Morgunblaðið - 27.02.1998, Blaðsíða 30

30 FÖSTUDAGUR 27. FEBRÚAR 1998
MORGUNBLAÐIÐ
STOFNAÐ 1913
UTGEFANDI
FRAMKVÆMDASTJÓRI
RITSTJÓRAR
Árvakur hf., Reykjavík.
Hallgrímur B. Geirsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
NÝ FÉLAGSLEG
HÚSNÆÐISLÁN
FÉLAGSMÁLARÁÐHERRA hefur boðað miklar breyt-
ingar á félagslega íbúðarlánakerfinu jafnframt því, sem
Húsnæðisstofnun verði lögð niður og íbúðalánasjóður settur
á stofn. Samkvæmt frumvarpi, sem hann hefur lagt fram, á
fólk nú ekki lengur kost á félagslegri íbúð, heldur á það kost
á félagslegu láni, sem það síðan getur nýtt til kaupa á íbúð á
fasteignamarkaði. Greiðslubyrðin í nýja kerfinu verður létt-
ari í upphafi lánstímans og eykst þegar á líður og eigna-
myndun eykst hraðar. Þá verður hætt að niðurgreiða vexti,
en láglaunafólki hjálpað með auknum vaxtabótum í gegnum
skattkerfið. Þær verða greiddar ársfjórðungslega líkt og
barnabætur.
Páll Pétursson, félagsmálai-áðherra, segir, að félagslega
íbúðalánakerfið sé komið í ógöngur og óhjákvæmilegt að
gera á því róttækar breytingar. Félagslegar íbúðir í núver-
andi kerfi munu þó áfram lúta þeim reglum, sem um þær
gilda í dag.
Við undirbúning frumvarpsins var talsvert um það rætt,
að um leið og Húsnæðisstofnun yrði lögð niður myndi banka-
kerfið taka við lánveitingum til húsnæðismála. Frá þessu var
horfið á síðari stigum málsins og ákveðið að stofna nýja rík-
isstofnun í stað Húsnæðisstofnunar, Ibúðalánasjóð. Bygg-
ingasjóður ríkisins og Byggingasjóður verkamanna, sem
báðir eru félagslegir íbúðalánasjóðir, munu svo renna inn í
hinn nýja Ibúðalánasjóð. Gert er ráð fyrir að viðskiptabank-
arnir geti tekið að sér lánaafgreiðsluna sem verktakar.
Það er áreiðanlega mikils um vert, að þessi mikla breyting
á félagslega íbúðalánakerfinu einfaldar það mjög frá því sem
nú er. Nýtt skipulag hefur í för með sér, að félagslegar íbúð-
ir standa nú ekki lengur fólki til boða. Þetta er framför og af
hinu góða, því að þá hættir sú hvimleiða flokkun fólks, sem
lengi hefur viðgengizt, í íbúðablokkir og jafnvel hverfi eftir
fjárlagslegri afkomu þess. Hins vegar hefði verið æskilegt að
nota þetta tækifæri til þess að fela bankakerfinu afgreiðslu
íbúðalána. Nú hefði verið hægt að leggja niður eina ríkis-
stofnun.
STJÓRNSÝSLAN
í BRENNIDEPLI
STJÓRNSÝSLAN hefur undanfarið verið mikið í umræðu
manna á meðal í þjóðfélaginu og hún hefur sætt vaxandi
gagnrýni, en undanfarin ár hafa lög og reglur um meðferð
mála innan hennar breytzt mikið. Bæði hafa þær breytingar,
sem gerðar hafa verið, komið í kjölfar aðildar íslands að
Evrópska efnahagssvæðinu og eins að á árinu 1994 voru sett
ný stjórnsýslulög um viðskipti stjórnvalda við einstaklinga
og önnur stjórnvöld. Þá má einnig minna á Upplýsingalögin,
sem gengu í gildi í upphafi árs 1997.
