Morgunblaðið - 21.01.1990, Blaðsíða 6

6' FRÉTTIR/INNLENT
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUÐAlGURBl. JANÚAR IS'IO
Þjóðhagslega hagkvæmt
að byggja landið allt
- segir Guðmundur Malmquist, forstjóri Byggðastoftiunar
VEGNA tapaðra útlána, samtals að fjárhæð 267 milljónir kr., sem
Byggðastofiiun afskrifar í reikningum síðasta árs rýrnar eigið fé
hennar á milli ára. Þá hefur hlutfall eigin fjár af heildareignum
minnkað verulega undanfarin ár, er núna aðeins helmingur af því
sem það var 1985 þegar Byggðastofhun var stofhuð, eða 15-16% í
stað 33%. Guðmundur Malmquist forsljóri Byggðastofnunar segir
að þetta sé bæði vegna tapaðra útlána og ekki síður vegna auk-
inna umsvifa, sem því miður hafi öll þurft að fjármagna með erlend-
um lánum.
atvinnulíf á landsbyggðinni eins
og hún getur og hefur efni á. Við
höfum líka alltaf bent á mikilvægi
samgangna. Við segjum jafnframt
að um leið og samgöngumar batna
stækka þjónustusvæðin og þá má
haga opinberri þjónustu og upp-
byggingu, til dæmis samgöngu-
mannvirkja, með öðrum hætti en
gert hefur verið. Við höfum til
dæmis ekki efni á að' vera með
stórskipahöfn í hveijum firði ef
þeir hafa verið tengdir saman með
jarðgöngum. Meðal annars þess
vegna höfum við verið að ýta á
eftir endurmati á byggðastefnunni
og er nú verið að vinna að því.
En við breytum ekki ýmsum stað-
reyndum, til dæmis mati fólksins
á þjónustunni og einhæfu atvinn-
ulífi og fólkið ræður því sjálft hvar
það býr.“
Við vinnum allt of mikið með
lánsfé,“ sagði Guðmundur
í samtali við Morgunblaðið. „Hlið-
stæðar stofnanir erlendis vinna
yfirleitt úr beinum fjárframlögum
frá ríkinu en ekki erlendum lánum.
Þetta er áhættusamt og Ijóst eng-
inn að árangur myndi nást ef aldr-
ei væri tekin áhætta. En það mun
segja til sín í starfseminni þegar
svona mikið tapast."
Guðmundur sagði að stærstu
upphæðirnar sem nú væri verið
að afskrifa væru vegna erfiðleika
atvinnulífsins á Patreksfirði og
vegna þess að kúfiskvinnslutil-
raunin á Suðureyri misheppnaðist.
Búferlaflutningar áfram
„Hlutverk Byggðastofnunar er
að stuðla að þjóðhagslega hag-
kvæmri byggð í landinu. Síðan
má deila um hvernig það er skil-
greint. Við teljum að það sé þjóð-
hagslega hagkvæmt að byggja
landið allt. Það er svo annað mál
að við myndum setja okkur eitt-
hvað öðruvísi niður ef við værum
að koma til landsins nú sem land-
nemar, myndum til dæmis ekki
byggja öll annes. En hver ætlar
að taka að sér að segja að við
hættum að hlúa að þessum stað
en ekki öðrum?
Fólksf lótti af landsbyggðinni er
nokkuð umtalaður núna. Búast
má við að búferlaflutningarnir
haldi áfram og er fátt til ráða.
Byggðastofnun reynir að styðja
Fiskvinnslan úr landi
„Atvinnumálin eru eilífðarmál
hjá okkur. Sem betur fer er efna-
hagsstefnan nú þannig að útflutn-
ingsatvinnuvegirnir eiga að geta
gengið og þar með fiskvinnslan
sem er stóriðja landsbyggðarinnar.
En við vinnum að fjölda annarra
mála, ýmist einir eða í samvinnu
við aðra. Við erum að vinna að
áætlun fyrir Suðurfirði á Aust-
fjörðum, könnum áhrif stóriðju á
búsetu og atvinnulíf, tökum þátt í
endurmati byggðastefnunnar, er-
um að vinna með Vestfirðingum
að sameiningu hafna með stofnun
hafnasamlags og erum að byija
að skoða með heimamönnum kosti
og galla sameiningar Reyðarfjarð-
ar og Eskifjarðar. Við erum með
nokkur verkefni í landbúnaði, með-
al annars við að meta mikilvægi
sauðfjárræktar, og erum með sér-
staka athugun á Norðausturlandi
þar sem byggð fer mjög hrakandi.
