Morgunblaðið - 28.09.1988, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 28. SEPTEMBER 1988
Fiskveiðistefha EB;
Evrópubandalaginu er nauð-
synlegt að afla veiðiheimilda
Frá 1980 eru 35% alls yfírborðs
sjávar innan 200 mflna lögsögu
strandríkja. Talið er að innan þess-
arar lögsögu séu 95% af öllum nýt-
anlegum sjávarafla í heimshöfun-
um. Við þetta misstu fiskveiðiþjóðir
16 milljóna tonna ársafla sem þær
höfðu sótt á fiskimið sem lentu inn-
an lögsögu annarra ríkja. í þessum
hópi eru mörg aðildarríki Evrópu-
bandalagsins. Samningar um veiði-
heimildir skipta það því miklu máli,
sérstaklega eftir inngöngu Spánar
og Portúgals. Fullyrða má að takist
ekki að halda í horfinu í þeim efnum
og helst bæta við verði afleiðingam-
ar bæði félagslega og efnahagslega
mjög alvarlegar.
Með fiskveiðisamningum við ríki
utan EB stefnir bandalagið að því
að halda þegar áunnum veiðirétt-
indum, endurheimta töpuð veiði-
réttindi og afla nýrra.
Evrópubandalagið hefur staðið
að samningum við ríki utan þess
með ýmsum hætti:
1. Gagnkvæmar veiðiheimildir.
Bandalagið fær veiðiheimildir gegn
því að láta af hendi slíkar heimildir
innan eigin lögsögu. Samningar af
þessu tagi hafa verið gerðir við
Svía, Norðmenn og Færeyinga.
2. Aðgangur að vannýttum stofn-
um. Samið er um vpiðiheimildir úr
fiskstofnum sem heimamenn full-
nýta ekki. Slíkir samningar voru
gerðir við Bandaríkamenn.
3. Veiðiheimildir gegn markaðs-
ívilnunum, fyrst og fremst tolla-
lækkunum. Margt bendir til þess
að sjávarútvegsráðherrar banda-
lagsins telji þetta vænlegustu leið-
ina. Samningamir við Kanada voru
á þessum nótum og eins nýlegir
samningar við Svía.
4. Veiðiheimildir gegn styrkj-
um/lánum. Þeir samningar sem
bandalagið hefur gert við svokölluð
ACP-ríki (ríki í Afríku og Karabíska
hafinu með formlegt samstarf við
EB) eru allir á þessum nótum.
5. Veiðiheimildir gegn styrkj-
um/lánum og markaðsívilnunum.
Samningamir við Grænlendinga
em af þessu tagi.
Flestir þeirra samninga sem
bandalagið hefur gert á síðustu
ámm em við ríki í Afríku og til
skamms tíma. Samningamir em
gerðir á þeirri forsendu að ríkin
hafa ekki sjálf aðstöðu til að full-
nýta fískistofna við strendur sínar.
Það er hins vegar ljóst að þau stefna
öll að því að fullnýta þessar náttúm-
auðlindir og greiðslur EB fyrir
veiðiheimildir munu flýta þeirri þró-
un.
Þegar til lengri tíma er litið er
því ljóst að bandalagið verður að
huga að annars konar og varan-
legri samningum um veiðiréttindi.
Viðskipti og veiðiheimildir
Sú stefna sem talin er geta orðið
notadijúg í samningum um veiði-
rétt við ríki utan bandalagsins er
svokölluð „aðgangur að mörkuðum
fyrir aðgang að fiskimiðum“-stefna.
Samningar af þessu tagi hafa verið
gerðir við Kanada og nokkur
EFTA-ríki. Bandalagið mun að öll-
um líkindum fylgja þessari stefnu,
bæði í tví- og marghliða samningum
við ríki utan þess. Þess vegna m.a.
hefur bandalagið haft þá fyrirvara
á í sambandi við fríverslun með fisk,
að aðra þætti sem snerta þessa
„vöru“ verði einnig að taka með í
reikninginn. í vaxandi samskiptum
við EFTA hyggst EB leggja á það
áherslu, að þegar rætt sé um „fish-
eries“ sé bæði átt við aðgang að
fískimiðum og mörkuðum. Til þess
að gera samninga af þessu tagi
fysilegri er lagt til innan bandalags-
ins að þeir verði gerðir svo aðlað-
andi sem frekast er unnt. Bent er
á að þessu marki megi hugsanlega
ná með því að kappkosta að veita
einstakar tollaívilnanir einungis
ríkjum sem veita veiðiheimildir í
staðinn. Hvort þetta kemur til með
að eiga við t.d. árlegar viðbótar-
heimildir, m.a. innflutning á salt-
físki, er ekki ljóst.