I viðtali í Morgunblaðinu í fyrradag er því velt upp, hvort
stjórnkerfið hafi ekki lagað sig að nýjum leikreglum og nú-
tímalegum starfsháttum í stjórnsýslu. í viðtali við Morgun-
blaðið ræðir Magnús Pétursson, ráðuneytisstjóri, opinskátt
um þær aðfinnslur sem fram hafa komið um íslenzka stjórn-
sýslu. Hann telur ekki óeðlilegt að stjórnsýslan komi aftur
og aftur til umræðu. Eðlilegt sé, að stjórnsýslan, sem hafi
það hlutverk að setja einstaklingum og fyrirtækjum skorður,
hljóti að fara með vald sem sé umdeilanlegt. Hann kvaðst líta
þau mál, sem mest hafi verið í umræðunni, alvarlegum aug-
um og þau beri því vitni, að stjórnsýslan hafi ekki að fullu
náð að semja starfshætti sína að breyttri löggjöf.
Stjórnsýslan getur hins vegar ekki búið við það, að Ríkis-
endurskoðun sé dómari í öllum málum, segir Magnús Péturs-
son, og hann telur að hún sé ekki óskeikul. Alþingi ætti ef til
vill að vera vandfýsnara á hvaða málum sé vísað til hennar.
Þá er bent á að víða í sveitarfélögum sé pottur brotinn bæði
hvað varðar stjórnsýslulögin og upplýsingalögin og þar sé oft
og einatt uppi vanhæfi vegna smæðar samfélagsins, fjöl-
skyldutengsla og vinfengis.
Athyglivert er að fram kemur að allt frá stofnun embættis
umboðsmanns Aiþingis 1987 hafi málum á hans vegum fjölg-
að ár frá ári og er nú svo komið að inn á hans borð koma
helmingi fleiri mál en inn á borð starfsfélaga hans í ná-
grannalöndunum. Einnig hefur ísland sem EFTA-ríki oftast
allra landa fengið aðfinnslur frá Eftirlitsstofnun EFTA.
Þessar staðreyndir sýna eflaust að ekki er nægileg festa í
stjórnsýslunni hérlendis og að ekki hefur enn skapazt nægi-
lega rík hefð um þær reglur, sem lögfestar hafa verið síðustu
árin. Mest er þó um vert að menn líti á þessa vankanta í
framkvæmd reglnanna opnum augum, eins og Magnús Pét-
ursson gerir í fyrrnefndu viðtali, og reyni að bæta sem skjót-
ast úr því sem miður hefur farið.
HÚSNÆÐISLÁNAKERFI
Ekki verið
að minnka
félagslega
aðstoð
PÁLL Pétursson, félagsmála-
ráðherra, segir að það sé
síður en svo verið að minnka
félagslega aðstoð við að afla
sér eigin húsnæðis með þeim breyt-
ingum sem boðaðar hafi verið á hús-
næðislánakeiTinu. Það sé einungis
verið að breyta um form á þessari að-
stoð. Horfið sé frá því að niðurgreiða
vexti, en vaxtabætur komi í staðinn.
Ríkisframlög brátt óþörf
Á blaðamannafundi sem boðað var
til í gær þar sem fjallað var um breyt-
ingar á húsnæðislánakerfínu sagði
Páll að húsnæðislánakerfíð kæmi öll-
um við, þar sem húsnæði væri yfir-
leitt stærsta fjárfesting í lífi hverrar
fjölskyldu. Séreignastefna hefði verið
ríkjandi hér á landi í íbúðamálum, of
ríkjandi að hans mati, og það bæri að
skoða þessar aðgerðir í samhengi við
ný lög um húsaleigubætur sem tekið
hafi gildi um síðastliðin áramót, en
með þeim lögum væru húsaleigubæt-
ur greiddar af öllu leiguhúsnæði og í
öllum sveitarfélögum í landinu. Með
þeim breytingum sem ætlunin væri
að gera á kerfinu með fyrirliggjandi
frumvarpi teldi hann að húsnæðis-
lánakerfið væri orðið gott.
