Morgunblaðið - 21.02.1987, Blaðsíða 32

32
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 21. FEBRÚAR 1987

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Aðstoöarritstjóri
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Auglýsingastjóri
Árvakur, Reykjavík
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Björn Bjarnason.
Þorbjörn Guðmundsson,
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aöalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar:
Aðalstræti 6, sími 22480. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 83033.
Áskriftargjald 500 kr. á mánuöi innanlands. í lausasölu 50 kr. eintakiö.
Ferð til
frjálsræðis
Sjálfstæðisflokkurinn hefur
farið með ráðuneyti við-
skiptamála h'ðandi kjörtímabil.
Matthías Á. Mathiesen var
ráðherra þessa málaflokks
fyrri hluta kjörtímabilsins en
Matthías Bjarnason þann
síðari. Að því er varðar þau
mál, er undir þetta ráðuneyti
heyra, hefur þjóðfélagið verið
á árangursríkri ferð til aukins
frjálsræðis allt kjörtímabilið.
Fyrst er til að taka að af-
numdar hafa verið nær allar
verðlagshömlur, ef undan eru
skildar búvörur og olíuvörur.
Vaxandi verðsamkeppni hefur
fært þjóðinni heim sanninn
um, ekki sízt eftir tilkomu stór-
markaða, að verðlagshöftin
þjónuðu engum jákvæðum til-
gangi. Þvert á móti. Þau
beinlíns „hvöttu til“ óhag-
stæðra innkaupa verzlana.
Almennt vöruverð á höfuð-
borgarsvæðinu, þar sem
samkeppnin er mest, er hag-
stæðara almenningi en í stijál-
býli, þar sem sumstaðar er
aðeins ein kaupfélagsverzlun
um hituna.
Lög um viðskiptabanka og
lög um sparisjóði, sem sett
vóru á kjörtímabilinu, færðu
ferskan andblæ í bankastarf-
semi. Frumvarp um Seðla-
banka og frumvarp um vexti,
sem fyrir löggjafanum liggja,
ganga til sömu áttar. Hjöðnun
verðbólgu og aukið frelsi lána-
stofnana í vaxtamálum hafa
reist innlendan peningasparn-
að úr rústum verðbólguár-
anna, sem brýn nauðsyn stóð
til, m.a. til að losa um fjötra
erlendrar skuldasöfnunar á
þjóðarbúskapnum. í endaðan
síðasta áratug fóru innlán í
lánastofnanir [almennur pen-
ingaspamaður] niður fyrir
20% hlutfall af landsfram-
leiðslu. Árið 1985 var þetta
hlutfall komið upp í 29,1% og
1986 upp í 31,2%.
I gjaldeyrismálum vóru stig-
in stór skref til frjálsræðis.
Afnuminn var sérstakur skatt-
ur af ferðamannagjaldeyri.
Almenningur fékk heimild til
notkunar greiðslukorta erlend-
is. Þetta tvennt gjörbreytti
ferðamáta íslendinga og setti
þá á bekk með öðrum vestræn-
um þjóðum. Allir viðskipta-
bankar og sparisjóðir fengu
rétt til gjaldeyrisviðskipta.
Heimildir til að flytja eignir
milli landa vóru stórrýmkaðar.
Þeir, sem afla gjaldeyris, mega
nú leggja aflafé inn á gjaldeyr-
isreikninga, og ráðstafa síðan
í þágu viðskipta sinna.
Fram hefur verið lagt merkt
frumvarp að nýjum tollalög-
um, sem á eftir að hafa mikil
áhrif á viðskipti okkar við aðr-
ar þjóðir, ef að lögum verður.
Framkvæmd tollamála snertir
alla borgara landsins og rík
nauðsyn stendur til, að færa
þau mál til betri vegar.
Viðskiptaráðherra hefur
kunngjört breytta reglugerð
um skipan gjaldeyris- og við-
skiptamála, sem leiðir til þess
að útflutningur verður fram-
vegis ekki háður leyfum
ráðuneytis, að frystum físki
og búvörum undanskildum.
