
issjóðirnir eru þannig byggðir upp
að fulltrúaráðsfundur hefur lítil völd
yfir stjórnum sjóðanna. Fundurinn
kýs tvo fulltrúa launþega í stjórn
sjóðsins sem sitja í henni ásamt
tveimur fulltrúum Vinnuveitenda-
sambandsins. Eftir að þessi stjórn
hefur verið kjörin er hún nánast
einráð um stjórnun sjóðanna. Þetta
er að mínum dómi veikleiki í upp-
byggingu lífeyrissjóðanna. Fulltrú-
aráðsfundirnir eru eftirlitsaðilar og
eiga skilyrðislaust að koma saman
einu sinni á ári.
Á þessum fundi voru Sigfinnur og
Árni felldir út úr stjórn undir forystu
Björns Grétars Sveinssonar núver-
andi formanns Verkalýðsfélagsins
Jökuls á Höfn. Menn töldu ótilhlýði-
legt að framkvæmdastjóri sjóðsins
sæti í stjórn og einnig var ávöxtun
sjóðsins gagnrýnd, en megnið af
lausafé hans var geymt í Sparisjóð
Norðfjarðar. Þá voru og gagnrýnd-
ar byggingaframkvæmdir sjóðsins
sem hann hafði staðið í ásamt Spari-
sjóði Norðfjarðar. í stað þeirra Sig-
finns og Arna voru Jón Guðmunds-
son frá Seyðisfirði og Valdís Kristins-
dóttir frá Stöðvarfirði kosin sem full-
trúar launþega í sjóðsstjórnina.
Það hefur hins vegar reynst bæði
þungt og erfitt fyrir þessa nýju aðila
að starfa í stjórninni. Framkvæmda-
stjórinn tók þetta mjög óstinnt upp
og fulltrúar vinnuveitenda töldu
þetta ekki góða hluti, þá sérstaklega
Pétur Blöndal. Þessir erfiðleikar
ágerðust eftir að Jón Guðmundsson
tók við formennsku í stjórninni á
síðasta vori.
Þau málefni sem sjóðsstjórnin
hefur haft til meðferðar urðu síðan
til þess að Árni Þormóðsson sagði
upp starfi sínu fyrirvaralaust. Sjóð-
stjórnin hefur ekki viljað tjá sig um
hver ástæða þess var.
Hins vegar er ljóst að þau atriði
sem gagnrýnd hafa verið í starfsemi
sjóðsins skrifast ekki alfarið á þá
Sigfinn og Árna, því þeir hafa ekki
verið nema helmingur stjórnar á
móti fulltrúum vinnuveitenda.
ALÞÝÐUBANDALAGIÐ
TREYSTIR VÖLDIN
Þriðji þáttur þessa máls snýr að
Alþýðusambandi Austurlands. Þar
hefur Sigfinnur Karlsson verið for-
seti til fjölda ára. Hann hefur verið
sterki maðurinn í verkalýðshreyf-
ingunni hér fyrir austan og þolað
mönnum það afskaplega illa að
ganga fram fyrir hann. Það liðu tíu
ár á milli þinga Alþýðusambandsins
fyrir austan á áratugnum
1970—1980, en Sigfinnur hefur í
seinni tíð haldið starfsemi
sambandsins í allgóðu lagi.
Það sem hefur háð Sigfinni er að
hann hefur lengst af starfað nánast
einn fyrir Alþýðusamband Austur-
lands, jafnframt því að vera for-
maður Verkalýðsfélags Noröfjarðar.
Hann hefur oft á tíðum ekki verið
einhamur í þeim verkefnum sem
hann hefur tekið sér fyrir hendur,
og það er rétt að það komi fram hjá
þeim sem eru að gagnrýna hann
fyrir einræðisleg vinnubrögð.
Það hefur síðan gerst á þingi Al-
þýðusambandsins að Sigfinnur og
Björn Grétar Sveinsson hafa í
bandalagi nánast þurrkað út áhrif
annarra en alþýðubandalagsmanna
í aðalstjórn sambandsins. Eg sit að
vísu þarna inni fyrir náð og misk-
unn, en hefði sjálfsagt verið felldur
út ef þeim hefði sýnst svo, því til
þess höfðu þeir styrk á þinginu.
Af þessu er ljóst að Alþýðubanda-
lagið hefur séð ástæðu til þess að
herða mjög tökin á verkaiýðshreyf-
ingunni á Austurlandi. Þetta tel ég
mjög óheppileg vinnubrögð, ekki
síst með tilliti til þeirrar ólgu sem
hér er í verkalýðshreyfingunni.
Það er ljóst að ýmislegs ósam-
ræmis gætir í reikningum sam-
bandsins og nýrra reikninga Lífeyr-
issjóðs Austurlands, sem ég tel að
forseti Alþýðusambandsins verði að
gera góða grein fyrir. Þannig er að í
reikningum Lífeyrissjóðsins eru
færð upp lán til Alþýðusambandsins
sem ekki finnast í reikningum sam-
bandsins. Þegar Jón Guðmundsson,
formaður stjórnar Lífeyrissjóðsins,
greindi frá þessu á þingi sambands-
ins lýsti Sigfinnur því sem lygi. Það
er þó ljóst að svo er ekki.
FORINGJAVELDI OG
FLOKKAPÓLITÍK
Ég tel að þetta séu, því miður,
hlutir sem mega ekki gerast í verka-
lýðshreyfingunni en eru alltof áber-
andi í íslenskri verkalýðshreyfingu.
Ég tel að skýringanna sé að einhverju
leyti að finna í uppbyggingu þessa
foringjaveldis sem að íslensk verka-
lýðshreyfing er. Við höfum eignast
mjög sterka og ötula foringja, en
veikleiki hreyfingarinnar felst í því
að henni hefur ekki lánast að sinna
því eftirlitshlutverki sem hún verð-
ur að gegna. Ég vil þó taka það
fram, enn og aftur, að Sigfinnur
Karlsson hefur unnið gríðarlegt
starf fyrir verkalýðshreyfinguna á
Austurlandi með því að fórna henni
nánast allri sinni ævi. En það veitir
honum hins vegar ekki rétt til þess
að troða á einstaklingum og skoð-
unum þeirra né að fara með fjármál
hreyfingarinnar, eins og Ijóst er að
hefur gerst.
Annar lærdómur sem ég vil draga
af þessu snertir flokkspólitísk afskipti
manna sem vinna í verkalýðshreyf-
ingunni. Ég stend í þessu sjálfur, en
bæði þau dæmi sem ég hef hér að
austan og eins þau mál sem hafa
komið upp í samningunum fyrir
sunnan samhliða forvalsraunum Al-
þýðubandalagsins þar, gefa mér til-
efni til þess að íhuga hvort við sem
erum í forsvari fyrir verkalýðshreyf-
inguna gétum leyft okkur að taka
þátt í flokkspólitík jafnhliða. Ég þarf
að gera það upp við mig hvort ég
ætla að starfa í verkalýðshreyfing-
unni eða í flokkspólitík. Ég tel að
það ættu fleiri að setjast niður og
framkvæma dálitla naflaskoðun.
14 HELGARPÓSTURINN
leftir Gunnar Smára Egilsson mynd Gunnar Gunnarssonl