Morgunblaðið - 12.07.1991, Blaðsíða 21

MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 12. JÚLÍ 1991
21
þjóðvegunum verður líka mikið um
að vera. Þar munu hundruð lög-
reglumanna á mörg hundruð bílum
og þyrlum fylgjast með því, að allir
ökumenn stöðvi bílana í hálftímá,
eða meðan á myrkvanum stendur,
til að koma í veg fyrir öngþveiti.
Raunar hafði verið skorað á Mexík-
ana að skilja bílana eftir heima og
þá átti flugið að liggja niðri í nokkr-
ar stundir.
Á svokölluðu Stjörnufjalli,
Mauna Kea á Hawaii, 14.000 feta
háu, biðu vísindamenn spenntir eft-
ir sólmyrkvanum og það, sem þeir
ætluðu að rannsaka, var krónan,
sem umlykur sólina. Svo vill til, að
hún er tíu sinnum heitari en sólin
sjálf við yfirborðið og það hefur
lengi verið vísindamönnum mikil
ráðgáta.
Fyrir ferðamannaiðnaðinn á
Hawaii-eyjum gat sólmyrkvinn ekki
komið á betri tíma. Vegna sam-
dráttarins í bandarísku efnahagslífi
og Persaflóastríðsins hefur þetta
ár verið afar dapurt, sem af er, en
nú hefur skyndilega færst fjör í
leikinn. í gær voru næstum öll hót-
elherbergi á eyjunum upppöntuð og
sumir hinna innfæddu höfðu leigt
húsin sín fyrir stórfé. í fomum sög-
um segir frá því, að árið 585 fyrir
Krists burð hafi Lydar og Medar,
sem bjuggu í Litlu Asíu, lagt niður
vopn og hætt að beijast þegar sólin
myrkvaðist skyndilega en slíkt
hvarflar ekki að hawæskum kaup-
mönnum. Þeir hafa á boðstólunum
sólmyrkvagolfkúlur (svartar og
hvítar), sólmyrkvaklippingu
(hárkragi kringum krúnurakaðan
hvirfil) og alls konar sólmyrkvasjár,
hlífðargler, sem augnlæknar hafa
raunar hinar mestu áhyggjur af.
Bandaríkin:
Fulltrúadeildin bindur við-
skiptakjör Kínverja skilyrðum
Peking, Washington. Reuter.
FULLTRÚADEILD bandaríska þingsins ákvað á miðvikudag að taka
Kínverja af lista yfir þjóðir sem njóta hagstæðustu kjara í viðskiptum
við Bandaríkin. Voru 223 þingmenn því fylgjandi að taka Kínverja af
listanum en 204 andvígir. Þetta er mikill ósigur fyrir George Bush,
Bandaríkjaforseta, sem skömmu áður hafði framlengt veru Kínverja
á listanum fram á næsta ár. Kínverjar hafa notið bestu viðskiptakjara
síðan 1980 og hefur vera þeirra á listanum verið endurnýjuð árlega.
Þessi ákvörðun Fulltrúadeildarinn-
ar er þó ekki líkleg til að hafa mikil
áhrif. Öldungadeild þingsins er ekki
talin eiga eftir að fylgja í kjölfarið
og einnig getur Bandaríkjaforseti
beitt neitunarvaldi sínu gegn ákvörð-
unum þingsins og þarf þá 2/3 at-
kvæða Bandaríkjaþings til að breyta
breyta ákvörðun forsetans. Kínveijar
njóta því að öllum líkindum hagstæð-
ustu kjara fram á næsta ár.
Fulltrúadeildin ákvað hins vegar
einnig að binda í lög skilyrði fyrir
því að Kínveijar geti verið áfram á
listanum þegar hann verður endur-
skoðaður árið 1992. Þau skilyrði
voru samþykkt með 313 atkvæðum
gegn 112 sem þýðir að vel rúmlega
2/3 hluti þingmanna Bandaríkja-
þings greiddi þeim atkvæði.
Meðal þeirra skilyrða sem fulltrúa-
deildin samþykkti er að Kínvetjar
standi við samkomulag sitt við Breta
varðandi Hong Kong og að úrbætur
verði gerðar í mannréttindamálum í
Kína strax á næsta ári. Þá er þess
krafist að Kínveijar tryggi að ekki
séu fluttar út vörur frá Kína til
Bandaríkjanna sem framleiddar hafa
verið í fangelsum og að þeir aðstoði
ekki önnur ríki við að koma sér upp
kjarnorkuvopnum eða eldflaugum.
Duan Jin, talsmaður kínverska
utanríkisráðuneytisins, sagði þessa
ákvörðun Bandaríkjaþings vera
grófa íhlutun í kínversk innanríkis-
málefni sem stjórnin í Kína mót-
mælti harðlega. „Við viljum koma
þeim skilaboðum til bandarísku full-
trúadeildarinnar að hún hætti að
blanda sér í kínversk málefni á þenn-
an hátt og særa þannig tilfinningar
kínversku þjóðarinnar," sagði Jin.
