Morgunblaðið - 27.02.1998, Blaðsíða 27

MORGUNBLAÐIÐ
AÐSENDAR GREINAR
FÖSTUDAGUR 27. FEBRÚAR 1998 27
í ÞREMUR greinum
hér á síðum Morgun-
blaðsins hef ég bent á
fjárhagslegan og stjórn-
unarlegan ávinning sem
fælist í því að sameina
irekar sveitarfélögin á
höfuðborgarsvæðinu.
Einnig var minnst á að
höfuðókostur þess að
stækka sveitarfélög
væri ópersónulegri
stjórn og aukin fjarlægð
stjórnkerfísins við íbú-
ana. Ekki ætla ég að
gera lítið úr þessum
óhjákvæmilega fylgifiski
stjómunar borga eins
og Reykjavíkur. En
einmitt Reylgavíkui’-
borg hefur hrint af stokkunum til-
raun til að færa ákveðin verkefni út í
hverfín, nær fólkinu ef svo má segja.
Grafarvogur hefur þannig verið val-
inn sem reynsluhverfi, þar sem
markmiðið er að hagræða og bæta
þjónustu við íbúa Grafarvogs. Þessu
til viðbótar er ætlunin að auka lýð-
ræði með því að veita íbúum og full-
trúum hverfafélags aukin áhrif á
skipulag nánasta umhverfis og fyrir-
komulag þjónustu. Verkefni þau sem
færð eru út í Grafarvogshverfi era
frá: Félagsmálastofnun, Skólaski’if-
stofu, Dagvistun barna og Iþrótta- og
tómstundaráði. Að auki er ætlaður
flutningur á verkefnum ríkis á sviði
heilsugæslu og lögreglu. Sérstök
hverfismiðstöð sinnir persónulegri og
félagslegi’i þjónustu við íbúana. Yfir
hverfismiðstöðinni ríkir hverfisnefnd
sem í eiga sæti þrír fulltrúar úr borg-
arstjóm og tveir úr íbúasamtökun-
um. Hverfisnefndin hefur eigin fjár-
hag og getur skipt honum niður á
verkefni sín eftir ákveðnum reglum.
Valddreifing út í hverfin
Tilraunaverkefninu um reynslu-
hverfið Grafarvog lýkui’ árið 1999 og
verður afar fróðlegt að
sjá hvernig til tekst. Til
að koma í veg fyrir
ópersónulega og fjar-
læga stjórn í mjög fjöl-
mennu sveitarfélagi (á
íslenskan mælikvarða)
er afar æskilegt að
dreifa valdi út í hverfin
í vissum málaflokkum.
Mín skoðun er sú að
réttast sé að hluti slíkr-
ar nefndar sé skipaður
af sjálfri borgarstjórn-
inni, en aðrir kjörnir
beinni kosningu sam-
hliða sveitarstjómar-
kosningum. Einstök
hverfa- eða hagsmuna-
félög gætu komið að
slíkri hverfanefnd með áheyi'narfull-
trúa sem hefði bæði málfrelsi og til-
lögurétt.
Sumir eru þeirrar skoðunar að
stefna beri að stóraukinni samvinnu
Vaninn, segir Einar
Sveinbjörnsson, má
ekki verða skynseminni
yfirsterkari.
sveitarfélaganna á höfuðborgar-
svæðinu í stað sameiningar þeirra.
Þó samvinna sé nokkur í dag í t.d.
skolpdælingu og ýmsum öðrum
málaflokkum gæti hún vissulega
verið öllu umfangsmehi ef vilji væri
fyrir hendi. Á aðalfundi Samtaka
sveitarfélaga á höfuðborgarsvæðinu
(SSH) árið 1996 var hins vegar gerð
stefnumarkandi samþykkt í þá veru
að samtökin væru fyrst og fremst
samráðsvettvangur. Með þeimi sam-
þykkt er ljóst að sveitarstjórnar-
menn á höfuðborgarsvæðinu eru
ekki reiðubúnir að virkja SSH í
þágu aukins samstarfs. Á það hefur
þó verið bent að samvinna sveitarfé-
laga á ýmsum sviðum þó 'hagkvæm
sé geti síðar leitt til óhagræðis. Ef
stofnaðar eru samstarfsnefndir og
ráð nokkuma sveitarfélaga um til-
tekin verkefni getur öll ákvarðana-
taka orðið mjög þung í vöfum því
sjálf yfirstjórn þeirra sveitarfélaga
sem hlut eiga að máli hafa alltaf
lokaorðið.