Páll rakti þær breytingar sem
frumvarpið hefur í för með sér og fel-
ast meðal annars í því að Húsnæðis-
stofnun verður lögð niður og Bygg-
ingarsjóður ríkisins og Byggingar-
sjóður verkamanna verða sameinaðir
í einn sjóð, Ibúðarlánasjóð. Bygging-
arsjóður ríkisins sé fjárhagslega öfl-
ugur, en Byggingarsjóður verka-
manna stefni í greiðsluþrot innan
fárra ára. Nýi sjóðurinn taki við
verkefnum sjóðanna tveggja og eigi
að standa undir sér mjög fljótlega,
þannig að ekki þurfi ríkisframlög til
hans. Það verði hins vegar um það að
ræða í byrjun vegna leiguíbúða sveit-
arfélaga. Húsbréfakerfið hafi nú fest
sig í sessi. Það hafi reynst vonum
framar og hugmyndin sé ekki að
hrófla við því. Hins vegar megi
reikna með því að afgreiðsla húsbréf-
anna, greiðslumatið og veðmatið
verði fært til bankanna þegar Ibúðar-
lánasjóður tekur til starfa.
Páll sagði að félagslega íbúðakerf-
inu yrði lokað um næstu áramót. Þeir
sem búi í félagslegum íbúðum haldi
að sjálfsögðu sínum réttindum.
Breytingin felist í því að breyta kerf-
inu úr félagslegu húsnæðiskerfi í fé-
lagslegt lánakerfi. Þeir sem eigi rétt
á félagslegri aðstoð í húsnæðismálum
fari út á markaðinn, velji sér íbúð og
fái 65-70% lánað í húsbréfakerfinu
eftir því hvort um fyi-stu íbúð er að
PÁLL Pétursson, félagsmálaráðherr;
ræða eða ekki. Síðan eigi þeir kost á
viðbótarláni, sem sé með breytilegum
vöxtum, en verði að leggja sjálfir
fram 10% af andviðri íbúðarínnar. Þá
muni sveitarfélögin losna við kaup-
skyldu sem hafi íþyngt mörgum
þeirra ákaflega mikið, en á móti leggi
þau í varasjóð 5% af viðbótarlánum
til þess að mæta mögulegum útlána-
töpum vegna þeirra. Félagsleg að-
stoð ríkisins vegna þessara mála fær-
ist öll yfir í vaxtabótakerfið, en verði
ekki með niðurgreiðslu á vöxtum eins
og verið hafi. Jafnframt verði vaxta-
bótakerfinu breytt á þann veg að þær
verði greiddar jafnóðum eða fjórum
sinnum á ári, en ekki árið eftir eins
og nú sé. Þetta feli í sér að greiðslu-
byrði í nýja kerfinu verði léttari
framan af, en þyngist þegar á líður
greiðslutímann. Þegar upp sé staðið
sé útkoman áþekk.
Fram kom á fundinum að ekki
Alþýðusamband Islands undirbýr ítarlegar athugas
Fasteignas;
fagna breytii
✓
Forseti ASI segir að með frumvarpi félagsmáJ
ingar í húsnæðismálum sé verið að gjörbylta i
kerfínu. ASI undirbýr athugasemdir við frui
Sambands sveitarfélaga telja margt til bóta í fí
óleystur vandi margra sveitarfélaga á landsby:
legra íbúða. Fasteignasalar sjá fram á að fá ai
næðismarkaðinum, verði breytingarn
Húsnæðisnefnd Al-
þýðusambandsins kemur
saman í dag til að fara yfir
frumvarp félagsmálaráð-
herra um húsnæðismál. Að sögn Grét-
ars Þorsteinssonar, forseta ASÍ, átti
sambandið engan hlut að máli við
samningu frumvarpsins. Félagsmála:
ráðherra kynnti forystumönnum ASÍ
meginefni frumvarpsins í fyi-radag.