Samstarfsverkefni
Önnur leið sem rædd hefur verið
er sú að koma á fót samstarfsverk-
efnum á milli fyrirtækja í sjávarút-
vegi. Samningur bandalagsins við
Bandaríkjamenn var af þessu tagi
og ljóst er að Falklandseyingar
hafa áhuga á slíku samstarfi. í Ind-
landshafi hafa Indveijar og Sómalir
lýst áhuga á samvinnuverkefnum.
Svipaða afstöðu hafa Alsírbúar og
Júgóslavar á Miðjarðarhafi. Innan
EB er þegar í gildi reglugerð sem
gerir bandalaginu kleift að veita
fjármunum í verkefni sem miða að
samstarfi um veiðar, vinnslu og
markaðssetningu og einnig að út-
flutningi á þekkingu og tækni frá
bandalagsríkjunum.
I skýrslu sem Cardosos e Cunha,
framkvæmdastjóri sjávarútvegs-
mála, lagði fyrir ráðherrafund í vor
var vikið að biýnustu verkefnum
bandalagsins í fiskveiðisamningum
á næstu misserum. í Eystrasalti
hafa Pólveijar, Austur-Þjóðveijar
og Sovétmenn lýst áhuga á tvíhliða
samningum við EB. Viðræður við
þessa aðila hófust á síðasta ári og
hafa snúist um margvíslegar sam-
starfsleiðir. Samningar við Sov-
étríkin urðu nauðsynlegri eftir sam-
komulag þeirra við Svía um „hvíta
svæðið" í Eystrasalti.
Rætt við íslendinga
Viðræður við íslendinga um
rammasamning um gagnkvæm
veiðiréttindi hófust árið 1977 en
hafa fram undir þetta verið árang-
urslausar. Fyrir útfærslu íslensku
fiskveiðilögsögunnar í 200 mflur
sótti floti frá bandalagsríkjunum
umtalsvert magn af þorski, karfa
og ufsa á íslandsmið. í febrúar
1986 fór ráðherranefndin þess á
leit við framkvæmdastjómina að
hún freistaði þess að koma_ betra
jafnvægi á samskiptin við íslend-
inga. A grundvelli þess árangurs
sem næðist í þeim viðræðum var
ráðherranefndin reiðubúin til að
íhuga auknar tollaívilnanir fyrir
íslenskar sjávarafurðir.
íslendingar hafa nýlega farið
fram á auknar innflutningsívilnanir
á mörkuðum bandalagsins en neitað
samningum um veiðiréttindi í lög-
sögu sinni. Framkvæmdastjómin
hefur lagt á það áherslu að ekki
verði hvikað frá þeirri stefnu að
„fyrir aðgang að markaði komi
aðgangur að fiskimiðum". Auðvitað
er ekki ljóst við hvað bandalagið á
þegar rætt er um fiskveiðiheimildir,
hugsanlega er verið að tala um
málamyndaheimildir, kolmunna-
veiðar eða veiðar á karfa við miðlín-
una milli íslands og Grænlands. Þá
er náttúrlega hugsanlegt að verið
sé að tala um að endurheimta hluta
af þeim afla sem floti bandalagsins
sótti forðum á íslandsmið. í raun-
inni verður ekkert fullyrt um þetta
efni fyrr en íslendingar hafa sest
niður með fulltrúum EB og kynnt
sér kröfur þeirra og viðhorf. Samn-
ingatilraunir EB við ríki utan
bandalagsins hafa gengið upp og
ofan en í grófum dráttum er staðan
þessi:
Miðjarðarhaf: Tvíhliða samn-
ingur á milli ítala og Túnisbúa rann
út 1979 og sama ár var fram-
kvæmdastjóminni veitt heimild til
að semja við þá, en allar tilraunir
til að koma á viðræðum hafa verið
árangurslausar.
Stjómvöld í Alsír virðast ekki
hafa áhuga á samningum við EB. !
EB hefur veitt ítölum heimild til
samkomuiags við Júgóslava um
veiðiréttindi, en Júgóslavar hafa
ekki áhuga á samningum við EB.
Möltubúar hafa meiri áhuga á
greiðari aðgangi að mörkuðum EB
en fiskveiðisamningum við banda-
lagið. Öll þessi ríki hafa hugsanlega
áhuga á samvinnu eða samstarfi
um nýtingu fiskistofna undan
ströndum sínum.
Samskipti EB og íslands:
Yiljum viðræður um fisk-
veiðiheimildir og markaði
- seg’ir framkvæmdastj óri fískimáladeildar Evrópubandalagsins
Samskipti íslands og Evrópu-
bandalagsins eru sífellt til umræðu.