Reglugerðin mun og kveða á
um, að synji ráðuneyti um út-
flutningsleyfí á framleiðslu,
sem áfram verður háð leyfum,
verður það að rökstyðja synj-
unina, ef umsækjandi óskar.
Þá hefur viðskiptaráðherra
lagt fram frumvarp, þess efn-
is, að bankastimplun verði
afnumin við erlend vörukaup.
Þetta frumvarp er í tengslum
við frumvarp til tollalaga, sem
fyrr er getið. Efnisatriði hins
nýja frumvarps eru í samræmi
við alþjóðleg viðhorf um að
draga úr beinum afskiptum
stjómvalda af innflutnings-
verzlun.
Á tímum viðreisnarstjómar,
1959-1971, var haftabúskapur
sá, sem hér hafði viðgengist
lengi, afnuminn að dijúgum
hluta. í kjölfar aukins fíjáls-
ræðis fylgdi alhliða gróska í
þjóðarbúskapnum. Biðraðir og
skömmtun, sem enn tíðkast í
ríkjum sósíalismans, hurfu, en
„völin og kvölin“ urðu neyt-
andans, almennings. En verð-
lagshöftin lifðu hinsvegar
fram á daga þessarar ríkis-
stjómar. Hún hefur frá 1983
framfylgt frjálsræðisviðhorf-
um viðreisnar í umræddum
málaflokkum.
Umsjónarmaður Gísli Jónsson
376. þáttur
Upphaf síðasta þáttar ruglað-
ist í prentun með slíkum hætti
sem ég vona að komi ekki fyrir
aftur. Merking máls míns snerist
á hvolf (svo sem glöggir lesend-
ur munu reyndar séð hafa). Út
að fyrstu greinarskilum átti að
standa eftirfarandi lesmál:
Ég skírskota beint til loka síð-
asta þáttar. Ef ég fæ mikla og
góða sendingu, get ég sagt á
líkingamáli að mikinn hval hafí
rekið á fjörur mínar. En ég get
ekki sagt að mikinn hvalreka
hafí rekið. Hvalrekann rekur
ekki, að sjálfsögðu, heldur hval-
inn.
★
Reykvíkingur, sem kýs að
kalla sig iðnskólakennara, skrif-
ar á þessa leið:
„Þakka á ný fróðlega og
skemmtilega þætti þína í Mogg-
anum um íslenskt mál, þar á
meðal góðar vísur. Vænt þótti
mér um að sjá á prenti spá-
dómsvísur Pálsmessunnar,
aldrei heyrt þær þrjár, aðeins
kunni ég þá fyrstu.
Tilefni þess að ég fór að skrifa
þér er uppástunga þín um að
nota orðið hjáleið í íslensku fyr-
ir enska orðið bypass (í tiltekinni
tækni).
Ég hefi átt í erfíðleikum með
að fínna orð sem á vel við þar
sem bypass er notað í rafmagns-
fræði og rafeindafræði en þar
er það mjög algengt. Ég hefí
notað dönskuskotið mál um þá
virkni sem bypass lýsir (sjá
skýringarmynd) þ.e. „afkúpling"
og fundist það harla fátæklegt
mál.
Mér fínnst samt ekki enn þá
að orðið hjáleið sé gott orð í
þeirri merkingu sem bypass er
notað í mínu fagi og bið því um
aðstoð þína til þess að „smíða"
orð eða auglýsa eftir því.
Myndin sýnir algenga rás í
rafeindatækni. Viðnámið R og
þéttirinn C eru hliðtengd og
gefa samband frá einu skauti
transistorsins (eða smárans) til
jarðar.
Leiðni þarf að vera hæfíleg
þessa leið, annars vegar fyrir
rafstraum og hins vegar fyrir
riðstraum (hér „merki“ á til-
teknu tíðnisviði). Þéttirinn er
tengdur þama til þess að gefa
mjög góða leiðni fyrir riðstraum
(merkið). Þess vegna er hann
kallaður „bypass capacitor" en
jafnframt er hann lokuð leið fyr-
ir jafnstrauminn.
