Morgunblaðið - 12.07.1991, Blaðsíða 30

MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 12. JÚLÍ 1991
30
Minning:
Grímur Ogmunds-
son, Syðri-Reykjum
Fæddur 3. september 1906
Dáinn 1. júlí 1991
Mikil kempa er fallin frá.
Grímur Ögmundsson bóndi á
Syðri-Reykjum í Biskupstungum
andaðist 1. júlí sl. Hann hefði orðið
85 ára gamall 3. september á þessu
ári. Hann var í hópi þeirra manna
er leiddu íslenska bændastétt frá
búskaparlagi fyrri alda inn í tækni-
_ vædda tuttugustu öldina. Hann er
glæsilegt dæmi þess hvernig ís-
lenski bóndinn hefur best náð því
að fylgja hinum nýja tíma, öld
tækninnar og hraðans. Hann tók í
arf hæga íhygli bóndans sem hefur
búið við kröpp kjör og oftar en
ekki óblítt umhverfi landsins okk-
ar, en í honum bjó ekki síður djörf-
ung mannsins sem vill áfram inn
í betri og bjartari tíð með nýtingu
alls þess, sem hugvit mannsandans
hafði lagt til á langri leið til betra
lífs. Hann bar merkið hátt.
Foreldrar Gríms voru Ögmundur
Grímsson frá Bergsstöðum í Bisk-
upstungum og kona hans, Ragn-
heiður Grímsdóttir frá Syðri-Reykj-
-'.tm. Þau hjón hófu búskap sinn á
Bergsstöðum, en vorið 1906 fluttu
þau að Syðri-Reykjum, sem síðar
varð þeirra eignaijörð og þar fædd-,
ist Grímur.
Snemma bar á því, sem reyndar
var alla tíð síðan einkenni Gríms,
að hann var framúrskarandi laginn
til allra verka, gaumgæfinn og
greindur og hafði góðan skilning á
hveiju verkefni sem hann tók sér
fyrir hendur, en þau urðu býsna
mörg og margslungin í gegnum
• tíðina og kom honum þar mjög til
góða hversu námfús hann var enda
síspurull og vökull.
Grímur var í hópi fyrstu nem-
enda Héraðsskólans á Laugarvatni
árið 1928 og sótti þangað mikla
og góða fræðslu sem kom honum
vel í hag síðar, enda voru þar þá
sem nú annálaðir, velmenntir kenn-
arar. Hann starfaði síðan nokkur
næstu ár á Laugarvatni og féll þá
m.a. í verkahring hans að annast
vatnslagnir og viðhald þeirra og
þeim verkefnum gegndi hann síðan
um áratuga skeið.
Bjarni Bjarnason, skólastjóri á
Laugarvatni, var gagnmerkur mað-
ur sem reis mjög upp úr sinni sam-
’*'» tíð á'fjölmörgum sviðum, sagði um
Grím að hinir góðu kostir hans og
Góða nótt... Góða nótt...
Falla húmtjöldin hljótt,
meðan himins ljós signir viknandi rós.
Lokast blómanna brár.
Vakna blundandi þrár...
Góða nótt... Góða nótt...
Faila húmtjðldin hljótt...
Góða nótt... Góða nótt...
Allt er heillandi hljótt...
Oft er hugurinn skír, sem i myrkrinu býr...
Blundar draumanna dís,,
Þegar dagurinn rís...
Góða nótt... Góða nótt...
Allt er heillandi hljótt...
(Sigfús Elíasson)
Kveðja,
amma Dóra
Nú er elsku Dóra okkar dáin.
Hún var í blóma lífsins og átti sér
marga drauma. Við eigum eftir að
sakna hennar sárt, en minning
hennar verður eftir í hjörtum okkar.
Ó, Jesús bróðir besti,
og bama vinur mesti,
æ, breið þú blessun þína,
á bamæskuna mina.
hæfileikar yrðu til þess að það yrði
ævinlega að telja hann meðal þeirra
manna sem byggðu upp og þróuðu
Laugarvatn sem skólasetur. Þar
talaði maður, sem kunni mörgum
öðrum fremur að meta manndóm
og hæfileika.