Við erum að byija á könnun á
mismunandi aðstæðum til fisk-
vinnslu á íslandi og í Evrópu og
höfum hugsað okkur að iíta sér-
staklega á Humbersvæðið í Bret-
landi í því sambandi. Fiskvinnslan
er í auknum mæli að flytjast úr
landinu og við viljum reyna að
gera samanburðarúttekt til að
skýra af hveiju þetta gerist. Meðal
^nnarra verkefna get ég nefnt að
Byggðastofnun er hluthafi í fjölda
hlutafélaga og mun á næstunni
fara aukinn tími- í að fylgjast með
og ýta undir þessi fyrirtæki."
Þriðjungur eigin fjár
í tveimur fískeldis-
fyrirtækjum
Byggðastofnun var um áramót-
in með einn milljarð í útlánum til
fiskeldis, þar af 500 milljónir hjá
tveimur fyrirtækjum, Mikialaxi í
Fljótum og Silfurstjörnunni í Öxar-
f irði. Nýlega ákvað stjórn stofnun-
arinnar að lána þessum tveimur
fyrirtækjum 85 milljóna króna
rekstrarlán til að koma í veg fyrir
stöðvun þeirra. Með þessari viðbót
hefur Silfurstjarnan fengið 170
milljóna kr. lán hjá Byggðastofnun
og Miklilax 415 milljónir kr. Eigið
fé Byggðastofnunar var um 1,8
milljarðar kr. um áramót og eru
útlán til þessarra tveggja fiskeld-
isfyrirtækja því um þriðjungur af
eigin fé hennar.
— Getur Byggðastofnun ekki
hætt að lána þessum fyrirtækjum
Guðmundur Malmquist
af því að hún hefur lánað þeim svo
mikið?
„Það er töluvert til í þessu. Við
byijuðum á að lána fiskeldinu fyr-
ir þremur árum með því að lána
einni stórri seiðaeldisstöð, Mikla-
laxi í Fljótum, og lögðum einnig
fram hlutafé. Þetta átti að vera
og er aukabúgrein Fljótamanna.
Svo lokaðist markaður fyrir seiði.
Þá var annað hvort að gefast upp
og loka með ófyrirsjáanlegum af-
leiðingum fyir byggðina eða fara
út í matfiskeldi. Þáverandi ríkis-
stjórn beitti sér fyrir sérstöku átaki
í uppbyggingu matfiskeldis með
erlendri lánsfjárútvegun og tók
Byggðastofnun að sér að deila
hluta af því fé út til fiskeldisfyrir-
tækja á Vestfjörðum, Norðurlandi
og Austurlandi. Tvær stærstu
stöðvarnar eru Miklilax og Silfur-
stjaman. Þessar stöðvar hafa ekki
fullnægjandi afurðalánaviðskipti
og hefðu getað komist í greiðslu-
þrot og í framhaldi af því orðið
gjaldþrota ef við hefðum ekki kom-
ið til skjalanna. Því er ekki að leyna
að við höfum miklar áhyggjur af
þessum fyrirtækjum, sérstaklega
Miklalaxi. En þetta er neyðarlán-
veiting, vonandi til bráðabirgða,
þar til stjórnvöld láta verða af því
að koma upp viðunandi afurðal-
ánakerfi fyrir fiskeldið,“ sagði
Guðmundur.
Laxveiðibátarnir líklega
teknir við löndun aflans
Þriðji báturinn, skráður í Póllandi, á leið á miðin
BÁTARNIR, sem taldir eru vera að ólöglegum laxveiðum utan land-
helgi íslands, verða að öllum líkindum ekki færðir til hafhar, heldur
verður fylgzt með því þegar þeir fara inn til löndunar og þeir þá gripn-
ir. Tvö síðastliðin ár hefiir þetta gerzt og voru viðkomandi bátar tekn-
ir við löndun í Hollandi og Bélgíu og útgerðir þeirra sektaðar. Skrán-
ing þessara báta er nokkuð óviss, en vitað er að þeir voru báðir í eigu
útgerða á Borgundarhólmi í Danmörku og skráðir þar. Líkast til eru
þeir skráðir í Panama. Þriðji báturinn kom inn til Þórshafnar í Færeyj-
um í gær vegna slæms veður og vélarbilunar. Hann er búinn til lax-
veiða og er á leið á miðin. Hann ætlaði að halda áíram í gær, ef veður
leyfði, en yfirvöld þar töldu sig ekki hafa heimild til að stöðva hann.