Hann sagði að ef raunin yrði sú að
Kínveijar nytu óhagstæðari við-
skiptakjara hefði það í för með sér
mikið bakslag í samskiptum þjóð-
anna.
Það yrði vissulega mikið áfall fyr-
ir Kínveija ef þeir yrðu teknir af list-
anum. Bandaríkin eru þeirra mikil-
vægasti útflutningsmarkaður og er
mikill hagnaður af þeim viðskiptum.
Ef þeir nytu ekki lengur bestu við-
skiptakjara er það mat manna að
hætt sé við að lítið yrði úr áframhald-
andi útflutningi til Bandaríkjanna.
Viðskiptabanni gegn Suður-Afríku aflétt:
Viðbrögð manna víða um
heim skiptast í tvö horn
Addis Ababa, Bern, Harare, Jóhannesarborg, Madríd, Tókýó, Washingfton. Reuter, Daiiy Telegraph.
SÚ ákvörðun Bandaríkjastjórnar
að aflétta viðskiptabanni gegn
Suður-Afríku hefur mælst mis-
jafnlega fyrir víðs vegar um heim.
Sum bandarísk stórfyrirtæki eru
þegar farin að þreifa fyrir sér um
viðskipti við Suður-Afríku.
Demókratar í Bandaríkjunum með
öldungadeildarþingmanninn Edward
Kennedy í broddi fylkingar hafa
gagnrýnt ákvörðunina. Kennedy
sagði eftir að hún var tilkynnt að
George Bush Bandaríkjaforseti hefði
Lúxemborgarsamkomulagið:
Reynt að greiða úr flækjunni
Brussel. Frá Kristófer M. Kristinssyni, fréttaritara Morgnnblaðsins.
TAKMARKAÐUR árangur náðist á sameiginlegum fundi yfirsamninga-
nefnda Fríverslunarbandalags Evrópu (EFTA) og Evrópubandalagsins
(EB) í Brussel í gær. Það var ítrekað af beggja hálfu að Ijúka samning-
unum fyrir lok þessa mánaðar þrátt fyrir að ekkert hafi miðað í sam-
komulagsátt frá ráðherrafundinum í Lúxemborg. Talsmenn EFTA og
EB sögðu eftir fundinn að hann hefði verið mjög gagnlegur þrátt fyr-
ir takmarkaðan árangur, ljósara væri nú en áður hvaða mál hefðu
verið afgreidd og hvaða atriði væru enn ófrágengin.
Svo virðist sem samninganefnd- Að loknum fundinum í gær eru
irnar séu að ná áttum eftir þá gjörn- samninganefndir sammála um að
ingaþoku sem lagðist yfír samning- enn hafí ekkert samkomulag náðst
ana eftir fundinn í Lúxemborg. Ljóst
virðist að ekki náðist samkomulag á
fundi EFTA-ráðherra með fulltrúum
EB í Salzburg um hveijar sameigin-
legu niðurstöður fundarins í Lúxem-
borg hefðu verið.
sjávarafurðir og að sögn tals-
mannanna eru hugmyndirnar frá
Lúxemborg um þau efni enn til um-
ræðu. Heimildir í Brussel herma hins
vegar að EB hafi hafnað allri um-
ræðu um veiðiheimildir við Svalbarða
á þeirri forsendu að málið snerti al-
þjóðlegar deilur um yfirráðarétt
Norðmanna yfír auðlindum í kringum
eyjuna. Að sögn embættismanna
verður að leysa viðræðurnar um sjáv-
arafurðir með pólitískri ákvörðun
ráðherra.
Aðeins ijórtán vinnudagar eru eft-
ir af júlímánuði og mörg viðamikil
og flókin mál eru enn óafgreidd í
samningaviðræðunum. Tíminn sem
liðinn er frá fundinum í Lúxemborg
hefur nýst mjög illa, báðir samnings-
aðilar verða því að leggja sig fram
ef takast á að ljúka viðræðunum
fyrir 1. ágúst þó svo að efasemdir
séu uppi um að það takist.
Afríska þjóðarráðið hefur barist ötullega gcgn aðskilnaðarstefnunni
í gegnum árin. Hér eru blökkumenn í einni af fjölmörgum mótmæla-
göngum sínum.
in hafa á árangursríkan hátt lagt
eina baráttuaðferð af, þ.e.a.s. vald-
beitingu. Og önnur er að fara sömu
leið, þar sem alþjóðlegum refsiað-
gerðum gegn Pretoríustjórninni er
nú óðum að linna. Afríska þjóðar-
ráðið hefur tekið því sem óhjá-
kvæmiiegum hlut og sætt sig við
að refsiaðgerðum sé aflétt í áföng-
um ef það helst í hendur við lýðræð-
isþróun í landinu. Samtökin eiga
þó enn eftir að finna bestu leiðina
til að fást við hinn hála de Klerk
sem hefur yfir hundruðum opin-
berra starfsmanna að ráða sem
uppfylla hverja hans ósk. Afríska
þjóðarráðið hefur hins vegar afar
lítil ítök í skriffinnskukerfinu, jafn-
vel þó að það breytist til batnaðar
eftir ráðstefnuna.