Vorið 1936 settist Grímur að á
föðurleifð sinni, Syðri-Reykjum, og
tók þar við búsforráðum af föður
sínum. Þá hófst tími mikilla um-
svifa og uppbyggingar, sem stóð í
raun alla tíð síðan undir styrkri
stjórn og ríkum framfarahug bónd-
ans. Mestu munaði þó þegar Grími
tókst með hyggjuviti sínu og þraut-
seigju að virkja þann aflmikla hver
sem á jörðinni er. Þá höfðu verk-
fræðimenntaðir menn orðið að
ganga frá án þess að fá beislað
þessa firnaorku. Grfmi óx ekki í
augum vandinn og að hvemum
sigruðum upphófst mikið blóma-
skeið á Syðri-Reykjúm með bygg-
ingu gróðurhúsa og fjölbreyttri
ræktun samfara búskapnum.
Búskapur Gríms á Syðri-Reykj-
um óx mjög á hans bestu árum svo
og ræktun lands, en síðar varð
rekstur gróðurhúsa æ meiri og
ræður nú ferðinni að mestu. Við
búskapinn var Grímur mjög áhuga-
samur og framsýnn. Þar tileinkaði
hann sér ævinlega allar þær nýj-
ungar í tækni og verklagi, sem til
heilla horfðu, án þess þó að missa
sjónar á hlutverki bóndans og gildi
ýmissa gamalla hefða.
Árið 1939 kvæntist hann Ingi-
björgu Guðmundsdóttur Þorvalds-
sonar bónda á Bíldsfelli í Grafningi
og konu hans, Guðríðar Finnboga-
dóttur. Þar kom til liðs við Grím
mikil mannkostakona frá rómuðu
myndarheimili, kona sem bjó vel
að góðum kostum og arfí æskuár-
anna í föðurhúsum. Hún stóð við
hlið athafnamannsins, hljóðlát og
traust, og byggði upp með honum
þetta gamla býli uns það varð að
miklu veldi á gjöfulli jörð, þar sem
vélar og verkfæri tóku við æ fleiri
störfum mannshandarinnar. Þar
réð framsýni og djörfung förinni
til nýrrar sýnar og allt ber það í
dag vitni um dugnað og samstöðu
Reykjahjónanna. Samhent átak
þeirra beggja stendur sem óbrot-
gjarn minnisvarði kjarkmikilla at-
hafna og orku þeirra sem gátu og
vildu. Annáluð rausn Reykjaheimil-
isins hvíldi hvað mest á hennar
Mig styrk í stríði nauða,
æ, styrk þú mig í dauða.
Þitt lífsins ljósið bjarta
þá Ijómi í mínu hjarta.
Elna Ósk, Þyrí, Sigrún Elsa,
Helga og Stefán Már.
í dag, 12. júlí, hefði Dóra okkar
Thorberg Þorsteinsdóttir orðið
sautján ára.
Dóra frænka var fyrsta barna-
barnið í móðurætt og var mikið
yndi okkar allra. Strax bar mikið á
smitandi hlátrinum og ýmsum
skemmtilegum uppákomum, sem
Dóra tók uppá, ein sér, eða fremst
í flokki yngri systkina og frænd-
systkina. Hún átti það til að tæma
heilu fataskápana og halda tísku-
sýningu, skipuleggja söngleiki eða
semja leikrit. Óvenjufijóttímyndun-
arafl hennar hefur einnig ávallt
fengið útrás í teikningu. Ófáar
stundirnar fóru í að teikna heima
hjá afa og ömmu, þar sem teikni-
blokkir og blýantar biðu alltaf til
reiðu. Efst í huga okkar er fallega
brosið hennar, sem endurspeglaðist
herðum og þar var sómi hennar
kannski hvað mestur. Ingibjörg lést
25. desember 1987.