Nokkrir
möguleikar færir
Að framansögðu tel ég því heppi-
legi’a að stefna að frekari samruna
sveitarfélaganna, heldur en að auk-
inni samvinnu. Kostirnir eru nokkrir
(íbúatala innan sviga):
1. Höfuðborgarsvæðið eitt sveitar-
félag (161.000).
2. Reykjavík, Seltjarnarnes, Mos-
fellsbær (115.000). Kópavogur,
Garðabær, Bessastaðahreppur,
Hafnarfjörður (46.000).
3. Reykjavík, Seltjarnarnes, Mos-
fellsbær, Kópavogur (136.000). Hafn-
arfjörður, Bessastaðahreppur,
Garðabær (27.000).
Fleiri samsetningar em vissulega
fyrir hendi, en eiga það allar sameig-
inlegt að ganga mun skemmra en til-
lögurnar hér á undan. Á þessari
stundu er ekki rétt að gera upp á
milli ofannefndra kosta, en ég vil
jafnframt láta þá skoðun í ljós að sá
fyrsti er ekki álitlegur nema höfuð-
borgarsvæðinu verði skipt upp í
stjórnsýsluhverfi á líkan hátt og
Reykjavík gerir tilraun með í Graf-
arvogi um þessai’ mundir.
Með frekai-i sameiningu sveitarfé-
laga á höfuðborgarsvæðinu sparast
fjármagn í yfirstjórn. Það má síðan
nota í að byggja upp frekari þjón-
ustu til hagsbóta fyrir íbúana. Loka-
orð mín í þessari síðustu grein minni
um hugsanlegan samruna sveitarfé-
laga á höfuðborgarsvæðinu verða
þessi: Sveitai’stjórnarmönnum ber
skylda til að ræða þessi mál af hisp-
ursleysi, þar sem skoðaðir verða
kostir og gallar þess að sveitarfélög
stækki á höfuðborgarsvæðinu.
Flokkapólitík og gamaldags hreppa-
rígur mega ekki verða til þess að
kæfa slíka umræðu í fæðingu. Van-
inn má ekki verða skynseminni yfir-
sterkari.
Höfundur er veðurfræðingur.
Úr viðjum
vanans
Einar
Sveinbjörnsson
Viðhorf til
brióstagjafar
SAGA brjóstagjafar á
Islandi er ekki eins löng
og ætla mætti. í heim-
ildum frá 17. öld og
fram á þá 20. lítur út
fyrir að brjóstagjöf hafi
ekki verið almenn hér á
landi. Þá var brjósta-
gjöfin talin sársaukafull
og að hún myndi spilla
útliti kvenna. Einnig var
talið að önnur næring
væri betri fyrir börnin,
svo sem kúamjólk. Það
höfðu þó ekki allir að-
gang að kúamjólk.
Þannig fengu börn fá-
tækra mæðra móður-
mjólkina þar sem ekki
var um neitt annað að
ræða. I kjölfar mikils ungbarna-
dauða var farið að upplýsa fólk um
kosti móðurmjólkurinnar. Það var
um síðustu aldamót að heilbrigðisyf-
irvöld fóru að predika fyrir því að
konur legðu börn sín á brjóst.
Miklar breytingar hafa átt sér
stað hér á landi síðan. Fólk er upp-
lýstara en áður um kosti þess að
hafa börn á brjósti. Það er almennt
viðurkennt í okkar þjóðfélagi að hafa
börn sín á brjósti í 6-9 mánuði og allt
að eins árs aldri. En þá eiga þau líka
að hætta, venja þau af brjósti. Af
hverju er þetta viðhorf íikjandi?
Ömgglega eru á því margar skýi’ing-
ar. Ein ástæðan er efalaust lengd
fæðingarorlofs. I dag dugar ekki ein
fyi’h’vinna til að framfleyta fjölskyld-
unni og því fara margar mæður að
vinna strax að því loknu. Þegar kon-
Sóley
Stefánsdóttir
ur fara út að vinna er
oft búið að venja bamið
af brjósti, því margar
konur treysta sér ekki
tO að hafa saman úti-
vinnu og brjóstagjöf.
Önnur ástæða eru þau
óformlegu skilaboð
sem uppalendur fá úr
bókum um vöxt og
þroska barna. Umfjöll-
un um brjóstagjöf í
bókunum tilheyrir ein-
ungis aldursskeiðinu 0-
12 mánaða. í sumum er
tekið fram að þægilegt
sé að venja böm af
brjósti við og fyrir eins
árs aldurinn því það sé
auðveldara þá en síðar.
