Morgunblaðið - 05.12.1987, Blaðsíða 68

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 5. DESEMBER 1987
Þijár útvarpsstöðvar 1 Buen-
os Aires eiga aJlar plötur ísl-
enzkrar tónverkamiðstöðvar!
Er einhver að tala um áhugaleysi á íslenzkri tónlist?
Bergljót Jónsdóttir við tölvuna góðu i tónverkamiðstöðinni.
Rætt við Bergljótu
Jónsdóttur
Ef þið rekið útvarpsstöð í Kat-
mandu og vantar upplýsingar um
íslenzka nútfmatónlist, hvert er þá
hægt að snúa sér? Til íslenzkrar tón-
verkamiðstöðvar. Ef ykkur vantar
nótur að fslenzku tónverki, hvert er
þá hægt að snúa sér? íslenzk tón-
verkamiðstöð útvegar þær og þið
fáið þær í ljósblárri möppu. Þess
vegna er oftast spilað upp úr ljós
bláum möppum, þegar fslenzk tón-
verk eru flutt...
Stofnunin með þessu virðulega
nafni er til húsa á Freyjugötu 1.
Þegar komið er að húsinu, er ekki
ósennilegt að í gegnum rimlaglugga-
tjöldin glitti í svartan hrokkinkoll,
sem situr við tölvu og er að setja
nótur á apparatið. Þetta er Bergljót
Jónsdóttir, drifflöðurin í gangverki
miðstöðvarinnar. Bergljót ber í sér
brennandi áhuga og trú á því sem
hún er að gera. Skiptir ekki litlu
máli, þegar verið er að reka stofnun,
sem stendur tæpt, vegna þess að of
fáir átta sig á, að þarna er verið að
sinna því sem skiptir tónlistarstarf-
semi hér miklu. A Norðurlöndunum
starfa svona tónverkamiðstöðvar,
kostaðar af ríkinu að miklu leyti og
tekst að vera það, sem þær eiga að
vera. Þær kinka kollinum til útlanda,
eru ásjóna innlendrar tónlistar út á
við, styðja við tónlistarstarfsemi inn-
anlands og veita upplýsingar á tvist
og bast. En meira um þetta á eftir,
vflqum fyrst að upphaflnu.
Islenzk tónverkamiðstöð var stofn-
uð fyrir næstum 20 árum, í febrúar
1968, af tónskáldum úr Tónskáldafé-
laginu.
Meðlimimir fundu glögglega fyrir
því, að það var hvergi hægt að ganga
að fslenzkum verkum á einum stað
og enginn, sem gat talist pligtugur
til að sinna fyrirspumum erlendis
frá. Þetta og fleira átti og miðstöðin
að hafa á sinni könnu.
Á sfnum tíma var talað um í lögum
miðstöðvarinnar að hús skyldi leita
eftir framlagi frá ríki, borg og tón-
skáldasjóðum. Það hefur víst ekki
verið gengið eftir styrk borgarinnar
hingað til, svo á það hefur lítt reynt.
Ríkisframlagið er mjög af skomum
skammti, en aðalframlagið kemur
úr sjóðum tónskálda, fyrst og fremst
úr Tónskáldasjóði Ríkisútvarpsins.
Þó það megi kannski segja að tón-
skáldin eigi að borga eitthvað fyrir
að verkum þeirra sé haldið saman
og þau kynnt, þá em tónskáldin ekki
svo vel haldin.annars staðar frá, að
það sé sanngjamt að taka þennan
sjóð og nota hann til þess ama. Og
kannski enn dapurlegra vegna þess
að í fjárþrengingum sínum hefur
stöðin tæplega getað sinnt þessu
hlutverki sínu sómasamlega.
Kynning á íslenzkri tónlist heima
og heiman hlýtur að teljast hluti af
almennri menningarstarfsemi, og
ætti því öllu heldur að vera kostuð
af hinu opinbera, eins og önnur slík
starfsemi, ef við viljum í raun vera
eins menningarlega sinnuð og við
látum í veðri vaka á tyllidögum eða
þegar við gumum af íslenzkri menn-
ingu (hvur sem hún nú er...) við
saklausa og bláeygða útlendinga,
sem falla auðveldlega í hrifningartr-
ans, þegar menningameyzlutölum er
dembt yfir þá. En hér verður snar-
lega tekin önnur stefna, áður en farið
verður að jarma um skilningsleysi
yfirvalda hér, sem virðast aldrei ætla
að skilja, að nágrannaþjóðimar fá
djúpt inn fyrir sína menningu og list-
ir, vegna þess að þær hafa lagt í þær
fé. Spyijum heldur Bergljótu um
hlutverk og starf íslenzkrar tón-
verkamiðstöðvar og um sambærileg-
ar stofnanir erlendis?