Mikið illviðri var á slóðum bát-
anna í gær og hvorki fært að
þeim á legi né í lofti. Ekki hefur
verið tekin ákvörðun um það hvort
eitthvað verður hafzt að af hálfu
stjómvalda, en þau hafa tilkynnt
yfirmanni dönsku landhelgisgæzl-
unnar í Færeyjum um veiðar bá-
tanna. Hjá lögreglunni í Þórshöfn
fengust þær upplýsingar, að þriðji
báturinn, Minna, hefði á föstudag
leitað vars á höfninni með bilaða
vél. Þetta hefði verið danskur bátur
þar til í desember, en þá hefði hann
verið skráður í Gdynia í Póllandi.
Um borð væru tveir Danir og þrír
Pólveijar og allur búnaður til lax-
veiða, meðal annars 200 kassar af
brislingi til að nota í beitu. Áhöfnin
gerði heldur ekkert til þess að leyna
fyrirætlunum sínum og teldi sig í
fullum rétti. Pólland er hvorki aðili
að samkomulagi þjóðanna við Norð-
ur-Atlantshafið né EB, sem bannar
allar veiðar á laxi innan lögsögu
sinnar, siglingu með hann innan
hennar, löndun og sérhveija með-
höndlun þessa fisks. Svo vill til að
af Norðurlöndunum er aðeins Dan-
mörk aðili að EB og því telur útgerð
bátsins sig geta veitt laxinn utan
allrar lögsögu og komizt með hann
til Póllands án þess að koma nokkru
sinni inn í lögsögu EB-ríkja. Lögregl-
an í Þórshöfn vinnur að skýrslugerð
um þetta mál, sem síðan verður send
Landstýrinu, sem tekur ákvörðum
um framhaldið.
í skipaskrá Lloyds 1988 til 1989
eru bæði skipin, Brodal og Sea Gull
skráð á Borgundarhólmi, en þau eru
ekki lengur á skrá hjá dönsku Sigl-
ingamálastofnuninni. Brodal er hjá
Lloyds skráður fiskiskip með síðutog,
byggt 1962 og 133 brúttótonn að
stærð. Eigandi er skráður K. B. Jens-
en. Á heimili hans fengust þær upp-
lýsingar að hann væri að veiðum við
Grænland, og báturinn Brodal væri
ekki á vegum hans lengur. Hann
hefði verið seldur en ekki væri vitað
hver kaupandinn væri. Sea Gull I er
skráður sem fiskiskip með síðutog,
byggt 1966 og 148 brúttótonn. Eig-
andi er skráður Sea Ocean Trading
Corp. við Skolevej í Gudhjem á Borg-
undarhólmi. Ekkert fyrirtæki með
þessu nafni eða á þessu heimilisfangi
er skráð með síraa. Á skrifstofu sjó-
mannafélagsins á Borgundarhólmi
var ekki vitað hveijir þessir bátar
væru. Reynt var að ná sambandi við
bátana gegn um Nesradíó, en þeir
svöruðu ekki kalli.
Líkleg skýring alls þessa er sú,
að bátarnir hafi verið skráðir í
Panama til að geta stundað laxveiðar
á þessum slóðum. í gildi er sam-
komulag allra þjóðanna við Norður-
Atlantshafið að skip frá þeim stundi
ekki laxveiðar utan lögsögu sinnar.
Því hafi útgerðirnar talið sig öðlast
leyfi til veiðanna með því að skrá
bátana í landi, sem ekki er aðili að
AHöfn í Hornafirði eru þrír eða
fjórir bátar byrjaðir að sögn
Jóns Gunnars Gunnarssonar frétta-
ritara Morgunblaðsins. Afli hefur
ekki verið mikill og á fimmtudag var
fólk sent heim úr frystihúsunum.
Örlítið hefur borist af síld og togari
hefur landað einu sinni frá áramót-
um. Veður hefur verið sæmilegt, en
ekki góð sjótíð. Jón Gunnar sagði
að fáir bátar færu á línu og menn
færu ekki á net fyrr en seinna í
mánuðinum.
í Vestmannaeyjum fer vertíðin
rólega af stað. Grímur Gíslason
fréttaritari sagði að tveir netabátar,
Styrmir og Valdimar, væru byijaðir
samkomulaginu. Þeim hafi því ekki
verið kunnugt um, á hve afdráttar-
lausan hátt hafréttarsáttmálinn sker
úr um það, að laxveiðar utan lögsögu
eru bannaðar.
Samtök þau, sem hyggjast kaupa
laxakvóta Færeyinga í sjó, fylgjast
grannt með gangi mála. Orri Vigfús-
son, einn forystumanna þeirra, segir
að þeir séu með nöfn 8 báta, sem
veiðar sem þessar hafi stundað. Þar
af hafi 5 farið frá Danmörku í jan-
úar. Samtökin íhugi nú að fara form-
lega fram á það við ríkisstjómir Pa-
nama og Póllands, að þær staðfesti
bann við laxveiðum á þessum slóðum.