Þriðju ástæðuna tel ég vera skoðanir
fólks. Það eru nefnilega ofsalega
margir tilbúnir að láta álit sitt í ljós
Það er almennt
viðurkennt í okkar
þjóðfélagi, segir Sóley
Stefánsdóttir, að hafa
börn á brjósti í 6 til
9 mánuði.
hvað sé gott fyrir barnið og hvað
ekki og margir falla í þá gryfju að
telja að það sem þeir og þeirra fjöl-
skylda gerði sé það eina rétta fyrir
alla hina. Hve oft hafa þær mæður
sem hafa verið með böm sín á brjósti
lengur en eitt ár ekki fengið að
heyra fullyrðingar eins og: „Þú verð-
ur svo bundin yfir barninu!“ Hvaða
næringu sem barnið fær þá þarf að
sinna því. Brjóstagjöf bindur ekki
móður yfir barni sínu frekar en ann-
að uppeldi. Það er frekar spurning
um skipulag.
„Mjólkin er ekki nógu góð, bara
sull.“ Þetta er ekki rétt. Mjólkin
heldur næringargildi sínu, samsetn-
ing hennar breytist eftir aldri barns-
ins.
„Barnið þarf ekki á þessu að
halda.“ Brjóstagjöf er næring, bæði
líkamleg og andleg. Tilfinningalegt
samband móður og barns þegar
barni er gefið brjóst er mikið og era
þetta oft fyrstu skrefin að ævarandi
vináttu þeirra. „Börn verða matvönd
- vilja ekki borða venjulegan mat.“
Rangt. Barn sem er komið á annað
ár er fært um að neyta allrar hollrar
og góðrar fæðu með brjóstagjöfmni
og brjóstagjöfin hefur ekki áhrif á
matvendni þess nema síður sé. Mat-
vendni er fi-ekar spurning um upp-
eldi. Barn sem er á brjósti hefur
þegar „smakkað" margt í gegnum
brjóstamjólkina.
Ef fjölskyldumeðlimir - móðir -
faðir - barn vilja halda brjóstagjöf
áfram eftir eins árs aldur er það
þeirra val frekar heldur en hvað öðr-
um fínnst. Fólk kemur til með að
hafa áfram skoðanir á því hver sé
heppileg lengd á brjóstagjöf og það
hentar ekki öllum fjölskyldum það
sama. Það vill stundum gleymast að
börn era eins misjöfn og þau era
mörg og þarfir þeirra líka. Því ætti
hver og ein fjölskylda móðir - faðir -
barn að ákveða hvað hún telur að
henti sinni fjölskyldu og aðrir að
virða þær skoðanir. Það kemur að
því einn góðan veðurdag að barnið
hættir - öll börn hætta einhverntíma
á brjósti.
Höfundur er hjálparmóðir hjá
Barnamálum.
Allt í lagi í
þetta sinn
„ÁVERKAR sjást
ekki á dýrinu aðrir en
smásár á augabrún yf-
ir vinstra auga, þar
sem húðin hefir
sprungið. Ur því hefir
blætt talsvert yfír allt
trýni neðan augna og
milli þeirra. Miklar
blæðingar eru undir
skinni á enni. Blæð-
ingar era í vöðvum,
yfir auga og á kinn.
Blætt hefir undir
vinstra augað og það
þrýst nokkuð út. Ekki
er hornhimna sködd-
uð og blætt hefir í
augað, bæði í forhólf
þess og bak við sjáaldur. Hvítan í
báðum augum er rauðlituð af
blóði, einkum þó í vinstra auga.
Blæðingar eru í nasaholi og slím-
húð þar mjög þrútin af blóði.
Dökkvi þ.e. blóðsöfnun og smá-
blæðingar í vöðvum og hálsi fram
undir haus.
Blæðingar miklar eru yfír heila-
himnu, einkum vinstra megin að
því er virðist af höggum, einnig aft-
ur með höfuðbeinum að mænuopi
og inn í mænugöng. Mænukólfur
og fremsti hluti mænu er umflotinn
blæðingum. Höfuðbein eru óbrotin
en brjósk í trýni vinstra megin er
skaddað. Bjúgur er í lungum og
smáblæðingar, hjarta er slappt og
útþanið. Lítilsháttar aukning (5-10
ml) er á vökva í brjóstholi, blóðlit-
aður vökvi um 30 ml er í kviðarholi,
líklega frá smásprungu í lifur.
Blóðið er mjög dökkt og ber merki
um súrefnisskort. Að öðra leyti eru
líffæri eðlileg.