„Á Norðurlöndum eru þessar
stofnanir ríkisreknar að mestu eða
öllu leyti. Þar ríkir skilningur á starf-
seminni og þá stuðningur við hana.
Starfsemin er í grundvallaratriðum
sambærileg okkar, en í flestum til-
felium víðtækari. Tónverkamiðstöðv-
amar á Norðurlöndum em orðnar
fastar í sessi, búnar með uppbygg-
ingarstarflð og geta því lagt meiri
orku í að koma tónverkum á fram-
færi við flytjendur og stofnanir
erlendis, auk þess, sem þar eru gefln
út tónverk og kynningarrit af tölu-
verðum krafti. Einnig er lögð áherzla
á að fá innlenda flytjendur til að
spila ný verk heima og heiman.
Stofnanimar hafa líka Qárhagslega
getu til að senda verk út um allan
heim og upplýsingar um þau og höf-
unda þeirra. Við fáum til dæmis sent
heilmikið af raddskrám og hljómplöt-
um á hveiju ári og látum þær ganga
til bókasafns Tónlistarskólans, svo
að sem flestir hafi aðgang að þeim.
Við sendum hins vegar ekkert sam-
bærilegt magn af efni út, höfum því
miður ekki bolmagn til þess.
Það er kostnaðarsamt og mikið
verk í fyrstu að útbúa efni til að
senda út og fylgja því eftir með því
að fara á staðinn. í Svíþjóð trúa
menn því statt og stöðugt að tónlist-
in borgi sig og hún gerir það líka
þar, því þar er fyrir löngu búið að
leggja í stofnkostnað. Finnar hafa
sömuleiðis staðið myndarlega að tón-
listarmálum sínum og fá líka töluvert
inn út á tónlistina. Ef við gerðum
það sama, gerðum tónskáld og flytj-
endur út af örkinni, fengjum við líka
hagnað af okkar tónlist.
Nú stendur yfír norræn menning-
arkynning í Japan, Scandinavia
Today. Þar áttum við ágætan tónlist-
arfulltrúa, Einar Jóhannesson, klari-
nettuleikara. Hefði ekki verið hægt
að kynna íslenzka tónlist frekar þar?
„Norrænu tónverkamiðstöðvamar
ákváðu í vor, að það væri ekki nóg
að senda bara hljóðfæraleikara, örfá
tónverk og tónskáld, eins og var
búið að skipuleggja, heldur ætti að
nota tækifærið og kynna norræna
tónlist almennt. Það þótti óþarfí að
við færum öll, en þijú okkar áttu að
fara. Við ætluðum að sjá um að
hafa samband við fjölmiðla, flytjend-
ur, gagnrýnendur og aðra, sem láta
tónlistarmál til sín taka. Norrænu
styrkimir sem fengust, fóru allir í
kostnað við sjálfan tónlistarflutning-
inn, svo það var leitað eftir viðbótar-
styrk í hveiju landi. Hér var því tekið
dauflega, ekki talin ástæða til að
leggja í aukinn kostnað. Eina ferðina
enn var það þá danski starfsbróðir
minn sem kynnti íslenzka tónlist,
ekki í fyrsta skipti... Á þessu sviði
erum við enn háð Dönum.
Ég útbjó efni, sem ég sendi, hljóm-
plötur fyrir útvarpsstöðvar og svo
möppu með skrám, lista yfír kam-
merverk og sýnishom af verkunum.
Hljóðfæraleikarar og annað tónlist-
arfólk sem hafa áhuga geta fengið
möppuna og síðan haft samband, ef
þeim sýnist svo. í anddyri salarins,
þar sem tónleikamir voru haldnir,
var komið upp sameiginlegri norr-
ænni kynningu á tónlist landanna,
með fánum og öðru tilheyrandi. Við
höfðum komið okkur saman um hvað
við værum með mörg eintök af kynn-
ingarefninu, svo það var nokkuð jafnt
frá okkur öllum, Norðurlöndum.
íslenzka efnið kláraðist á fyrstu
tveimur mínútunum, gufaði hrein-
lega upp.