Hér er um framhjátengingu
að ræða þótt öðruvísi sé en í
læknisaðgerð þegar ný æð er
tengd í stað lokaðrar æðar og
blóðstraumurinn fer nýja leið,
eða hjáleið.
Ef mögulegt er, þá hjálpaðu
mér í þessu efni. Ég skammast
mín fyrir að nota orðaleppinn
„afkúplingsþéttir" þótt ég hafí
gert það langa tíð (það er ekki
hægt að nota orð eins og tengi-
þéttir af því að það orð á við
um annan tengimáta).
Með fyrirfram þökk.“
★
Ég þakka „iðnskólakennara"
fyrir þetta skilmerkilega bréf.
Fyrirfram hefði hann kannski
ekki átt að þakka mér, því að
mig brestur tæknikunnáttu til
þess að leggja honum nógsam-
legt lið. En ég bið þá, sem betur
kunna, að veita okkur báðum
hjálp í þessu efni. Vænt þykir
mér um það viðhorf sem lýsir
sér í bréfínu, þegar menn sætta
sig ekki við framandi og ljót
orð, en reyna eftir föngum að
koma góðum íslenskum orðum
að nýju efni sem að okkur berst.
★
Úr nöldurskjóðunni
1. Ýmsir gerast nú Fróðársel-
imir. Ég hef þátt eftir þátt (sjá
334, 338 og 366) hamast á rangt
myndaðri þolmynd. Ekki síst hef
ég hneykslast á því, er frétta-
menn blaða eða útvarps hafa
sagt: „lagt á ráðin“ um eitthvað
í stað þess að segja að ráðin
séu lögð á eitthvað. Ráðin eru
lögð, en ekkert á þau lagt. Til-
efni þessarar upprifjunar er texti
undir mynd í blaði, þar sem sjá
má spekingslega stjómmála-
menn. Textinn er svohljóðandi:
„Lagt á ráðin". Þama ætti nátt-
úrulega að standa: Lögð á ráðin
eða ráðin lögð á.
2. Fyrr hefur einnig borið á
góma þann ósið að beygja ekki
seinna nafn af tveimur, þegar
þannig stendur á. Átakanlegt
dæmi mátti heyra í útvarpi um
daginn: Þingmálaþáttur Atla
Rúnar [svo] Halldórssonar
hefst..." Hér hefði auðvitað átt
að segja Atla Rúnars. Kunnugt
er að maðurinn heitir Rúnar,
en ekki Rún.
3. Sama dag og Atli Rúnar
var ekki nema hálfbeygður í
ríkisútvarpinu, mátti heyra á
einhverri annarri bylgju: „Okk-
ur hlakkar til.“ Má ég nú biðja
þann góða mann, sem þetta hef-
ur sagt, að breyta þessu í: Við
hlökkum til, næst þegar hann
þarf að tjá tilhlökkun sína og
félaga sinna.
4. Fyrirsögnin Sal-taustur
[svo skipt á milli lína] hvað
skyldi hún þýða? Gæti verið að
einhver hefði ausið salti?
★
Og svo var það skósmiðurinn
sem varð að hætta, af því að
hann hringsólaði alltaf.
Og sem ég er að ljúka þessu,
berst „einhverstaðar að vestan"
skeyti frá Hlymreki handan:
Um það var mörg vafasöm vísa gjörð,
þegar Vermundur braust inn á ísafjörð
að gista hjá Jönu
dóttur Stóreyjar-Stjönu,
því að þá var hún farin að hýsa Hörð.
TALFLÉTTAR
Jónann Hjartarson beitti uppá-
haldsafbrigði sínu gegn spænskum
leik Tals. Tal náði þægilegra tafli
og eftir 35 leiki kom upp eftirfar-
andi staða:
Hvítt: Tal Svart: Jóhann
Tal fínnur nú skemmtilega leið
til að sækja að svarta peðinu á b5.