Ályktun:
Dýrið virðist hafa fengið þung
höfuðhögg, einkum yfir vinstra
auga. Það hefir alls ekki getað veitt
sér þessa áverka sjálft. Sprangið
hefir fyrir á augabrún og miklar
blæðingar era í vöðvum. Höfuð-
kúpan er ekki brotin. Blæðingar til
Mann setur hljóðan
við lestur dómsins, seg-
ir Sigríður Asgeirs-
Sigríður
Ásgeirsdóttir
litla hundsins. Engar
bætur voru dæmdar.
Forsaga málsins er
sú að árið 1991 fá
mæðgur í Neðstaleiti
sér lítinn hund, með
leyfi borgaryfirvalda.
Móðirin er sjúklingur
og litli hundurinn veit-
ir henni þrótt og nýjan
kjark til að takast á
við veikindi sín. Litli
hundurinn er hvers
manns hugljúfi og
enginn amast við hon-
um fyrr en nýr eigandi
kemur í húsið fjóram
áram seinna. Engin
marktæk skýring hef-
ir fengist á því hvers vegna hann
byrjar að amast við hundinum.
Fyrsta janúar 1995 taka gildi
svokölluð fjöleignarhúsalög og
samþykktar era húsreglur í húsfé-
laginu að Neðstaleiti 1, sem banna
hundahald í húsinu en þeim er
ekki þinglýst. Og nú upphefjast
sannkallaðar nornaveiðar í húsinu,
sem lýkur með því að borgaryfir-
völd afturkalla leyfið fyrir hundin-
um, hann skal burt úr húsinu.
Mæðgurnar biðjast vægðar og ná
samkomulagi við borgaryfirvöld
um að frænka þeirra taki hundinn
til sín en hann fái að koma í heim-
sóknir til mæðgnanna. Samkvæmt
hundasamþykktinni eru heimsókn-
ir hunda leyfðar í eina viku í senn,
ótiltekið hve oft. Mótleikur húsfé-
lagsins við þessu er að banna
heimsóknir hunda eða katta í hús-
ið. Engin lagaheimild er til fyrir
því að húsfélög geti skert persónu-
frelsi íbúanna með þessum hætti.
Mann setur því hljóðan við lest-
ur ofangreinds dóms og maður
spyr sjálfan sig, hvað er að gerast
og hvert er fordæmisgildi dómsins.
Jú, fordæmisgildið er einfaldlega
þetta: „Ef þú lendir í snöggu ójafn-
vægi vegna ögrana, mátt þú mis-
þyrma konum og drepa dýr - ef þú
bara gerir ekkert af þér næstu tvö
árin.“
Höfundur er lögfræðingur og
formaður Dýraverndunarsambands
íslands.
dóttir, og spyr hvaða
fordæmisgildi svona
dómur hafi.
heilabús, sem voru talsvert miklar
hafa þrýst á heilann og ásamt höf-
uðhöggum valdið meðvitundar-
leysi. Blæðingar til mænukólfs og
mænu hafa að öllum líkindum lam-
að dýrið. Blóðið er mjög dökkt og
ber öll merki súrefnisskorts. Dauði
hefír orðið af köfnun.“
Þessi krufningsskýrsla er ekki
úr hryllingssögu eða X-files. Þetta
er bláköld staðreynd og svona var
litli hundurinn útleikinn, sem for-
maður húsfélagsins í Neðstaleiti 1
drap fyrir tæpu ári.
í dómi héraðsdóms frá 13. janú-
ar sl. segir: „Þegar allt er virt er
sannað að tíkin drapst af áverkum,
sem ákærði veitti henni. - Refsing
ákærða verður ákveðin með hlið-
sjón af 77. gr. alm. hegningarlaga
og þykir hæíilega ákveðin varðhald
í 30 daga, en þar sem ákærði hefir
ekki áður hlotið refsingu og hefir
að því er best verður séð framið
brot sín vegna snöggs ójafnvægis,
sem augljóslega á rætur að rekja
til sífelldra ögrana . . . þykir mega
ákveða að fresta skuli fullnægingu
refsingarinnar og niður skal hún
falla að tveimur áram liðnum . . .
haldi ákærði almennt skilorð."
Ákærði, formaður húsfélagsstjórn-
arinnar, var einnig fundinn sekur
um líkamsárás á annan eiganda
Utsala
Gíftxrleg
verðlækkun.
Lokadagar útsölunnar
Ath.: Einnig nýjar vörur.
Opið kl. 10-18,
laugard. kl. 10-16.
JOSS
Laugavegi 20, s. 562 6062.