Við emm rétt nýbyijuð að kynna
okkar tónlist með markvissum hætti,
svo þess vegna er áhuginn kannski
svona mikill. En það er óneitanlega
sárt að geta ekki tekið fullan þátt í
að kynna tónlist okkar, því það er
áhugi á henni. Hvað Japans-ævintýr-
ið snertir, var lagt í dijúgan stofn-
kostnað, sem er ekki fylgt eftir.
Einhver segir kannski að það sé
meira vit að hefja kynningu svolítið
nær okkur og það má til sanns veg-
ar færa. En þama var samt sem
áður tækifæri sem hefði verið gaman
að nýta. Staðreyndin er sú, að því
miður er ekkert auðveldara að fá
stuðning til kynninga í nágranna-
löndunum."
— Meira um starfíð hér í fs-
lenzkri tónverkamiðstöð?
„Hér er heilmikið nótnasafn, sem
þarf að halda utan um. Ef tónskáld
vilja að verk þeirra komi fyrir ann-
arra sjónir, þá koma þau með verkið
hingað. Við tökum ljósrit af handrit-
um og skráum þau. Þar með má
segja að verkið sé komið í umferð.
Ef hljómsveitarverk, sem er skráð
hér, er flutt, þá sjáum við um að
láta útbúa raddir fyrir hljóðfæraleik-
ara að spila eftir og borgum kostnað-
inn, sem er talsverður. Síðan leigjum
við verkið til flutnings. Það þarf að
flytja verkið þrisvar sinnum, bara til
að borga kostnað við raddskriftir, svo
í fæstum tilfellum borga verkin sig,
nema á löngum tíma. En þau borga
sig hraðar og betur, ef við getum
kynnt verkin erlendis og fengið þau
flutt þar. Og þá fengju tónskáldin
meira fyrir verk sín, því þau fá líka
STEF-gjöld af verkum, sem eru flutt
erlendis.
Við fáum ótrúlega mikið af fyrir-
spumum um íslenzka tónlist, eða um
200 fyrirspumir á ári. Miðað við litla
kjmningu, þá hlýtur það að vekja
undmn. Það er kannski beðið um
lista yfir íslenzk verk fyrir ákveðin
hljóðfæri, til dæmis flðlur, og þá
sendum við slíkan lista, stundum líka
sýnishom eða jafnvel verk og með
tilliti til þessara upplýsinga getur
viðkomandi svo kannski pantað
seinna. Útvarpsstöðvar spyijast fyrir
hjá okkur eða panta tónlist. Það er
óneitanlega broslegt að hugsa til
þess að hvorki meira né minna en
þijár útvarpsstöðvar í Buenos Aires
skuli eiga allar plötumar frá okkur.
Útvarpið hér sendir 100 eintök af
plötum frá okkur til útvarpsstöðva í
Evrópu, en þær eru unnar í sam-
vinnu við ríkisútvarpið. Stöðvamar
eru margar og stöðugt á höttunum
Litli sóterinn og Don Giov-
anni í Islenzku óperunni
Tvær frumsýningar eftir áramótin
Frá vinstri: Olöf Kolbrún Harðardóttir, Kristinn Sigmundsson og
Bergþór Pálsson, sem er greinilega strax genginn inn i hlutverk
Leporellós og farínn að hafa gætur á flagaranum húsbónda sínum.
Enn sem komið er hefur lítið farið
fyrir starfsemi íslenzku óperunnar,
en eftir jólin verður bót þar á, tvær
sýningar í bígerð og æfíngar byijað-
ar af krafti. Fyrri frumsýningin er
áætluð 24. janúar og þar er á ferð-
inni bamaóperan Litli sótarinn, öðru
nafni Búum til ópem, eftir Benjamin
Britten. Nafnið lætur kunnuglega i
eymm, enda var óperan sýnd hér
1982. Góð hugmynd að taka jafn
ágætt verk aftur upp, því alltaf bæt-
ast ný böm í hóp sýningargesta. 20.
febrúar er svo áætlað að fmmsýna
hvorki meira né minna en Don Gio-
vanni Mozarts.
En víkjum fyrst að Sótaranum.
Hljómsveitarstjóri er Jón Stefánsson,
leikstjóri Þórhildur Þorleifsdóttir og
Guðný Helgadóttir er sýningarstjóri.
Hrönn Hafliðadóttir syngur hlutverk
ungfrú Baggott, John Speight Svarta
Tom, Elísabet Erlingsdóttir Rowan
og Marta Halldórsdóttir Juliet Brook.
Allt em þetta vel þekktir söngvarar
utan Marta, sem er að læra söng í
Tónlistarskólanum. Alltaf spennandi
að heyra í nýju fólki.