Ingibjörg og Grímur eignuðust
einn son, Grétar Bíldfells, sem er
garðyrkjumaður að mennt. Hann
varð foreldrum sínum til mikillar
gleði og örvunar og studdi þau alla
tíð með ráðum og dáð. Hann situr
nú jörðina, verðugur arftaki for-
eldra sinna. Hann er kvæntur Láru
Jakobsdóttur frá ísafirði, myndar-
konu sem hefur verið mjög sam-
stiga manni sínum í að viðhalda
framfarahug og rausn heimilisins.
Þau eiga fimm börn.
Grímur Ögmundsson var maður
óreikull í ráði, hreinskilinn og hvat-
vís. Ör hugurinn var sívakandi, al-
varan djúp en glettnisyrði á vörum
og gáskablik í augum. Hann var
ákaflega Ijölhæfur maður; hann
var bóndi, járnsmiður og vatn-
slagnamaður, verktaki. Ekki má
þó gleyma manni viðskiptanna.
Hvar sem hann kom og hvert sein
hann fór voru viðskiptin ævinlega
ofarlega í huga hans. Síkvikur hug-
urinn vakti yfir öllum möguleikum
og blóðborin athyglin jafnt að stóru
sem smáu lét ekkert framhjá sér
fara og hvatti hann til þátttöku
hveija stund. Mannlífið allt var
vettvangur hans og viðfangsefni.
Hagleik hans og fyrirhyggju í
hveiju verki má sjá á bújörð hans,
þrotlaus athafnaþörfin knúði hann
sífellt áfram til nýrra átaka, til
nýrra sigra — og þessum einstaka
hagleiksmanni fylgdi alla tíð skil-
yrðislaus krafa um þrifnað og góða
umgengni á öllum sviðum.
Sögu Gríms á Reykjum er ekki
lokið þótt hann sé okkur horfínn.
Verkin standa víðsvegar og verða
um ókomna tíð minnisvarðar um
bóndann verkhaga sem byggði svo
margt nýtt á gömlum grunni til
uppbyggingar og nytja fyrir þá sem
á eftir koma. Hann var í forystu-
sveit þeirra bænda sem gengu fram
veginn til betra lífs og bættra kjara
með afli nýrra tíma og viðhorfa.
Hann og hans líkar brutust undan
oki aldagamalla lífshátta hokurs
og þrældóms, þeir eijuðu jörðina í
árroðabliki vélaaldar, lögðu orku
jarðar í fjötra til aukinna lífsgæða
fyrir óbornar kynslóðir. Slík voru
störf þeirra. Þakkarskuld okkar er
mikil.
Kempan Grímur Ögmundsson er
fallin frá en eftir stendur lífssaga
hans og verk. Friður sé með honum
á voraldar vegum.
Haraldur Teitsson
Óhjákvæmilega verður mannlíf
í Biskupstungum fátæklegra, þeg-
ar jafn aðsópsmikill persónuleiki
í fallegu ljósbláu augunum. Við er-
um þakklát fyrir að hafa átt þessa
gefandi stúlku fyrir frænku.
Þú fagra minning eftir skildir eina,
sem aldrei gleymi, meðan lífs ég er.
(Úr ljóði eftir Cæsar (Karl Ö. Runólfsson).
Elsku Edith, Siggi og Steini, Guð
gefi okkur öllum styrk til þess að
sætta okkur við það sem við fáum
ekki breytt.
Elsa, Stefán, Óskar, Berglind.
og Grímur Ögmundsson hverfur
af sjónarsviðinu. Það skynja bæði
innfæddir Tungnamenn og við
sumarbústaðaeigendur, sem áttum
því láni að fagna að kynnast honum
í nábýli á Syðri-Reykjum.
Oft er talað um ríg milli stijálbýl-
is og þéttbýlis. Slíkur hugsunar-
háttur var fjarri Grími Ögmunds-
syni. Þvert á móti hafði hann for-
göngu um að bjóða þéttbýlisfólk
velkomið á jörð sína á tímum, sem
ekki þótti sjálfsagt, að bændur létu
lönd undir sumarbústaði. Mátti
hann þola ómælda gagnrýni ýmissa
fyrir vikið, en lét það sem vind um
eyru þjóta. í dag þykir þessi stefna
sjálfsögð og streyma þúsundir
Reykvíkinga og annarra þéttbýl-
isbúa um hveija helgi í sumarhús
utan borgarinnar í góðri sátt við
landið og bændurna.