36. Hc5! - Da6, 37. Hxb5 - Rc7,
38. Hb8! - Dxd3, 39. RcxeS!
Tal teflir eins og í gamla daga,
þegar hann fómaði næstum í hverri
skák. Jóhann getur ekki tekið
manninn: 39. — dxe5, 40. Dxe5+
- Kh6, 41. Dg5+ - Kg7, 42. De7+
- Kh6, 43. Df8+ - Rg7, 44. Dxf4+
og mátar í næsta Ieik.
- Ddl+, 40. Kh2 - Hal, 41.
Rg4+ - Kf7, 42. Rh6+ - Ke7,
43. Rg8+ og Jóhann gafst upp fyr-
ir ofurmætti hvítu riddaranna.
Agdestein tefldi hvasst að venju
gegn ungverska stórmeistaranum
Portisch. Keppendur hrókuðu á sinn
hvom veginn og síðan hófust sókn-
araðgerðir af kappi hjá báðum
keppendum. Portisch varð þar hlut-
skarpari og bar sigur úr býtum eftir
30 leiki þegar drottningartap var
óumflýjanlegt hjá Agdestein.
Hvítt: Simen Agdestein
Short var óhress með tafl-
mennskuna þrátt fyrir sigur á
Kortsnoj á IBM-skákmótinu í gær.
Hann stóð höllum fæti lengst af en
slæmur afleikur Kortsnojs færði
honum peð á silfurfati. Fleiri afleik-
ir í tímahraki gerðu stöðu Kortsnojs
vonlausa og hann gafst upp er tap-
að endatafl var fyrirsjáanlegt.
Hvítt: Viktor Kortsnoj
Svart: Nigel Short
Frönsk vörn
l.d4 - e6, 2. e4 - d5, 3. Rc3 -
Rc6, 4. Rf3 - Rf6, 5. exd5 -
exd5, 6. Bb5 - Bb4, 7. 0-0 - 0-0,
8. Bxc6 — bxc6, 9. Re5 — De8,
10. Hel - Be6, 11. Bd2 - c5, 12.
a3 - Bxc3, 13. Bxc3 - Re4, 14.
Svart: Lajos Portisch
Drottningar-indversk vörn
1. d4 - Rf6, 2. c4 - e6, 3. Rf3
- b6, 4. a3 - Bb7, 5. Rc3 - d5,
6. Bg5 - Be7, 7. Bxf6 - Bxf6,
8. cxd5 — exd5, 9. Dc2 — 0-0, 10.
0-0-0 — c5, 11. e3 — cxd4, 12.
exd4 — Rc6, 13. h4 — He8, 14.
Kbl - Dd6, 15. g4 - g6, 16. g5
- Bg7, 17. h5 - a6, 18. hxg6 -
hxg6, 19. Bh3 - b5, 20. Re2 -
b4, 21. a4 - b3, 22. Dd2 - Hxe2,
23. Dxe2 - Db4, 24. Dd3 - Dxa4,
25. Bd7 - Hd8, 26. Bxc6 - Bxc6,
27. Kcl -=• Bb5, 28. Dc3 - Bd7,
29. Kd2 - Hc8, 30. Dd3 - Db4+,
og hvítur gafst upp.
dxc5 — Rxc3, 15. bxc3 — Da4,
16. h3 - Hab8, 17. Dd4 - Dxc2,
18. Rc6 - Hba8, 19. He3 - Kh8,
20. Hael - Dg6, 21. Hg3 - Dh6,
22. De3 - Df6, 23. Hf3 - Dg6,
24. Re7 - De4, 25. Dd2 - Dh4,
26. Rc6 — Da4, 27. Re5 — Dxa3,
28. Dd4 - Da6, 29. Hfe3 - Dc8,
30. Rd3 - Dd7, 31. Rf4 - Hae8,
32. Hg3 f6, 33. Hge3 - Bf7, 34.
Rxd5? —Bxd5, og Kortsnoj gafst
upp því endataflið hjá honum er
tapað eftir 35. Hxe8 — Hxe8, 36.
Hxe8+ — Dxe8,37. Dxd5 — Del+,
38. Kh2 — De5+, 39. Dxe5 fxe5,
og svarta a-peðið rennur upp í borð
og verður að drottningu.
Heppnissigur Shorts