„Það er verið að gjörbylta félagslega
íbúðakerfinu og okkur hefur ekki gef-
ist neitt ráðrúm til þess að fara ofan í
saumana á því, en það er óhjákvæmi-
legt að við gerum það,“ segir Grétar.
Hann segir að ÁSÍ muni fara mjög
gaumgæfilega yfir efni frumvarpsins
á næstunni og það sé sjálfgefið að
gerðar verði ýmsar athugasemdir, því
fyrst og síðast skipti máli að lágtekju-
fólki verði áfram tryggt húsnæði á
viðunandi kjörum og ekki lakari en
það hefur búið við.
Fjölgun greiðsludaga
vaxtabóta fagnaðarefni
Grétar segir að það sé fagnaðarefni
út af fyrir sig að gert sé ráð fyrir að
vaxtabætur verði framvegis greiddar
fjórum sinnum á ári. „Við höfum kall-
að eftir því í fjölda ára og erum með
loforð frá fleiri en einni ríkisstjórn í
tengslum við kjarasamninga um að
það verði gert,“ segir hann.
„Ráðherra lítur svo á að aukin
áhersla verði lögð á leiguhúsnæðið. Sé
það rétt er það í takt við þær áherslur
sem uppi eru í Alþýðusambandinu en
við höfum haldið því á lofti lengi að
það þurfi að auka áherslur á leiguhús-
næði. Þar ræður úrslitum að leigu-
kjörin séu með þeim hætti að fólk geti
nýtt sér þann kost,“ segir Grétar.
Hlutdeild fasteignasala
mun aukast
Jón Guðmundsson, formaður Fé-
lags fasteignasala, kveðst ekki enn
hafa séð frumvarp félagsmálaráð-
herra um breytingar á núverandi
skipulagi húsnæðismála en sam-
kvæmt þeim upplýsingum sem hann
hafi um efni þess þá lítist sér vel á
þær breytingar sem gera eigi og telur
hann að þær muni verða til góðs fyrir
markaðinn. Gera megi ráð fyrir að
hlutdeild fasteignasala á markaðinum
muni aukast við þá breytingu að
íbúðakaupendur í félagslega kerfinu
leiti framvegis sjálfir að íbúð úti á al-
menna fasteignamarkaðinum. Bendir
Jón á að í dag sé hlutur félagslega
íbúðakerfisins um 10% af húsnæðis-
markaðinum. Jón segir það einnig af
hinu góða að núverandi miðstýringu
verði að mestu aflétt er fólk fái að
velja sér íbúð í stað úthlutunar eins
og gert er í dag í félagslega kerfinu,
enda hljóti það að vera hverjum
manni sem ber ábyrgð á sínum gjörð-
um heppilegast.
„Mér líst tiltölulega vel á það fyrir-
komulag að þeir sem fá fyrirgreiðslu
hjá Ibúðalánasjóði, geti farið út á hinn
hefðbundna fasteignamarkað og valið
sér íbúð. Félagslega kerfið hefur
skekkt vei-ulega hinn almenna fast-
eignamarkað síðustu árin. Þessari
breytingu ber því að fagna af okkar
hálfu,“ segir Jón.
„Við sjáum fyrir okkur að við fáum
aukna hlutdeild á þessum markaði
fyrir vikið. Það hafa farið nokkur
hundruð íbúða á ári í gegnum félags-
lega kerfið og ef að líkum lætur mun
það fólk, sem notið hefur fyrirgreiðslu
í félagslega kerfinu, skila sér inn á
hinn almenna fasteignamarkað,“ segir
hann.
Jón segir mjög erfitt að spá fyrir
um hvaða afleiðingar þessi breyting
muni hafa á þróun fasteignaverðs.
Tíminn verði að leiða það í ljós. Hugs-
anlegt sé að í fyrstu muni breytingin
hafa einhver áhrif til hækkunar en til