En Grímur gerði meira en að
bjóða fólk velkomið á jörð sína.
Hann var því alla tíð innan handar
við margs konar aðstoð, þegar
vantaði vélar og áhöld vegna fram-
kvæmda. Fyrir bragðið varð hann
heimilisvinur margra og tókust góð
og náin kynni með honum og land-
setum hans.
Einnig er vert að geta þess, að
meðan Ingibjörg Guðmundsdóttir
eiginkona hans lifði, stóð heimili
þeirra ávallt opið gestum og gang-
andi. Sérstakir aufúsugestir þeirra
voru börn og unglingar, sem þau
létu sér mjög annt um.
Grímur Ögmundsson átti merka
sögu að baki. Hann hlúði vel að
arfleifð sinni á Syðri-Reykjum og
var einn af frumkvöðlum hitaveitu-
framkvæmda fyrir austan fjall.
Myndarleg gróðurhús hafa löngum
verið aðall Syðri-Reykja og hafa
þau hjón, Grétar einkasonur hans
og Lára Jakobsdóttir séð um rekst-
ur þeirra.
Margir munu sakna heimsókna
Gríms, því að hann var fjölfróður
og lá ekki á skoðunum sínum á
mönnum og málefnum. Allt var það
vel meint, þó að ókunnugir kynnu
stundum að halda annað, því að
Grímur var oft alvarlegur í bragði.
En ávallt var þó grunnt á gaman-
seminni.
Nú, þegar moldin tekur við hin-
um aldna bónda, skartar sveitin
hans sínu fegursta. Óvíða er fjalla-
sýn. fegurri en í Biskupstungum,
þegar sér inn í jökul. Voldug liðast
Brúará um land Syðri-Reykja, þar
sem Grímur feijaði fyrrum Jónas
frá Hriflu yfír ána. Hann minntist
oft horfinna daga og dvalar sinnar
á Laugarvatni. Samt var hann mik-
ill nútímamaður og fylgdist vel með
atburðum líðandi stundar, uns
heilsan gaf sig undir það síðasta.
Ég og fjölskylda mín viljum
þakka Grími samfylgdina og óska
honum blessunar á nýjum lendum.
Alfreð Þorsteinsson
1. júlí sl. var ég stödd í kirkju
að kveðja gamlan vin, rétt fyrir
hálfellefu áður en athöfnin hófst,
var mér hugsað til Gríms vinar
okkar og fór með smá bæn. Varla
var ég komin heim er Lára tengda-
dóttir hans hringdi og lét mig vita
að Grímur hafði kvatt þennan heim
um hálfellefu um morguninn. Grím-
ur var búinn að liggja rúmfastur,
eða við hjólastól í nokkra mánuði.
Dóra Th. Þorsteins-
dóttir - Kveðja
Nokkrum dögum áður en hann dó
var ég hjá honum á Ljósheimum á
Selfossi ásamt syni mínum, Krist-
jáni, eða Stjána eins og Reykjafólk-
ið ávallt kallar hann. Grímur var
þá með háan hita og mikið veikur.