í samfloti við komm-
únistaflokkinn
Afríska þjóðarráðið hefur verið í
bandalagi með suður-afríska
kommúnistaflokknum og ekki viljað
ijúfa það. Þessi tengsl hafa vakið
furðu manna, bæði þarlendra og
erlendra, sem eiga erfitt með að
gera sér grein fyrir hvers vegna
þetta bandalag, hversu „meinlaust“
sem það er, er svona þýðingarmikið
fyrir samtökin, sérstaklega þegar
hrun kommúnismans um heim allan
er haft í huga. Svarið virðist liggja
í augum uppi. Bandalagið á sér
sögulegar rætur. Lengi lifir í göml-
um glæðum.
Næstum helmingur þeirra sem
sæti eiga í hinni nýkjörnu fram-
kvæmdastjórn (en nánast enginn
af þeim sex sem kjörnir voru í
æðstu embætti) eru taldir vera
kommúnistar, a.m.k. samkvæmt því
sem komist verður næst, því að
sumir eru tregir til að játa sig
flokksbundna í kommúnistaflokkn-
um, Þegar dregur að kosningum
mun Afríska þjóðarráðið liggja und-
ir miklum þrýstingi að skýra tengsl
sín við kommúnistaflokkinn, því ella
mun það hætta á að missa fylgi.
Höfundur er fyrrverandi ritstjóri
Cape Times og starfar nú sem
dálkahöfundur í Höfðaborg.
verið of fjótur á sér að aflétta bann-
inu áður en aðskilnaðarstefnan væri
að fullu lögð niður. Séra Leon Sulli-
van, sem átti mikinn þátt í því að
draga úr viðskiptum Bandaríkja-
manna við Suður-Afríku, harmaði
einnig ákvörðunina.
Áður en Bush tilkynnti opinber-
lega að banninu yrði aflétt talaði
hann í síma við Nelson Mandela,
forseta Afríska þjóðarráðsins, sem
bað hann um að aflétta ekki bann-
inu. Hann sagði að enn væru margir
pólitískir fangar á bak við lás og slá
og á meðan staðan væri þannig
væri of snemmt að nema bannið úr
gildi. Svipaðar undirtektir hafa kom-
ið frá Afríkjuríkjum, og stjórn
Zimbabwe sagði í gær að þessi
ákvörðun gæti orðið til þess að grafa
undan tilraunum til að binda enda á
aðskilnaðarstefnuna í Suður-Afríku.
Fjórir blökkumenn í Suður-Afríku
efndu til setuverkfalls við bandaríska
sendiráðið í Jóhannesarborg í mót-
mælaskyni við ákvörðun Bandríkja-
stjórnar. Þeir voru fjarlægðir eftir
tveggja tíma setu og ekki kom til
átaka.
Önnur lönd hafa verið jákvæðari
í garð Bandaríkjastjórnar og Sviss
bættist í gær í hóp landa sem numið
hafa viðskiptabann gegn Suður-
Afríku úr gildi, en þá var „þaki“ því
á peningastreymi í viðskiptum við
Suður-Afríku, sem sett var snemma
á 8. áratugnum, kippt í burtu. Jap-
önsk dagblöð gátu sér þess einnig til
í gær að stjórnvöld þar í landi myndu
aflétta viðskiptabanni gegn Suður-
Afríku á næstu mánuðum, en stjórn-
málamenn voru varkárari í orðum
og sögðu að það myndi taka lengri
tma.
Ýmis stórfyrirtæki í Bandaríkjun-
um, þ. á m. General Motors, Shera-
ton-hótelkeðjan, tölvurisinn Digital
Equipment og Heinz, eru þegar farin
að kanna viðskiptamöguleika í
Suður-Afríku. Sérfræðingar segja þó
að þau muni ekkert aðhafast nema
að vel grunduðu máli, þar sem ýmis
ríki og borgir Bandaríkjanna hafa
sett eigin lög sem banna viðskipti
við Suður-Afríku og þessi lög hafa
reynst snöggtum árangursríkari við
að fæla fyrirtæki frá viðskiptum en
þau sem sett voru af stjórninni, að
mati.Stephen Davis fjármálasérfræð-
ings.
Önnur fyrirtæki, s.s, Ford, Xerox
og IBM hafa ekki farið leynt með
að þau muni ekki hefja viðskipti við
Suður-Afríku þrátt fyrir að banninu
hafi verið aflétt.
Dr. Manfred Wörner,
framkvæmdastjóri Atlantshafsbandalagsins,
ræðir um framtíð NATO á fundi, sem haldinn verður
í Súlnasal Hótels Sögu í dag.
Fundurinn hefst kl. 16.30.
Stjórn Samtaka um vestræna samvinnu,
Stjórn Varðbergs