Auk fullorðinna koma böm fram
í sýningunni og það em tveir hópar
sem skiptast á. Þau em Gylfí Haf-
steinsson, Björgvin Sigurðsson,
Markús Þór Andrésson, Finnur Geir
Beck, Hrafnhildur Atladóttir,
Bryndís Ásmundsdóttir, Sara Björg
Guðbrandsdóttir, Aðalheiður Hall-
dórsdóttir, Páll Kristjánsson, ívar
Helgason, Þorleifur Amarson og
Atli Már Sveinsson.
Texti ópemnnar er eftir Eric
Crozier. Hún er í tveimur hlutum,
sá fyrri er um böm og fullorðna sem
em að setja ópem á svið og í seinni
hlutanum er óperan komin á sviðið,
Litli sótarinn heitir hún. Óperan var
fyrst sýnd í Aldeburgh 1949, þar sem
Britten bjó og starfaði.
Þá er það Don Giovanni. Hljóm-
sveitarstjóri er Anthony Hose og
leikstjórinn Þórhildur Þorleifsdóttir.
Æflngastjórar era Catherine Will-
iams og Peter Locke. Una Collins
hannar leikmynd og búninga og
Kristín S. Kristjánsdóttir er sýning-
arstjóri.
Það er Kristinn Sigmundsson, sem
syngur Don Giovanni, Ólöf Kojbrún
Harðardóttir syngur Donnu Önnu,
Gunnar Guðbjömsson Don Ottavíó,
Bergþór Pálsson Leporelló, en það
er einmitt nýbúið að ráða Bergþór
að ópemnni í Kaiserslautem og þar
verður Don Giovanni fyrsta hlutverk-
ið hans. Elín Ósk Óskarsdóttir
syngur Donnu Elvím, Sigríður
Gröndal syngur Zerlínu og Viðar
Gunnarsson Masettó. Og ekki má
gleyma kór og hljómsveit ópemnnar.
Þama em því nýliðar í bland við þá
gamalreyndu, sem er mikið tilhlökk-
unarefni.
Efnið er ópemunnendum vísast í
fersku minni, þvi óperan var sýnd í
sjónvarpinu í haust. Hún hét upphaf-
lega II dissoluto punito, eða Flagar-
anum hegnt. Efnið er byggt á sögum
um flagarann fræga Don Juan, text-
inn eftir da Ponte. Óperan var
frumsýnd í Þjóðleikhúsinu í Prag
1787. Þjónninn Leporelló býður eftir
húsbónda sfnum, Don Giovanni, fyrir
utan hús Donnu Önnu. Þegar hann
birtist er stúlkan á hælum hans og
reynir að ná grímunni af þessum
gaur, sem reyndi að draga hana á
tálar. Faðir hennar kemur að með
bmgðnum brandi, en flagarinn særir
hann banasári áður en hann hverfur
út í myrkrið. Eftir stendur Anna og
ástmaðurinn Don Ottavíó og sveija
að hefna vígsins.
Fyrmm ástmey Giovannis, Donna
Elvíra, kemur inn í samræður hans
og Leporelló, sem þylur henni ból-
sigra húsbóndans, meðan hann
kemur sér á brott. Giovanni fer enn
á veiðar, reynir að fleka brúðina og
sveitastúlkuna Zerlinu í brúðkaupi
hennar. Elvfm tekst með naumindum
að bjarga stúlkunni úr bráðri hættu,
en þama þekkir Anna aftur bana-
mann föðurins. Hún, Elvfra, og
Ottavíó fara grímuklædd í veizlu til
Giovannis, en þegar þau láta
grímumar falla og ásaka hann um
illvirkið, kemst hann undan þeim.
En ekki missir Giovanni náttúmna
við þetta, heldur lætur Leporello
lokka þjónustustúlku Elvím svo hann
komist að henni og fær Leporello líka
til hafa við sig fataskipti, til að kom-
ast hjá að vera barinn af bændum.
En nú er stutt f ofmetnað Giovannis
og óhjákvæmilegt fall, því í kirkju-
garðium þvingar hann þjón sinn til
að bjóða styttu föður Önnu til kvöld-
verðar. Honum til undmnar lætur
styttan svo lítið að mæta og sézt
síðast til þeirra, þar sem styttan
dregur húsbóndann með sér í óvist-
legan stað, eftir lokaópum Giovannis
að dæma ... og tónlistin er með ein-
dæmum skemmtileg á mozartska
vísu. En þetta eigum við allt í vænd-
um í lok febrúar!