Við settum kaldan klút á enni hans,
þann tók fast í hönd mína og það
fór ekki milli mála að hann vissi
af okkur. Annars var Grétar einka-
barn hans og Lára kona hans öllum
stundum hjá honum nótt sem dag
þar til yfir lauk. Er ég nú sit hér
fyrir austan í sumarbústað okkar
í Biskupstungum og lít upp að
Reykjum, bænum þeirra hjóna
Ingibjargar og Gríms, fyllist ég
söknuði, en um leið koma upp í
huga mér allar þær góðu og
ógleymanlegu stundir, sem við fjöl-
skyldan áttum hjá þeim gegnum
árin. Grímur var stórbóndi í orðsins
fyllstu merkingu. Syðri-Reykir
voru þekktir ekki bara í sveitinni
heldur einnig af borgarbúum, sem
skiptu hundruðum. Að sækja þau
hjón heim, var eins og að fara í
stórveislu. Það var sama hve Ingi-
björg var lasin, hún -tók alltaf á
móti öllu því fólki sem bóndi henn-
ar bauð heim á öllum tímum sólar-
hringsins. Ég talaði við Grím í lok
maí, áður en ég fór utan, var hann
þá furðu hress andlega, fór ég þá
með smá vísu er ég hafði hnoðað
saman fyrir hádegi, um hann auð-
vitað, og fallegu stúlkurnar er
hjúkruðu honum, hafði hann gam-
an af og hló, sagði svo: „Hún er
bara nokkuð góð þessi, farðu með
hana aftur.“ En eins og allir sem
þekktu Grím bónda vissu, var hann
snillingur að setja saman vísur um
fólk, já, langar og bráðskemmtileg-
ar, á stórafmælum, eða bara við
eitthvert sérstakt tækifæri, eða
atvik sem var að gerast á líðandi
stund, og fór létt með það. Ég
kynntist þeim hjónum 1956, er fað-
ir minn keypti land á Syðri-Reykj-
um. Þá gat ég ekki ímyndað mér
hvað ég og fjölskylda mín átti eftir
að tengjast þessu fólki mikið og
alla þá tryggð er við höfum fengið
gegnum árin hjá þeim. Og er faðir
minn bað fyrir son okkar í eina
viku til dvalar á Reykjum, var það
sjálfsagt. Vikan varð nokkur ár,
frá því hann var 9 ára og þar til
hann varð stálpaður fór hann þang-
að hvert sumar. Að vetri til ef hann
gat. Þetta var eins og hans annað
heimili. Hann var alltaf velkominn.
Með honum og barnabörnum Gríms
tókst mikil vinátta sem alltaf hefur
haldist. Ekki hefur hann sagt skilið
við Reyki. Hann geymir þar 2
hesta. Grétar og Lára eiga 5 börn,
Grímþór, Sigurð, Ingibjörgu, Guð-
mund og Dagnýju Rut. Barnaböm-
in þeirra eru orðin 7. Grímur og
Ingibjörg voru mjög barngóð.
Það var fastur liður hjá Grími
bónda að kom í smáheimsókn í
sumarbústaðina og heilsa upp á
fólkið. Var þá venjulega veittur
snaps, og tekið upp léttara hjal,
eins og gengur og gerist. Grímur
hafði sérstaklega gaman af að rifja
upp skemmtileg atvik og hnittnar
setningar og samtöl. Og maður
vissi orðið hvað yrði nú endurtekið,
og alltaf hafði hann jafn gaman
af. Hémmbil í hvert sinn fór hann
að tala um er Stjáni kom í fyrsta
skipti. Hafði ég þá gefið Grími
flösku, að gömlum og góðum sið.
Er Grímur mætti út á tún, gellur
í Stjána: „Grímur minn, ertu nú
ekki orðinn óþarflega fullur." Þetta
fannst honum vel mælt og minntist
þess oft og iðulega. Já, þau eru
mörg börnin sem hafa verið að
Syðri-Reykjum.
Þegar Grímur talaði um að
„skreppa" eitthvað gat það alveg
eins verið norður í land, eða inn á
Hveravelli. Það var stutt í gaman-
semina hjá Grími. Pólitík var stund-
um rædd, framsóknarmaður var
hann, og vorum við því oft ólíkrar
skoðunar, en allt var þó í fullri vin-
semd. Mesta sem hann tók upp í
sig var: „Það er kjaftur á þér
stelpa." En ég tek orðrétt eftir
syni hans: Hann tók persónurnar
fram yfír allar stjórnmálaskoðanir.
Vissi ég t.d. að Ingólfur á Hellu
var mikill vinur Gríms. Snjall gat
bóndinn verið. Ég t.d. skildi ekki
að er ég fór utan bað hann mig