Af hálfu bandalagsins gætir tölu-
verðrar óánægju með samskiptin á
sviði sjávarútvegsmála, helst kvarta
bandalagsmenn undan tregðu ís-
lendinga til að ganga til viðræðna
um það sem þeir kalla gagnkvæma
hagsmuni aðilanna. íslendingar
hafa áhuga á auknum innflutn-
ingsívilnunum af hálfu bandalags-
ins en eru ófáanlegir til að ræða
samtímis markaðsmál og hugsanleg
veiðiréttindi fyrir flota EB á ís-
landsmiðum. Antonio José Baptista
Cardoso e Cunha situr í fram-
kvæmdastjóm EB og stjómar fiski-
máiadeild bandalagsins. Fréttarit-
ari Morgunblaðsins átti við hann
viðtal nýlega í tilefni fyrirhugaðrar
heimsóknar Halldórs Asgrímssonar
sjávarútvegsráðherra til Bmssel 19.
til 21. september sl., en vegna
stjómarkreppu varð ekkert úr ferð
íslenska ráðherrans.
Fyrst var e Cunha spurður að
því hvað átt værí við meðþví innan
EB að samningum við Islendinga
væri ólokið.
— Það er erfítt að skiigreina
nákvæmlega hvað átt er við með
því að samningum sé lokið eða ólok-
ið. Það er hins vegar ljóst að sam-
skipti t.d. íslands og EB em lifandi
og síbreytileg eftir efni og aðstæð-
um á hveijum tíma, samningum á
milli þessara aðila er því í rauninni
aldrei lokið. Viðræður hljóta alltaf
að vera í gangi. ísland sem hluti
af EFTA skiptir miklu máli vegna
náinna tengsla EFTA og EB. Við
megum ekki heldur gleyma því að
hér í fiskimáladeildinni emm við
fulltrúar hagsmuna sjómanna innan
bandalagsins og af ástæðum sem
allir þekkja hafa möguleikar þeirra
til veiða verið mjög þrengdir bæði
af líffræðilegum og pólitískum
ástæðum eftir útfærslu efnahags-
lögsögu ríkja um allan heim. Þetta
gerir það að verkum að við verðum
að vera vakandi yfir öllum tækifær-
um til að auka aflaheimildir sjó-
manna okkar í því skyni að tryggja
afkomu þeirra. Aðeins hluti af því
sem íslendingar og EB þurfa að
semja um er í höfn, þ.e. aðgangur
að mörkuðum okkar, enn sem kom-
ið er höfum við ekki fengið neinar
ívilnanir til veiða. Viðræður um
þetta hafa ekki einu sinni hafíst.
Þetta veldur okkur óneitanlega von-
brigðum. í þessu efni ber ég sér-
staka ábyrgð sem framkvæmda-
stjóri fiskimála. Við viljum ekki
stefna framtíð þessarar hefðbundnu
atvinnugreinar innan Evrópu í
hættu. Hún er í eðli sínu þannig
að það er ekki auðvelt að segja
þeim sem hana stunda að snúa sér
að öðru. Auðvitað gerir þetta það
einnig að verkum að við skiljum
betur afstöðu íslendinga og
íslenskra sjómanna m.a. til þess að
opna fiskimiðin kringum landið fyr-
ir öðrum. Ég vil leggja á það áherslu
við íslenska sjómenn að við munum
alltaf hafa skilning á þörf þeirra
fyrir að vemda atvinnu sína og af-
komu og sömuleiðis að Evrópu-
bandalagið vill alls ekki sýna þeim
yfirgang.
— Við trúum á samstarf sem
byggist á gagnkvæmum hagsmun-
Antonio José Baptista Cardoso e
Cunha
um og teljum að tilefni til þess verði
sífellt fleiri í framtíðinni, einangrun
getur aldrei orðið lausn. Við emm
tilbúnir til viðræðna við íslendinga
um samskipti á sviði fískveiða á
breiðum gmndvelli með fyllstu virð-
ingu fyrir hagsmunum þeirra. Það
em augljóslega ýmis atriði sem
hægt er að gera samkomulag um,
s.s. vegna líffræðilegra aðstæðna
eða flökkustofna, án þess að hags-
munir íslendinga séu skertir. Við
viljum fá tækifæri til að ræða þessi
efni við íslendinga með gagn-
kvæmri virðingu. Þessar viðræður
eiga að snúast samhliða um sam-
skiptin á sviði fiskveiða og aðgang
íslendinga að mörkuðum Evrópu-
bandalagsins. Okkur þykir leitt að
þessar viðræður hafa ekki farið
fram enn sem komið er og emm
tilbúnir til þeirra hvenær sem er.
Ástæða þess að viðræður um
þessi efni hafa ekki farið fram er
þá sú að íslendingar neita að koma
að samningaborðinu?
— Enn sem komið er höfum við
einungis orðið varir við áhuga ís-
lendinga á auknum aðgangi að
mörkuðum okkar. Þetta veldur okk-
Framkvæmdastjórn Evrópubandalagsins á fundi.