á veiðum. Styrmir var með fimm
tonn á miðvikudag og á fimmtudag
var tregur afli hjá Valdimar. Troll-
bátarnir eru flestir byijaðir og togar-
arnir eru að komast í gang. Einhver
vinna er í landi, aðallega dagvinna.
Jón H. Sigurmundsson fréttaritari
í Þorlákshöfn sagði að frá áramótum
hefði verið ótíð, en afli hafi verið
sæmilegur þegar hægt hefur verið
að róa. Búið er að selja eitthvað af
bátum úr plássinu og þar hefur at-
vinnuleysi verið mikið. Margir bátar
fara á snurvoð en fáir eru byijaðir.
Lítið hefur verið unnið í frystihúsun-
um og hefur aflinn aðallega farið á
markað eða verið seldur erlendis.
Reiðskólinn
hf. vill taka
Reiðhöllina
áleigu
NÝSTOFNAÐ hlutafélag, Reið-
skólinn hf., hefur farið þess á
leit við eigendur Reiðhallarinn-
ar í Víðidal að það fái hana
Ieigða. Verður málið væntan-
lega tekið fyrir á fundi Stofiil-
ánadeildar landbúnaðarins á
mánudaginn.
Hlutafélagið Reiðskólinn hf.
var stofnað fyrir skömmu af
Landsambandi hestamannafélaga,
Félagi hrossabænda, Hesta-
íþróttasambandi íslands, Félagi
tamningamanna og hestamanna-
félögum á höfuðborgarsvæðinu.
Að sögn Kára Arnórssonar for-
manns Landsambands hesta-
mannafélaga er tilgangur félags-
ins að reka reiðskóla, sérstaklega
fyrir þá nemendur grunnskólanna
sem hafa hestamennsku sem val-
grein.
Auk þess hefur félagið í hyggju
að bjóða upp á almenn reiðnám-
skeið og hestasýningar fái það
Reiðhöllina leigða.
Kári sagði að nú væri unnið að
því að setja á stofn vinnuhóp með
fulltrúum frá landbúnaðarráðu-
neytinu, menntamálaráðuneytinu,
Landsambandi hestamannafélaga,
Félagi hrossabænda og Hestaí-
þróttasambandi íslands. Verkefni
vinnuhópsins verður að fjalla um
framtíð Reiðhallarinnar og hvern-
ig hugsanlega væri hægt að nýta
hana í þágii hestamennskunnar.
Strandasýsla:
Ófært á öll-
um veg-um
Laugarhóli, Bjarnarfírði.
VONSKUVEÐUR gekk yfir
Strandasýslu síðastliðinn fóstu-
daginn. Samkvæmt símsvara
Vegargerðar rikisins var ófært á
öllum vegum sýslunnar og þar
sagt að ekki yrði reynt að moka
fyrr en veður lægði.
Skóli á Hólmavík var lokaður
vegna veðurs, sama .var um
aðra skóla sýslunnar að segja, nema
þar sem börn vorií í heimavist.
Þá var rafmagn óstöðugt og var
rafmagnslaust í tvo tíma um morg-
uninn, svo hús sem rafhitun hafa
náðu að kólna. Aðeins þrír bæir í
Bjarnarfirði hafa hitaveitu og hélst
hiti þar í góðu lagi.
Afli er rýr hjá Grindavíkurbátum
og hafa þeir ekki farið nema tvo til
þijá róðra að sögn Frímanns Ólafs-
sonar fréttaritara. Þar hefur viðrað
illa. Fimm bátar eru á netaveiðum
og eiga fleiri eftir að bætast við.
Annars staðar á Suðurnesjum hafa
bátar farið í fleiri róðra en þar hefur
afli einnig verið rýr.
Helgi Kristjánsson í Ólafsvík sagði
að allt væri komið í gang og nokkrir
bátar byijaðir á línuveiðum. Afli
hefur verið sæmilegur hjá þeim.
Menn eru aðeins byijaðir að leggja
net og var afli þokkalegur til að
byija með, en hefur tregðast aftur.
Helgi sagði að öll vinnsla væri kom-
- in í gang og menn bjartsýnir. Þeir
gætu alltaf þegið meiri afla, en veð-
ur hefur verið sæmilegt og af li skap-
legur.
S.H.Þ.
Yertíðin fer rólega af stað
VERTÍÐ fer rólega af stað víðast hvar og afli hefur verið heldur treg-
ur. Morgunblaðið leitaði upplýsinga um vertíðina hjá frédaritui um á
Höfn, í Vestmannaeyjum, Þorlákshöfn, Grindavík og Ólafsvík.